«حکایتی تمثیلی» از مثنوی، با مفهوم «انسان در مسیر بودن تا شدن» درفلسفه اگزیستانسیالیسم)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 11، شماره 39، اردیبهشت 1398، صفحه 97-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم مرتضایی آبرودی^{* 1}؛ رضا اشرف زاده²؛ بتول فخر اسلام³

¹زبان و ادبیات فارسی،مجتمع علوم انسانی،دانشگاه آزاد،مشهد،ایران

²استاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

³استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد نیشابور

چکیده

این پژوهش با روش مقایسه، تحلیل مضامین و تطبیق، رد پای آموزه‌های فلسفه وجود را در حکایتی تمثیلی از مثنوی واکاوی می‌کند. در حکایت، با انبوهی از واژه‌ها در معنای «بودن» و «آمدن» و «شدن» و «رفتن» با درون مایه معنایی ویژه مواجهه‌ایم؛ که موجب خطور اندیشه مشابهت آن، با مؤلفه‌ی گذر و تعالی انسان "از بودن تا شدن" در فلسفه وجود، به ذهن می‌شود. تحقیق پیش رو نشان می‌دهد که آزمایش الهی می‌تواند همان موقعیت مرزی در اگزیستانسیالیسم باشد. «رنج» مؤلفه مشترک میان فلسفه الهی وجود و حکایت، برای رسیدن به خدا و تحقق وجود اصیل است. دگرگونی و تعالی وجود تا بروز تصویر حقیقی از خود در آموزه‌های اگزیستانسیالیستی، تعبیری دیگر از مسأله سیر إلی الله و رسیدن به مقام اتحاد و اتصال است. دست آخر این که در حکایت مورد نظر و در تفکر اگزیستانسیالیستی الهی، بر اهمیت شورمندی در گذر از تنگناهایی که انسان با آن رو به رو است تاکید شده و اختیار انسان در راستای اختیار الهی جاری شمرده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حکایت تمثیلی؛ اگزیستانسیالیسم؛ ابتلا و آزمایش؛ اوضاع مرزی؛ دگرگونی و تعالی

مراجع

کتابنامه

قران کریم

1. احمدی، بابک، (1383)، سارتر که می‌نوشت، تهران: مرکز
2. اونامونوو، میگل د، (1383)، درد جاودانگی، ترجمه: خرمشاهی بها الدین، تهران: ناهید، چ ششم
3. جعفری، محمد تقی، (بی تا)، مولوی و جهان بینی‌ها در مکتب‌های شرق و غرب، تهران: بعثت، چ دوم
4. زمانی، کریم، (1374)، شرح جامع مثنوی معنوی، ج 3، تهران: اطلاعات
5. سارتر، ژان پل، (1370)، ادبیات چیست؟، ترجمه: نجفی ابوالحسن و رحیمی مصطفی، بی جا: رشدیه، چ هفتم
6. سجادی، سیدجعفر، (1362)، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری
7. سید حسینی، رضا، (1391)، مکتب‌های ادبی، ج 2، تهران: نگاه، چ شانزدهم
8. غنی، قاسم، (1393)، تاریخ تصوف در اسلام، ج 2، قسمت اول، تهران: زوار، چ دوازدهم
9. غیاثی کرمانی، سید محمد رضا، (1387)، اگزیستانسیالیسم فلسفه عصیان و شورش، قم: سنابل
10. کاپلسون، فدریک چارلز، (1382)، تاریخ فلسفه از فیشته تا نیچه، ج 7، ترجمه: آشوری داریوش، تهران: سروش
11. کمپانی زارع، مهدی، (1390)، مولانا و مسائل وجودی انسان، تهران: نگاه معاصر
12. مارسل، گابریل، (1381)، فلسفه اگزیستانسیالیسم، ترجمه: اسلامی شهلا، ویراست: ملکیان مصطفی، تهران: نگاه معاصر
13. مک کواری، جان، (1382)، الهیات اگزیستانسیالیستی (مقایسه هیدگر و بولتمان)، ترجمه: دشت بزرگی مهدی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
14. ----------، (1377) فلسفه وجودی، ترجمه: حنایی کاشانی محمد سعید، تهران: هرمس
15. مولوی، جلال الدین محمد، (1380)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح: فروزانفر بدیع الزمان، به کوشش و مقدمه: بیاتی اردوان، تهران: دوستان
16. نقیب زاده، میر عبدالحسین، (1387)، نگاهی به نگرش‌های فلسفی سده بیستم، تهران: طهوری
17. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، (1386)، کشف المحجوب، تصحیح: عابدی محمود، تهران: سروش

 

مقالات

1. آزاد منش. علی، شریفی. عبدالرضا، جلالی. ایرج (1394) «تحلیل داستان موسی و شبان مولوی در چارچوب مکتب اگزیستانسیالیسم» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 8:27-36
2. آل رسول. سوسن (پاییز 1389) «تأثیر فلسفه بر عرفان اسلامی» ادیان و عرفان، دوره 7، شماره 25:50-67
3. ولی زاده. فرشاد، دهقان. علی، فرضی. محمدرضا (بهار و تابستان 1397) «بررسی تطبیقی جایگاه انسان در عرفان اسلامی و اگزیستانسیالیسم» زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 71، شماره 237: 211-242