کاربرد نماد و تمثیل در شعر عطار نیشابوری

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 11، شماره 39، اردیبهشت 1398، صفحه 117-135   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جعفر هواسی¹؛ سیّد احمد حسینی کازرونی^{* 2}؛ فرزانه یوسف قنبری³

¹دانشجوی دوره‌ی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

چکیده

عطار نیشابوری، شاعر و عارف بزرگ قرن ششم و هفتم، معانی و مضامین بلند عرفانی را به بهترین وجه در قالب نماد و تمثیل ارائه می‌دهد. او در چهار اثر معروف خود (منطق الطیر، مصیبت نامه، الهی نامه و اسرار نامه) رمز و نماد را پایه و اصل داستانهایش قرار داده است. بازیگران صحنه‌های او نماد و تمثیلی هستند که هدف والای این شاعر را به بهترین وجه آراسته‌اند. تمثیل‌های به کار رفته در آثار عطار، گزارشگر احساسات و تجربه‌های اوست. و برای وصول به اهداف واقعی خود برای وصول به اهداف واقعی خود با بیان تمثیلی و غیر مستقیم از تلخی و گزندگی پند می‌کاهد. در این نوشتار نویسندگان جهت ضرورت تحقیق با محور قراردادن چهار اثر عطار به تشریح توصیفی مبنی بر تجزیه و تحلیل نمادها و تمثیل‌های به کار رفته در شعر این شاعر پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

نماد و تمثیل؛ منطق الطیر؛ مصیبت نامه؛ الهی نامه و اسرارنامه‌ی عطار

مراجع

قرآن کریم

1. زرین کوب، عبدالحسین. 1378. صدای بال سیمرغ (درباره‌ی زندگی و اندیشه‌ی عطار)، تهران: سخن
2. شمیسا، سیروس. 1372. انواع ادبی، تهران: فردوس
3. شرفی، محمدرضا. 1394. روان شناسی نوجوان، تهران: تربیت
4. عطار نیشابوری، فریدالدین. 1374. مقابله و تصحیح منطق الطیر، احمد خاتمی، تهران: پایا
5. ------------------. 1338. اسرارنامه، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: صفی علیشاه
6. ------------------. 1338. الهی نامه، به اهتمام نورانی وصال، تهران: زوار
7. ------------------. 1388. مصیبت نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن
8. ------------------. 1386. محمدرضا شفیعی کدکنی، انتشارات: سخن، چ سوم.
9. ------------------. 1351. الهی نامه، تصحیح فؤاد روحانی، تهران: زوار، چ دوم.
10. ------------------. 1388. الهی نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن
11. فتوحی، محمود. 1386. بلاغت تصویر، تهران: سخن
12. گوهرین، سید صادق. 1327. فرهنگ و لغات و تعبیرات مثنوی، دانشگاه تهران، چ سوم.
13. وحیدیان کامیار، تقی. 1374. وزن و قافیه شعر فارسی، مرکز نشر دانشگاهی، چ چهارم.

 

مقالات:

1. آذرگون، علی. 1391. نماد در منطق الطیر عطار نیشابوری، فصلنامه‌ی ادبیات فارسی
2. اکبر آبادی، محسن. 1394. تحلیل کیفیت عرفانی در منظومه‌های عطار، شماره اول، سال ششم، پژوهشگاه علوم انسانی
3. خدیور هادی، داهیم ربابه. 1391. نماد انگاری در منظومه‌های عطار، فصلنامه‌ی علمی و پژوهشی «عرفانی‌ات در زبان فارسی»
4. فاطمه سید، کلثوم. 1382. تحقیق در الهی نامه عطار، انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان
5. قوامی بدریه، سالور پریسا. 1392. تحلیل رمزهای مصیبت نامه‌ی عطار
6. ملکی، لیدا. 1390. نقش ادبیات در بازآفرینی اوضاع اجتماعی ایران عهد مغول، سال دوم، شماره هفتم، پژوهشگاه علوم انسانی