بررسی رقابت پذیری ژنوتیپ های مختلف گندم نان با علف های هرز و برخی تغییرات کمی و کیفی آنها در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 13، دوره 11، شماره 38، مهر 1398، صفحه 162-173   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

الیاس نیستانی¹؛ حسن مکاریان^{* 2}؛ علی اکبر عامری³؛ مصطفی حیدری²

¹دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

²دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

³استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، بجنورد، ایران

چکیده

به منظور مطالعه رشد و عملکرد ژنوتیپ‌های مختلف گندم دیم در حضور علف‌‌های هرز و شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی به صورت مجزا در سال زراعی 1395-1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان در استان خراسان شمالی به اجرا درآمد. وجین و عدم وجین علف هرز در کرت های اصلی و 20 ژنوتیپ برتر گندم دیم در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد، بین ژنوتیپ‌های مختلف گندم در تمامی صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری وجود داشت. میزان خسارت علف‌های هرز بر عملکرد دانه ژنوتیپ‌های مختلف گندم در شرایط آبی بیشتر از شرایط دیم بود. نتایج نشان داد ژنوتیپ‌های 12 و 17 بترتیب با نام‌های MOB/NE94406 BALANCO و SISABAN-4 بیشترین عملکرد دانه را در هر دو شرایط آبیاری تکمیلی و دیم در تیمارهای با علف‌هرز و بدون علف‌‌هرز نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها دارا بودند. بیشترین کاهش زیست‌توده علف‌های‌هرز مربوط به ژنوتیپ‌های 12 و 17 بود. بیشترین خسارت علف‌های هرز در کاهش عملکرد دانه، به ترتیب با 37 درصد در شرایط آبیاری تکمیلی و 26 درصد در شرایط دیم مربوط به ژنوتیپ 20 SOKOLL//SUNCO/2*PASTOR بود. کمترین میزان خسارت علف‌های هرز در ژنوتیپ‌های 12 و 17 مشاهده گردید که بطور معنی‌داری از سایر ژنوتیپ‌ها کمتر بود. براساس نتایج این پژوهش، ژنوتیپ‌های مختلف گندم قابلیت رقابت متفاوتی با علف‌های هرز در شرایط دیم و آبی دارند و همچنین، کنترل علف‌های هرز در شرایط آبی نسبت به دیم اهمیت بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها

تداخل علف هرز؛ خشکی؛ عملکرد؛ لاین های گندم

مراجع

احمدی، ع.، ر. پورقاسمی.، ط. حسین پور و س. سهرابی. 1395. ارزیابی روابط عملکرد دانه بل صفات زراعی در ژنوتیپ­های گندم دیم بهاره. مجله اکوفیزیولوژی. 24: 12-1.

باغستانی، م، ع و ا. زند. 1384. ارزیابی قدرت رقابتی برخی ژنوتیپ­های گندم زمستانه در مقابل علف­های هرز با تاکید بر ناخنک و یولاف وحشی در منطقه کرج. مجله آفات و بیماریهای گیاهی. 72: 21-1.

جلالی‌فر، س.، س. موسوی.، م. ر. عبدالهی.، م. ر. چائیچی و د. مظاهری. 1391. ارزیابی تحمل به تنش خشکی در برخی ارقام گندم نان با استفاده از شاخص‌های قدیم و جدید. فناوری تولیدات گیاهی 12(1): 26-15.

حسینی، س. ع و ا. زند. 1390. بررسی ترکیب گونه‌ای، تراکم و برآورد خسارت علف‌های هرز مزارع گندم آبی استان خراسان جنوبی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد. گروه کشاورزی. 115 صفحه.

رضوانی، ح.، ج. اصغری.، س. م. ر. احتشامی و ب. کامکار. 1392. مطالعه واکنش عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در رقابت با علف­های هرز خردل وحشی در گرگان. مجله تولید گیاهان زراعی. 6 (4): 214-187.

روستایی، م. 1379. بررسی صفات زراعی موثر در افزایش عملکرد گندم دیم در مناطق سردسیر. مجله نهال و بذر. 16 (3): 299-285.

زند، ا.، ع. کوچکی.، ح. رحیمیان مشهدی.، ر. دیهیم­فرد.، س. صوفی­زاده و م. نصیری محلاتی. 1382. مطالعه برخی خصوصیات اکوفیزیولوژیکی موثر در افزایش توانایی رقابت ارقام گندم ایرانی قدیم و جدید با علف هرز یولاف وحشی. مجله پژوهش­های زراعی ایران. 2: 17-1.

محمد­دوست چمن­آباد، ح و م. بخشی. 1395. مطالعه خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی موثر در توان رقابت گندم در برابر علف­های هرز. مجله دانش کشاورزی و تولید پایدار. 26 (1):  66-57.

محمدی، ح.، ع. احمدی.، ف. مرادی.، ع. ر. عباسی.، ک. پوستینی.، م. جودی و ف. فاتحی. 1390. ارزیابی صفات مهم برای بهبود عملکرد گندم تحت تنش خشکی. مجله علوم زراعی ایران. 42 (2): 385-373.

محمدی، ف.، ق. محمدی­نژاد و ب. ناخدا. 1393. بررسی تحمل به خشکی لاین­های گندم نان. مجله تنش­های محیطی در علوم زراعی. 8. 258-249.

محمدی، م و ک. حسینی. 1386. دستورالعمل کاشت گندم و جو در شرایط نیمه‌گرمسیری. موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، 13 صفحه.

مغانلو، ح.، ح. علیزاده و م. اویسی. 1392. پیش بینی الگوی رویش جودره. مجله دانش علف­های هرز. 9 (1): 26-15.

منتظری، م.، ا. زند و م.ع. باغستانی. 1380. علف­های هرز و کنترل آنها در مزارع گندم ایران. موسسه افات و بیماریها. بخش علف­های هرز. تهران. 85 صفحه.

ویسی، م.، ح. رحیمیان مشهدی.، ح. علیزاده.، م. مین­باشی و م. اویسی. 1393. تغییر فلور علف­های هرز گندم آبی کرمانشاه پس از یک دهه. مجله دانش علف­های هرز. 10 (1): 20-1

یوسفی، ع.، م. پوریوسف و ر. مردانی. 1395. ارزیابی عملکرد گندم پاییزه و زیست توده علف­های هرز تحت رژیم­های مختلف آبیاری و الگوی کشت. مجله دانش کشاورزی و تولید پایدار. 26 (2): 30-17.

Beres, B. L., G. W. Clayton, K. Neil Harker, F. Craig Stevenson, R. B. Blackshaw and R. J. Graf. 2010. A sustainable management package to improve winter wheat production and competition with weeds. Agron. J. 102: 649-657.

Bertholdsson, N. O and S. Tuvesson. 2005. Possibilities to use marker assisted selection to improve alleopathic activity in cereals. Proceeding of the cost susvar/Eco-PB workshop on organic plant breeding strategies and the use of molecular markers. 68- 72.

Chauhan, B. S and D. E. Johnson. 2010. Growth and reproduction of Junglerice (Echinochloa colona) in response to water stress. Weed Sci. 58:132–135.

FAO. 2011. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Quarterly Bulletin of Statistics.Rome, Italy.

Farooq, M. W.A., N. Kobayashi., D. Fujita and S. M. Basra. 2009. Plant drought stress: effects, mechanisms and management. Agron. Sustainable Dev. 29: 185-212.

Fernandes, L and H. Briegel. 2005. Reproductive physiology of Anopheles gambiae and Anopheles atroparvus. J. Vector. Ecol. 30:11-26.

Ghorbani, M. and S. Kulshreshtha. 2013. An environmental and economic perspective on integrated weed management in Iran. Weed Technol. 27: 352-361.

Hashem, A., S. R. Radosevich, and R. Dick. 2000. Competition effects on yield, tissue nitrogen, and germinability of winter wheat (Triticum aestivum L.) and Italian ryegrass (Lolium multiflorum). Weed Technol. 14: 718-725.

Hu, L., Z. Wang., H. Du., and B. Huang. 2009. Differential accumulation of dehydrins in response to water stress for hybrid and common Bermuda grass genotypes differing in drought tolerance. J. plant physiol. 167: 103-109.

Kristensen, L., J. Olsen and J. Winer. 2008. Crop density, sowing pattern, and nitrogen fertilization effects on weed suppression and yield in spring wheat. Weed Sci. 56: 97-102

Milberg, P., and E. Hallgren. 2004. Yield loss due to weeds in cereals and its large-scale variability in Sweden. Field Crops Res. 89: 199–209.

Pimentel, D., S. McNair., J. Janecka., J. Wightman., C. Simmonds., C. O. Connell., E. Wong., L. Russel., J. Zern., T. Aquino and T. Tsomondo. 2001. Economic and environmental threats of alien plant, animal, and microbe invasions. Agr. Ecosyst. Environ. 84: 1–20.

Ritchie, S. W., H. T. Nguyen, and A. S. Haloday. 1990. Leaf water content and gas exchange parameters of two wheat genotypes differing in drought resistance. Crop Sci. 30:105-111.

Scursoni, J. A., R. Gigon., A. N. Martin., M. Vigna., E. S. Leguizamon., C. Istilart and R. Lopez. 2014. Changes in weed communities of spring wheat crops of Buenos Aires province of Argentina. Weed Sci. 62: 51-62.

Slafer, G. A. and J. L. Araus. 1998. Improving wheat responses to abiotic stresses. Pp. 201-213, In. A.E. Slinkard. Proceeding of the 9^th international Wheat Genetics Symposium. Volume1, Saskatoon Volume1, Saskatoon, Saskatchewan, Canada.

Thalooth, A. T., M. M. Tawfik and H. Magda Mohamed. 2006. A comparative study on the effect of foliar application of zinc, potassium and magnesium on growth, yield and some chemical constituents of Mungbeen plants grown under water stress conditions. World J. Agric. Sci. 2(1): 37-46.

Warwick, S. I., H.J. Beckie., A.G. Thomas and T. Mcdonald. 2005. The biology of Canadian Weeds. 8. Sinapis arvensis. L. Can. J. Plant. 55: 171-183.

Wu, H. 2005. Molecular approaches in improving wheat allelopathy. Proceedings of the 4^th World Congress on Allelopathy, Aggust 2005, Wagga Wagga, Australia.