نوستالژی در شعر شهریار

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 4، دوره 15، شماره 17، فروردین 1398، صفحه 74-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عباس بیاتی نژاد¹؛ علی اصغر بابا صفری²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی ، واحد سیرجان ،دانشگاه آزاد اسلامی ، سیرجان ،ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان

چکیده

نوستالژی، به معنای غم غرب و احساس حسرت نسبت به گذشته است. این اصطلاح در
ابتدا از علم پزشکی وارد حوزه روان شناسی شد و سپس به ادب یّات راه یافت. نوستالژی )غم غربت
(،به عنوان یکی از رفتارهای ناخودآگاه فرد ،ذهن بشر را در طول تاریخ درگیرخود ساخته است. این
درد کهن از دیرباز، درون مایۀ بسیاری از آثار ادبی را به خود اختصاص داده است و شاعران و
هنرمندان در آثار خود به نحوی حسرت گذشته و دلتنگی حاصل از آن را با ابزارهای زبان و تصویری
شعر گوناگون بیان
کرده اند. تغییر در شرایط و اوضاع فردی، اجتماعی ،سیاسی و ... ،می تواند موجب احساس
دلتنگی و غربت در فرد بشود. غم غرب و اندوه ناشی از اوضاع نابسامان زندگی، غم از دست دادن
عزیزان، یادآوری خاطرات دوران کودکی و در مجموع همه اتفاقاتی که در زندگی فرد رخ می دهد و
به نوعی با ابعاد روحی و روانی او سر و کار دارند شامل نوستالژی می شود. این مقاله، پژوهشی
دربارۀ پدیدۀ نوستالژی به عنوان یکی از گونه های ادب غنایی درشعر شهریار است. پس از ریشه
شناسی وتعریف این اصطلاح با توجّه به نظرات مختلف ،به طور محوری تلاش شده است به این
سؤالات پاسخ بدهد : آیا نوستالژی در شعر شهریار نمود دارد؟ انواع نوستالژی در شعر شهریارکدامند؟ و شاعر به کدام یک توجّه بیشتری دارد؟ در این مقاله، مؤلّفههای متعددی ازنوستالژی
ازجمله: دوری از وطن ،دوری از معشوق، بازگشت به خاطرات کودکی و جوانی،سپری شدن عمر،
غربت درونی واز دست دادن اعضای خانواده وعزیزان با ذکر نمونه هایی مورد بررسی قرار گرفته
است.

کلیدواژه‌ها

شعر؛ ادب یّات غنایی؛ نوستالژی؛ حسرت؛ شهریار