معقولی و معشوقی در باب عقل و عشق نزد مولانا

جستارهای ادبی (ادبیات تعلیمی)

مقاله 1، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 37، دی 1396، صفحه 9-22

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

حسن جعفری تبار^*

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

عقل برای دانستن چیزهاست و نفس برای خواستن آنها. اما عشق (= عقل کلی) نزد مولانا خواستن چیزی است همراه با فهمیدن آن؛ مجمعی از عقل و نفس. بدینسان، دانستن بی خواستن نزد مولانا عقل جزوی مذموم است، و خواستن بی دانستن هوای نفسانی. پس آنگاه که عقل و نفس با هم جمع شوند، فضیلت عشق ساخته می شود؛ فضیلتی کلی که نزد مولانا برترین فضائل است و خود به پنج فضیلت جزئی تر قابل تجزیه است: حقیقت جویی، غیب دانی، حیرانی، شوریدگی، و آزادی. با وجود این، ازآنجا که عاشقی دارای ذاتی متناقض است، بسا عاشقان که برخلاف این پنج فضیلت بروند؛ امری که روش شناخت عاقلی و عاشقی آنان را با دشواری روبرو می کند. اینجاست که برای آنان که قصد تبعیت از عقل و عشق مولانا را دارند، معقولی و معشوقی بهترین و ساده ترین راه برای شروع است.

کلیدواژه‌ها

عاقل؛ عاشق؛ معقول؛ معشوق و آزادی

اصل مقاله