پیوند فضای قدسی اساطیر ایران با مکان‌حماسی شاهنامه فردوسی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 11، شماره 38، خرداد 1398، صفحه 1-23   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

حامد بشیری زیرمانلو^{* 1}؛ علیرضا مظفری تازه کندی²؛ عبدالناصر نظریانی²

¹دانشگاه ارومیه

²دانشگاه ارومیه دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی

چکیده

مکان اساطیری یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار اسطوره بر حماسه است. براساس متون فارسی‌میانه، خونیرس به عنوان مرکز مقدس اساطیر ایران شناخته می‌شود و به عنوان آفریدة خاص اورمزد که محمل آغازهاست، از آن یاد می‌شود. این مرکز مقدس مزدیسنا، بر اساس قانون انتقال عناصر اساطیری به حماسه، وارد متن شاهنامه شده است و برخی ویژگی‌های خاص خود مانند: تقدس، پایداری، مورد رشک بودن و پاس‌داشته شدن از سوی بهدینان را به گونه‌های متفاوتی وارد متن حماسه کرده است. اثبات علمی این نکته که خونیرس همان مفهوم ایران در شاهنامه است؛ نیازمند معرفی مجموعة پیونددهنده‌های این دو مکان اساطیری و حماسی بود، بنابراین در این راستا برخی از پیونددهنده‌ها، مانند: پهلوانان و اخلاق پهلوانی، دشمنان ایران، جادو ستیزی، خردگرایی ایرانیان و فره و فرهمندی بررسی و بازشناسی شده‌اند. رویکرد مقالة حاضر در بحث اسطوره-شناسی برپایة مکتب پدیدارشناسی و نظریات میرچا الیاده بوده است و براساس اصول نظری این مکتب ارتباط مکانی اسطوره و حماسه تبیین شده است

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ حماسه؛ مکان مقدس؛ پیوند مکانی؛ شاهنامة فردوسی

مراجع