بررسی نمود ادبیات تعلیمی در شعر اخوان ثالث

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

مقاله 6، دوره 11، شماره 41، خرداد 1398، صفحه 161-180   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

نویسندگان

حجت الله ربیعی¹؛ محبوبه خراسانی^{* 2}؛ مرتضی رشیدی آشجردی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. (نویسنده مسؤول)

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

در میان شاعران معاصر، اخوان ثالث جزء چهره‌هایی است که از دیگر آفرینشگران ادبی معاصر متمایز است. آثار او حلقۀ پیوند شعر سنتی با شعر مدرن ایران است. پژوهش‌های صورت‌گرفته دربارۀ اشعار اخوان ثالث، اغلب معطوف به جنبه‌های نمادگرایانه و گرایش‌های ملی و حماسی آثار اوست و از دریچۀ ادبیات تعلیمی به اشعار او کمتر نگریسته شده است. در این مقاله سعی بر آن است که جلوه‌های ادبیات تعلیمی، در اشعار اخوان بررسی شود. به همین منظور با راهبرد توصیفی، به نمود ادبیات تعلیمی در چهار مجموعۀ ارغنون، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، سال دیگر ای دوست ای همسایه و زمستان پرداخته شده است. هدف این پژوهش ارائۀ نمونه‌هایی از ادبیات تعلیمی در این مجموعه‌ها، بررسی فراوانی و دسته‌بندی آن‌هاست. به‌طور کلی، نمودهای تعلیمی در اشعار این مجموعه‌ها در حیطۀ فلسفی، اجتماعی، اخلاقی و سیاسی است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ شعر معاصر؛ اخوان ثالث

مراجع

1. احمدی، بابک (1386)، ساختار و تأویل متن، چ۹، تهران: مرکز.

2. اخوان ثالث، مهدی (1394)، زمستان، چ۳، تهران: زمستان.

3. ــــــــــ (1393الف)، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، چ۱۱، چ۲ جیبی، تهران: زمستان.

4. ــــــــــ (1393ب)، سال دیگر ای دوست ای همسایه، چ۱ جیبی، تهران: زمستان.

5. ــــــــــ (1391)، ارغنون، چ۱۸، چ۲ جیبی، تهران: زمستان.

6. اسلامی ندوشن، محمدعلی (1370)، جام جهان‌بین، تهران: جامی.

7. براهنی، رضا (۱۳۷۱)، طلا در مس، در شعر و شاعری، تهران: نویسنده.

8. حسن‌لی، کاووس (1386)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.

9. رجبی، فرهاد (1390)، «دغدغه‌های اجتماعی شعر عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث»، مجلۀ زبان و ادبیات عربی، شمارۀ 4، 47ـ75.

10. زینی‌وند، تورج (1396)، «ادبیات تطبیقی و علم اخلاق»، کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، سال هفتم، شمارۀ 27، 85ـ99.

11. شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۹۲)، با چراغ و آینه، چ۴، تهران: سخن.

12. ــــــــــ (۱۳۷۲)، «انواع ادبی و شعر فارسی»، مجلۀ رشد آموزش ادبیات ادب فارسی، سال هشتم، شمارۀ ۳۲ـ۳۳.

13. صالحی امیری، سیدرضا (1395)، «نقش اخلاق اجتماعی بر امنیت اجتماعی و عمومی»، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شمارۀ 1، 11ـ18.

14. عمران‌پور، محمدرضا و دهرامی، مهدی (۱۳۹۲)، «مقایسۀ چگونگی انعکاس ادبیات تعلیمی در اشعار نو و سنتی نیما یوشیج»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شمارۀ ۱۸، ۱۰۳ـ۱۲۲.

15. مشرف، مریم (1387)، «طعن یا آیرونی در آثار مهدی اخوان ثالث»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 160، 149ـ166.

16. موسوی، زهرا و بشیری، زهرا (۱۳۹۶)، «کارکرد‌های تعلیمی و اخلاقی عناصر چندمعنایی در شعر اخوان»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال نهم، شمارۀ ۳۴، ۱۶۹ـ۱۹۸.