بررسی برخی شاخصه های اندیشة عرفانی در بارة «نماز» بر اساس منتخبی از حکایت های تعلیمی

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 3، دوره 14، شماره 14، تیر 1397، صفحه 51-65   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید حسن زاده¹؛ حمید رضا سُلیمانیان^{* 2}

¹گروه معارف اسلامی ، واحد تربت حیدریّه ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تربت حیدریّه ، ایران

²گروه زبان و ادبیّات فارسی ، واحد تربت حیدریّه ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تربت حیدریّه ، ایران

چکیده

آثار تعلیمی در ادبیّات عرفانی، مشحون از حکایت­هایی است که معانی و حکمت­هایی را در قالب گزارش و روایت بیان داشته­است. این حکایت­ها گرچه بهترین راهنمای سیر و سلوک است، شاخصه­های اندیشه­های عرفانی را نیز در خود جای داده­است. از جملة این اندیشه­ها که در قالب داستان نقل شده­است، تأملاتی است که عارفان در باب یکی از ارکان عمدة شریعت یعنی نماز بیان کرده­اند. این پژوهش که مبتنی بر مطالعة کتابخانه­ای و مستند به داده­های نظری است، به روش توصیفی تدوین شده­است و پس از نگاهی گذرا به ادبیّات داستانی در حوزة آثار عرفانی و ضرورت تعلیم دهی آن، به ذکر نمونه­هایی موفّق و شاخص از حکایت­های تعلیمی با موضوع نماز پرداخته­است. نتایج تحلیل این نمونه­ها نشان می­دهد که مهمترین شاخصه­های اندیشه­های عرفانی از جمله رویکرد حداکثری عارفان به دین، عبادت عاشقانه، ترک خودبینی و احساس نیاز به خدا، پرهیز از دینداری عادتیِ عوام گرایانه در خلال این حکایات، قابل تشخیص است.

کلیدواژه‌ها

«عرفان»؛ «نماز»؛ «ادبیّات تعلیمی»؛ «حکایت»