بررسی مقایسه ای حجاب عرفانی در اندیشة عطّار و مولوی

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 4، دوره 14، شماره 14، تیر 1397، صفحه 66-89   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کورس کریم پسندی¹؛ شهرام احمدی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه ازاد اسلامی ، واحد چالوس ، چالوس ، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران

چکیده

یکی از مبانی اساسی دستگاه فکری عطّار و مولوی در حوزة عرفان، مفهوم حجاب عرفانی است. نگرش
معرفتی عطّار و مولوی به این مقوله به گونه ای است که حُجُب راه حق هم چون؛ حجاب انانیّت و رؤیت نفس،
حجاب جسم و ... را مانع سیر و سلوک الی اللّه و باعث عذاب همیشگی روح وجان انسان می دانند. در نقطة
مقابل، رفع حجاب را موجب قدرت معنوی و باطنی و رسیدن به مقام قرب الهی می شمارند. از آن جایی که
مقولة حجاب، یکی از مباحث عمده در عرفان اسلامی است؛ این مقاله به شیوهء تحلیلی- مقایسه ای به واکاوی
و تبیین وجوه اشتراک و افتراق آن در اندیشه های عرفانی عطّار و مولوی می پردازد، و نیز سیری است در
عبارات و اشارات تأمّل برانگیز این دو عارف پرده دَر، دربارة فلسفة حجاب، منشأ حجاب و ... و این که انسان ها
باید با خَرق حجاب های ظلمانی و حتّی نورانی، باعث کسب بصیرت و بینش باطنی شوند تا به شهود حقیقت
دست یابند. برآیند مقایسه حاکی از این است که با وجود گستردگی و عمق بیشترمفهوم حجاب و مشتقّات و
مترادفاتش در آثار مولوی نسبت به عطّار، هر دو دربارهء جلوه های گونه گون و فریبنده اش اتّفاق نظر دارند و
سالکان طریق را از انواع حجاب های ظلمانی و نورانی؛ خصوصاَ حجاب رؤیت نفس و انانیّت برحذر می دارند

کلیدواژه‌ها

عطّار؛ مولوی؛ حجاب؛ عرفان