نقد زیباشناسی ساختار داستان روز چهارشنبه منظومه هشت بهشت امیرخسرو دهلوی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 9، شماره 30، اردیبهشت 1398، صفحه 55-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میثم زارع^{* 1}؛ مریم موسوی²

¹دانشجوی دکتری، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

²دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

میثم زارع دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
مریم موسوی دانشجوی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی
امیرخسرو دهلوی از شاعران قرن هفتم و هشتم است که تحت‌تاثیر منظومه‌های پنج‌گانۀ نظامی، منظومه‌هایی سروده است. یکی از این آثار که پنجمین و آخرین منظومه او به شمار می‌رود، هشت‌بهشت نام دارد که شاعر تحت تاثیر هفت پیکر نظامی آن را به نگارش درآورده است.
در این منظومه، بهرام گور داستان روز چهارشنبه را که داستان شهر خاموشان است، از زبان شاهزاده رومی می‌شنود. شاعر توانسته است به خوبی این داستان را به تصویر بکشد.
این پژوهش با رویکرد زیباشناختی و ساختاری به تحلیل این داستان پرداخته است. برای این منظور مهم‌ترین عناصر ساختاری شعری این داستان که شامل زبان، موسیقی و تخیل می‌شود، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان می-دهد که شاعر در بخش زبانی با بکارگیری واژه‌ها و واج‌های برگزیده، در بخش موسیقی با آوردن قافیه‌ها و ردیف‌های فعلی و در بخش تخیل با بکارگیری تشبیه و استعاره‌های متناسب باعث هر چه زیباتر شدن این داستان شده است.

کلیدواژه‌ها

امیرخسرو دهلوی؛ هشت بهشت؛ روز چهارشنبه؛ زیبایی شناسی؛ ساختار

مراجع

1. احمدی، بابک (1383)، حقیقت زیبایی، تهران: نشر مرکز.

2. ارسطو (1343)، فن شعر،ترجمۀ عبدالحسین زرین­کوب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

3. اسکلتن، رابین (1375)، حکایت شعر، ‌برگردان مهرانگیز اوحدی، تهران: ‌نشر میترا، چاپ اول.

4. اسلامی ندوشن، محمد علی(1374)، جام جهان­بین، تهران: انتشارات جامی، چاپ ششم.

5. -----------------(1382)تاملی در حافظ، تهران: یزدان و آثار.

6. امیر خسرو دهلوی(1972)، هشت­بهشت، با تصحیح و مقدمه جعفر افتخار، مسکو: اداره انتشارات دانش.

7. پورنامداریان، تقی (1381)، سفر در مه، تهران: نگاه ویراست جدید.

8. تئودروف تزوتان (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمد نبوی، تهران: انتشارات آگاه، چاپ دوم.

9. تولستوی، لئون (1373)، هنر چیست؟ ترجمۀ کاوه دهگان، تهران: هنر.

10. جامی، نورالدین عبدالرحمان (1382)، نفحات­الانس، تصحیح و تعلیق محمود عابدی، تهران: اطلاعات، چاپ چهارم.

11. خرمشاهی، بهاالدین (1370)، سیر بی­سلوک، تهران: معین.

12. سعدی، مصلح بن عبدالله (1383)، کلیات سعدی،تهران: انتشارات پیمان، چاپ ششم.

13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ دوم.

14. شمس قیس رازی (1373)، المعجم، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس، چاپ دوم.

15. شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: انتشارات فردوس، چاپ سیزدهم.

16. صفا، ذبیح­الله (1384)، تاریخ ادبیات ایران، ج. 2، تهران: فردوس، چاپ پانزدهم.

17. نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد (1352)، معیارالاشعار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

18. -------------- (1355)، اساس­الاقتباس، تصحیح مدرس رضوى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

19. علی پور، مصطفی (1378)، ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.

20. غریب، رز (1378)، نقد بر مبانی زیباشناسی و تاثیر آن در نقد عربی ترجمۀ نجمه رجایی، مشهد: دانشگاه فردوسی.

21. غنیمی هلال، محمد (1377)، ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی، تهران: ‌انتشارات امیرکبیر،چاپ اول.

22. فلوطین (1366)، دورة آثار فلوطین، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی، چاپ اول.

23. کروچه، بندتو (1381)، کلیات زیباشناسی، ترجمة فؤاد رحمانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

24. وزیری، علینقی (1338)، زیباشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.