علل تقابل شاه اسماعیل با مشعشعیان

فصلنامه تاریخ

مقاله 4، دوره 13، شماره 50، آذر 1397، صفحه 70-91   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

حمید رضا مطهری^* ؛ سعید نجفی نژاد

پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

شاه اسماعیل اول صفوی یکی از شخصیت های پیچیده تاریخ ایران اسلامی می باشد که با اعمال و رفتار منحصر به
فرد خود توجه بسیاری از اندیشمندان حوزه تاریخ ایران و تشیع را به خود جلب نموده است. گزارش های تاریخی
درباره رفتار شاه اسماعیل با گروه های مختلف مذهبی بیانگر برخورد همراه عطوفت او با شیعیان و در سویی دیگر
خشونت زائدالوصف او در تقابل با مخالفان سیاسی و مذهبی است. اما گاه رفتار تندی نسبت به هم کیشان خود نیز از
وی دیده می شود که از جمله آنها می توان به مشعشعیان که منسوب به تشیع بودند اشاره کرد. آیا ادعای الوهیت
رؤسای این فرقه مذهبی موجب برافروخته شدن تعصب مذهبی اسماعیل شده است؟ یا باید علت تقابل او با مشعشعیان
را در بازی های سیاسی روزگار جستجو کرد که موجب صف آرایی دو طرف گردید؟ آنچه که مشخص است اینکه،
در این مورد در بین پژوهشگران تاریخ ایران اسلامی اتفاق نظر وجود ندارد و هر دو بُعد قضیه طرفدارانی دارد. این
پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، قصد دارد با کنکاش در منابع دوره صفوی و بازشناسی شخصیت شاه اسماعیل و
انگیزه های او از ترویج تشیع، گامی در خصوص رسیدن به حقیقت ماجرا و اینکه آیا برخورد اسماعیل با مشعشعیان
جنبه اعتقادی داشته یا برای گسترش قلمرو و تثبیت حاکمیت خود، بردارد

مراجع