ارزیابی کمی و کیفی مسکن شهری رویکردی جهت دستیابی به عدالت فضایی(مطالعه موردی: مناطق شهری استان خراسان رضوی)

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 4، دوره 5، شماره 3 - شماره پیاپی 19، تیر 1392، صفحه 54-69   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی استخراج ازرساله و پایان نامه

نویسندگان

مهدی مدیری¹؛ سید احمد حسینی^{* 2}

¹عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

چکیده
مسکن به عنوان یکی از عناصر اصلی تعادل و پابرجایی اجتماع انسانی می‌باشد که سیستم زندگی اجتماعی در آن شکل می‌گیرد. مسکن یکی از احتیاجات بنیادی هر خانوار است که باید فضای آسایش و امنیت را برقرار سازد. فقدان مسکن، مانعی در مسیر آرامش و زندگی سالم را در پی دارد و همین عوامل مسکن را به یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری تبدیل نموده است. هدف پژوهش، ارزیابی کمی و کیفی مسکن شهری رویکردی جهت دستیابی به عدالت فضایی در مناطق شهری استان خراسان رضوی است. شاخص‌ها و زیرشاخص‌های کیفیت مسکن مراکز شهری در پنج گروه سرانه‌های تراکمی(بعدخانواردر واحد مسکونی، تعداد نفر در واحد، مالکیت و تعداد اتاق)، سرانه تسهیلات موجود(برق، آب، فاضلاب،گاز، حمام، آشپزخانه و سیستم گرمایشی)، ریزدانگی(در 9 سطح)، دوام بنا(در 3 سطح) و مصالح(در 9 سطح) انتخاب گردید. داده‌های مورد نیاز را از سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385 استخراج و از طریق مدل فازی ابتدا بی مقیاس گردید، سپس وزن‌های مولفه‌های مربوط به هر قلمرو را با استفاده از مدل سلسله مراتبی تعیین و جهت رتبه بندی مراکز شهری، مدل TOPSIS مورد بهره برداری قرار گرفت. در نتیجه مشخص گردید؛ 05/21 درصد از شهرهای استان در این شاخص‌ها، دارای کیفیت مطلوب و 4/11 درصد از مراکز شهری دارای کیفیت نسبتا مطلوب می‌باشد و 3/26 درصد مراکز شهری از کیفیتی متوسط برخوردارند. از 19 شهر مورد مطالعه، 8 شهر در وضعیت نا مناسبی قرار دارند. مطالعه حاضر، نشان می‌دهد تفاوت معناداری در کیفیت مسکن در بین نقاط شهری مورد مطالعه  وجود دارد و نشانگر نوعی بی عدالتی فضایی است.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: فازی؛ VIKOR؛ TOPSIS؛ AHP؛ کیفیت مسکن

مراجع

منابع

ﺑﺨﺖ آور، ﻫﻤﺎ(1375)، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻤﯿﻨﺎر و ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺴﮑﻦ در اﯾﺮان. ﺟﻠﺪ اول، ﻧﺎﺷﺮ. وزارت ﻣﺴﮑﻦ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی، تهران.

پورمحمدی، محمدرضا(1385)، برنامه ریزی مسکن، سمت، تهران.

حاتمی نژاد، حسین ؛ سیف الدینی، فرانک و میره، محمد (1385) بررسیشاخص‌هایمسکنغیررسمیدرایران نمونه موردی:  محله شیخ آباد قم، پژوهش‌های جغرافیایی ، شماره 58 .

حسامیان فرخ و دیگران(1377)، شهر نشینی در ایران، انتشارات آگاه، چاپ سوم تهران.

حکمت نیا، حسن. موسوی(1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات علم نوین، تهران.

دلال پور محمدی، محمد رضا (۱۳۷۹)،برنامهریزیمسکن، انتشارات سمت، چاپ سوم، تهران.

دهقان، مهدی(1381)، بررسی شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در شهر یزد و برنامه ریزی آتی آن، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد.

رسولی، محمد(1375)، ارزیابی سیاست‌های توسعه و مسکن در رابطه با الگوی مسکن براساس معیارها شهرسازی، مجموعه مقالات سومین سمینار توسعه مسکن در ایران، جلد اول.

رفیعی، مینو(1382)، اقتصاد مسکن، مجموعه مقالات آموزشی اقتصاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن، تهران.

رفیعی، مینو؛ چگنی، علی(1374)، شاخص‌های بین المللی مسکن، بولتن اقتصاد مسکن، شماره 15

زیاری، کرامت اله و زرافشان، عطا الله(1385)، بررسی تغییرات کمی و کیفی مسکن در شهر مراغه و پیش بینی مسکن مورد نیاز تا سال 1402، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان 1385.

سازمان ملی جوانان و وزارت مسکن شهرسازی(1383)، برنامه ساماندهی مسکن جوانان، سازمان ملی جوانان مصوب بیستمین جلسه شورای عالی جوانان دی ماه 83

سرتیپی پور، محسن(1385)، شاخص‌های معماری مسکن روستایی در ایران، نشریه هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شمارۀ 22.

سیمبر، فرشید(۱۳۸۱)، مسألهمسکنوابعاداقتصادیوفرهنگی، ماهنامه اطلاعات سیاسی ، سال ۱۶ شماره ۷و ۸

شابیرچیما، جی(۱۳۷۹)،  مدیریتشهر، ترجمه پرویز زاهدی، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری،چاب اول.

شیعه، اسماعیل(1383)، مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.

عابدین درکوش، سعید(۱۳۸۱)، درآمدیبهاقتصادشهری، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ چهارم.

عزیزی، محمد مهدی (1384) تحلیلی بر جایگاه و دگر گونی شاخص‌های مسکن شهری ایران، نشریه هنرهای زیبا شماره 33.

عزیزی، محمد مهدی(1382)، محله مسکونی پایدار، مطالعه موردی: محله نارمک، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27.

عطایی محمد(1389) تصمیم گیری چند معیاره، ناشر دانشگاه صنعتی شاهرود .

کارشناس، مجید(1375) ابعاد اجتماعی فرهنگی مسکن از دید جامعه شناسی شهری، مجموعه مقالات سومین سمینار توسعۀ مسکن در ایران، جلد دوم.

کریم پور، علی (1388)، تحلیل جفرافیایی مسکن شهر کاشان، پایانامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، استاد راهنما دکتر حمید رضا وارثی، دانشگاه اصفهان .

لاهوتی، رحیم(1381)، برنامه ریزی مسکن درشهرهای باتوسعه فزاینده(مطالعه موردی شهر اردبیل)،پایانامه کارشناسی ارشد ،جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری،تهران.

مخبر، عباس(١٣٦٣)، ابعاداجتماعیمسکن، ترجمة مرکز مدارک اقتصادی – اجتماعی، انتشارات سازمان برنامه و بودجه.

مرکز آمار ایران(1385)، نتایج سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، مرکز آمار ایران 85

ملکی، سعید(1383)، بررسی نقش شاخص‌های اجتماعی در برنامه ریزی توسعۀ مسکن (شهر ایلام)»، فصلنامه مسکن و انقلاب، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شمارۀ 104، تهران.

نوریان، فرشاد(1374)، تفاوت تعاون و تعاونی مسکن شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره7.

وثوقی، فاطمه(1377)، مسکن در خراسان، انتشارات پاز، مشهد.

Konadu,K. (2001). A Survey of Housing Condition and Characterizes in Accra: An African City. London: Elsevier Ltd. Vol. Page 25.

Mahbubur, Mohammed (2002). Bastee Eviction and Housing Rights: A case of Dhaka Bangladesh .Blackwell City Reader.

Knapp,E(1992) Housing Problem in Third World ; University of Stuttgart .

UNCHS(1999).Cities and Home for All: The Habitat Agenda. UNCHS,Nairobi