پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 418 |
| تعداد شماره‌ها | 9,997 |
| تعداد مقالات | 83,560 |
| تعداد مشاهده مقاله | 77,801,309 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 54,843,931 |
تاثیر فرسودگی تسریع شده و شوری بر جوانهزنی بذور علفهایهرز پنیرک (Malva neglecta)، سوروف (Echinochloa crus-galli) و قیاق (Sorghum halepense) در شرایط آزمایشگاهی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مقاله 7، دوره 9، شماره 1، مرداد 1398، صفحه 83-96 اصل مقاله (239.69 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نوع مقاله: پژوهشی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| نویسنده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| عین اله حسامی* | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مرکز تحقیقات گیاهان گرمسیری و نیمه گرمسیری، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چکیده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| علفهای هرزپنیرک، سوروف و قیاق ازگونههایعلفهرزمسئله سازوسمجدرمزارع گندم،نیشکر، برنج، ذرت،صیفی جاتوباغات شمالخوزستانهستند. به منظور تعیین اثرات تنش شوری و تنش رطوبتی در شرایط فرسودگی و بدون فرسودگی بر قابلیت جوانهزنی بذر و سبز شدن این علفهایهرز، آزمایشی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در سال 1392 بهصورتفاکتوریلدرقالبطرحکاملاًتصادفی در چهار تکرار انجام گرفت. در شرایط آزمایشگاهی عامل اول شامل بذور علفهایهرز پنیرک، سوروف و قیاق، عامل دوم تیمارهای فرسودگی شامل: شاهد (بدون فرسودگی) و روزهای فرسودگی (سه، پنج و هفت روز) و عامل سوم تیمارهای شوری (چهار، هشت و 12 دسی زیمنس بر متر و شاهد شوری 7/0دسی زیمنس بر متر) بودند. نتایجحاصلازتجزیهواریانسدادههایآزمایشنشاندادکه بینتیمارهایموردمطالعهازنظرکلیهصفاتارزیابیشده(درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، شاخص یکنواختی جوانهزنی، وزن خشک گیاهچه، شاخص ویگور) تفاوتبسیارمعنیداریدرسطحاحتمالیکدرصدوجودداشت.بذور علفهرز پنیرک در صفات مربوط به جوانهزنی موفقتر از دو علفهرز دیگر عمل کرده و بذور علفهرز سوروف نیز در صفات مربوط به استقرار واکنش بهتری نسبت به فرسودگی داشته است. بذور علفهرز قیاق نسبت به دو علفهرز دیگر بیشترین حساسیت را نسبت به تیمار آزمون پیری تسریع شده نشان داد. بنابراین فرسودگی و تنش شوری، باعث کاهش کلیه صفات مورد بررسی در علفهای هرز مذکور شدند. به طور کلی میتوان نتیجهگیری کرد که فرسودگی بذور تحت شرایط تنشهای شوری باعث کاهش خصوصیات جوانهزنی و استقرار گیاهچه علفهایهرز مورد آزمایش میشود. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کلیدواژه‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| واژه‌های کلیدی: فرسودگی؛ جوانهزنی؛ تنش شوری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اصل مقاله | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
علفهای هرز یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد در محصولات زراعی است. در محصولات زراعی خسارت علفهایهرز سالانه حدود 12 درصد تعیین شده است (6). در حال حاضر کشاورزان با مشکل پراکنش و توسعه علفهای هرز در محصولات خود مواجه هستند. با تغییرات اقلیمی و روشهای کنترل شیمیایی گونههای علفهای هرز مقاوم و سمج در مزارع و اکوسیستمهای زراعی به عنوان مشکل جدید مطرح میشوند. پیشرفتهای اخیر در مدیریت علفهای هرز اغلب به دلیل توجه به خصوصیات اکولوژیکی و فیزیولوژیک آنها است. بنابراین بسیاری از محققان بر این عقیدهاند که ویژگیهای اکوفیزیولوژیک علفهایهرز و رابطه بیولوژیک آنها با محیط که مربوط به چگونگی کنترل با علفهایهرز میشود، تنها راه کنترل پایدار علفهایهرز است (28). در روش کنترل اکولوژیک علفهایهرز با تاکید بر حفظ محیط زیست و سلامت بوم نظامهای زراعی و کاهش سموم و هزینهها میتوان از ایجاد گیاهانهرز مقاوم به علفکشها جلوگیری کرد. مدیریت بیشتر علفهایهرز از شناخت تراکم و جمعیت بذور آنها در بانک بذری خاک آغاز میشود و در این روش نیز تهویه خاک، روابط آب و اکسیژن، شوری خاک، شرایط خشک یا مرطوب اطراف بذر به عنوان عناصر اصلی مدیریت اکولوژیکی محسوب میشوند (9). از مهم‌ترین عامل‌های مؤثر بر زوال بذر یا پیری بذر، شرایط محیطی میباشد. پیری بذر به دو صورت است: پیری طبیعی و پیری مصنوعی، پیری طبیعی تحت شرایط مزرعه است که بذر علفهای هرز از طریق تابش مستقیم آفتاب در خاک دچار پیری زودرس میشوند (22). پیری تسریع شده (مصنوعی) نوعی استرس فیزیولوژیکی است که با استفاده از درجه حرارت و رطوبت نسبی بالا باعث فرسودگی کنترل شده بذور میشود (12). تفاوت قابل ملاحظه بین بذور پیر نشده و بذور پیر شده به طور مصنوعی از نظر کاهش درصد جوانهزنی و سرعت کندتر جوانهزنی در بذور پیر شده وجود دارد (24). عمل جوانهزنی و سبز شدن بذر وابسته به نوع تنشهای محیطی در دوره جوانهزنی و سبز شدن است، اثر شرایط تنش در گونههای مختلف گیاهی تغییر میکند (8). به دلیل تداخل همزمان بیش از یک عامل تنشزا و وقوع آنها در مراحل مختلف رشد و نمو، حساسیت یا مقاومت به عوامل تنش زا پدیده پیچیدهای است (26). اثرات منفی شوری بر جذب و تعادل عناصـر غـذایی در گیاهان، توسط محققان تأییـد شد. بعضی از محققین اظهار داشتند که درصد جوانه زنی در شـرایط تـنش شوری میتواند به عنوان یک معیار ارزشمند برای طبقهبندی مقاومت به شوری در جمعیتهای گیاهی استفاده شود (5). در شرایط تنش شوری از یک طرف کاهش پتانسـیل آب خاک و از طرف دیگر ایجاد سمیت بر بذرها، منجر به اخـتلال در جذب برخی عناصر خواهد شد. بنابراین با توجه بـه اینکـه جوانـهزنـی اولین مرحله رشد و نمـو گیـاه مـیباشـد و از اهمیـت بسـیار زیـادی برخوردار میباشد در نتیجه بروز یا اعمال تنش، جوانهزنی کاهش و یـا متوقف خواهد شد(7). از طریق سمیت یونهای خاص از قبیل سدیم و کلر و هم چنین کاهش یونهای غذایی مورد نیاز گیاه مانند کلسیم و پتاسیم بر جوانهزدن و رشد بذرها تأثیر میگذارد (20). مطالعات متعدد نشان داده است که درصد و سرعت جوانهزنی بذور با افزایش شوری کاهش مییابد (10). شناخت اکولوژی جوانهزنی و سبزشدن علفهرز Malva neglecta، Echinochloa crus-galli و
مواد و روشها بذرهای علفهایهرز پنیرک (Malva neglecta)، سوروف (Echinochloa crus-galli) و قیاق تیمارهای آزمایش شامل: علفهایهرز پنیرک Malva neglecta، سوروف crus-galliو قیاق برای روش انجام آزمون پیری تسریع شده، 100 گرم بذر از هر یک از علفهایهرز مورد آزمایش، ابتدا جهت ضد عفونی در محلول 10 درصد هیپوکلرید سدیم و سپس در محلول دو در هزار کاربوکسین تیرام به مدت سه دقیقه قرار گرفت (12) و سپس نمونههای مورد نظر با آب مقطر شستشو داده شدند. بذور به مدت صفر، سه، پنج و هفت روز درون ظرفهای پلاستیکی در بسته با رطوبت نسبی 100 درصد در دمای 40 درجه سانتیگراد در ژرمیناتور قرار گرفتند. سپس بذرهای تیمار شده بر اساس روش انجمن بین‌المللی آزمون بذر در آون برای آزمون جوانهزنی استاندارد قرار گرفتند (13). سطوح مختلف شوری با استفاده از نمک کلرید سدیم (با درجه خلوص 99 درصد)، آب مقطر استریل شده و دستگاه EC متر (مدل 712 Metrohm Model) آماده شدند (23). در این روش حین اضافه کردن نمک سدیم کلراید به آب مقطر از همزن مغناطیسی برای محلول شدن کامل نمک در آب استفاده شد. آزمون جوانهزنی استاندارد بر اساس دستورالعمل ایستا (19) صورت گرفت. جهت انجام آزمایش ابتدا پتریدیش‌های مورد نیاز در آون در دمای 180 درجه سانتیگراد به مدت نیم ساعت استریل شدند. تعداد 50 عدد بذر در چهار تکرار برای هر یک از علفهایهرز مورد آزمایش روی 2 برگ کاغذ صافی قرار داده شد و مقدار 10 میلی لیتر آب مقطر دارای سطح مورد نظر شوری، به هر یک از پتری دیش‌های 9 سانتیمتری اضافه شد و آبیاری در محلهای کشت بر اساس نیاز از آب دارای سطح مشخص شوری به تیمارهای داده شد. دمای ژرمیناتور 20 درجه سانتیگراد برای علفهرز پنیرک و دمای 25 درجه سانتیگراد برای علفهایهرز سوروف و قیاق تنظیم شد. ارزیابی جوانهزنی به طور مرتب طی هر 24 ساعت انجام گردید. بذوری که طول ریشهچه آنها 2 میلی متر رشد کرده بودند، به عنوان بذور جوانه زده در نظر گرفته شدند. ارزیابی جوانهزنی در روز هفتم و زمانی که تعداد بذر جوانهزده برای 2 شمارش متوالی یکسان شد. به اتمام رسید و این زمان به عنوان پایان جوانهزنی در نظر گرفته شد. بعد از اتمام دوره صفات زیر اندازهگیری شد؛ و بعد از اتمام جوانهزنی، آزمون رشد گیاهچه از طریق اندازهگیری طول ریشهچه، ساقهچه و وزن خشک گیاهچه تعداد 10 گیاهچه به طور تصادفی از هر تکرار در پایان روز هفتم انجام گرفت. برای اندازهگیری صفات به طور روزانه بازدید به عمل آمده و با شمارش گیاهچههای سبز شده در هر پتری دیش، صفات مورد نظر برآورد گردیدند (15). برای محاسبه صفات سرعت جوانهزنی، یکنواختی جوانهزنی، درصد جوانهزنی و شاخص ویگور از معادلههای ذیل استفاده گردید. - درصد جوانهزنی: درصد جوانهزنی با شمارش تعداد گیاهچههای نرمال در پایان دوره جوانهزنی استاندارد تقسیم بر تعداد کل بذور محاسبه گردید (2). - متوسط زمان جوانهزنی: متوسط زمان جوانهزنی با استفاده از معادله 1 برآورد گردید. از آنجا که زمان جوانهزدن علفهرز قدرت رقابت بین علفهایهرز و محصولات زراعی را تعیین میکند سرعت جوانهزنی نیز در مطالعه حاضر ارزیابی شد که از معکوس کردن معادله، متوسط سرعت جوانهزنی محاسبه گردید. معادله (1) [1] متوسط زمان جوانهزنی (16) : تعداد بذور جوانه زده در هر روز di: زمان بر حسب روز معادله (2) [2] یکنواختی جوانهزنی (17) n: تعداد بذرهای جوانه زده در هر روز t: زمان بر حسب روز از زمان کاشت بذر : متوسط زمان جوانهزنی
- طول کلئوپتیل و ریشهچه در پایان روز هفتم آزمون رشد گیاهچه، از هر پتری دیش 10 گیاهچه به طور تصادفی انتخاب شد و طول ریشهچه و کلئوپتیل (ساقهچه) اندازهگیری گردید.
- وزن خشک گیاهچه گیاهچه‌ها در داخل آون با درجه حرارت 70 درجه سانتیگراد به مدت 48 ساعت قرار داده شده و سپس وزن خشک گیاهچه اندازهگیری شد.
- شاخصهای ویگور با استفاده از روابط زیر محاسبه گردید (2). معادله (3) شاخص ویگور = (طول کلئوبتیل + میانگین طول ریشهچه) × درصد جوانهزنی تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار MSTAT- C انجام شد. به منظور مقایسه میانگین‌ها از آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال پنج درصد استفاده گردید.
نتایج و بحث نتایج جدول تجزیه واریانس صفات استقرار گیاهچه (جدول 1) نشان داد که اثرات اصلی فرسودگی و شوری بر کلیه صفات اندازهگیری شده در سطح احتمال یکدرصد معنیدار شدند که نشان‌دهنده قابلیت این آزمون برای پیش بینی استقرار گیاهچه در شرایط تنش میباشد. اثر نوع علفهرز بر کلیه صفات مورد آزمون به علت تفاوت‌های فیزیولوژیکی و ژنتیکی در سطح احتمال یکدرصد معنیدار میباشد (جدول 1). اثرات برهمکنش نوع علفهرز و فرسودگی در مورد صفات شاخص یکنواختی جوانهزنی، درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، وزن خشک گیاهچه و شاخصهای ویگور و اثر برهمکنش نوع علفهرز و تنش شوری در کلیه صفات سطح احتمال یکدرصد معنیدار میباشد، و اثر برهمکنش فرسودگی و تنش شوری در تمامی صفات اختلاف معنیداری نشان داد (جدول 1). جدول 1- تجزیه واریانس میانگین مربعات صفات اندازهگیری شده
ns ، * ، ** به ترتیب غیر معنیدار و معنیدار در سطح احتمال پنج درصد و یک درصد میباشد.
درصد جوانهزنی با توجه به جدول مقایسه میانگین، درصد جوانهزنی در بذور علفهای هرز، تحت شرایط فرسودگی (سه ، پنج و هفت روز) تفاوت معنیدار و کاهش نسبت به شاهد نشان داد (جدول 2). اثر شوری نیز به ترتیب با غلظتهای نمک اعمال شده باعث کاهش درصد جوانهزنی شدهاند. به طوری که تیمار 7/0 دسی زیمنس بر متر بالاترین و شوری 12 دسی زیمنس بر متر کمترین درصد جوانهزنی را نشان میدهد. نوع علفهرز نیز بر صفت درصد جوانهزنی در سطح احتمال یک درصد معنیدار شده است (جدول 1). در مورد این صفت بذر پنیرک بالاترین مقدار را به خود اختصاص و بذر علفهرز قیاق نیز کمترین درصد جوانهزنی مشاهده شد (جدول 2). مقایسه میانگین اثر برهمکنش هر سه فاکتور نشان داد، بذور علف هرز پنیرک تحت تیمارهای شاهد شوری و بذور شاهد فرسودگی دارای بالاترین درصد جوانهزنی میباشند (جدول3 و 4). بذور علف هرز سوروف هفت روز فرسوده تحت تیمارهای شوری هشت و 12 دسیزیمنس بر متر و بذور قیاق پنج و هفت روز فرسوده تحت تیمارهای شوری چهار، هشت و 12 دسی زیمنس بر متر دارای جوانهزنی کاهش یافته بودند (جدول3). عکس‌العمل بذور علفهایهرز نسبت به سطوح مختلف فرسودگی نشان میدهد که بیشترین میزان درصد جوانهزنی مربوط به بذر علفهرز پنیرک تحت تاثیر تیمار عدم فرسودگی (75/84) و کمترین درصد جوانهزنی در بذر علفهرز قیاق در شرایط تیمار هفت روز فرسودگی (0/2) بود (جدول3). ضمن اینکه با افزایش روز اعمال فرسودگی در هر سه علفهرز کاهش درصد جوانهزنی مشاهده شد (جدول 2). تنها در بذر علفهرز قیاق، در شرایط تیمار پنج روز با هفت روز فرسودگی تفاوت معنیداری نشان نداد (جدول3). در بررسی اثر برهمکنش بذور علفهای هرز در شوری، نیز بذور پنیرک تحت شرایط تیمار شاهد شوری دارای بالاترین (5/82) و بذور علفهرز قیاق تحت تیمار 12 دسی زیمنس بر متر دارای کمترین میزان درصد جوانهزنی (0/8) میباشد. ضمن اینکه با افزایش غلظتهای شوری کاهش درصد جوانهزنی بذور مشاهده شد (جدول4). مقایسه میانگین اثر برهمکنش تیمارهای فرسودگی در شوری، نشان میدهد که با افزایش روز فرسودگی و غلظتهای تنش شوری، درصد جوانهزنی بذور علفهرز کاهش معنیداری یافت (جدول 5) به طوری که تیمار شاهد شوری و شاهد فرسودگی بالاترین (00/73) و تیمار بذور هفت روز فرسوده و شوری با غلظت 12 دسی زیمنس بر متر کمترین (00/12 و 33/13) میزان درصد جوانهزنی را نشان دادند (جدول5). نتایج مشابهی از جمله، کاهش درصد جوانهزنی در اثر فرسودگی بذر در گندم (4) و نخود (3) گزارش کردند که جوانهزنی با افزایش در مدت زمان‌های فرسودگی کاهش مییابد. جدول 2- مقایسه میانگین صفات جوانهزنی و گیاهچهای برای تیمارهای نوع علفهرز و فرسودگی بذر و تنش شوری در علفهایهرز مورد مطالعه در شرایط آزمایشگاه
سرعت جوانهزنی تیمارهای فرسودگی و شوری باعث کاهش معنیدار سرعت جوانهزنی در سطح احتمال یک درصد شدند (جدول1). با توجه به جدول مقایسه میانگین (جدول2) تیمار 3 روز فرسودگی کمترین کاهش سرعت جوانهزنی و تیمار هفت روز فرسودگی بیشترین کاهش را در مورد این صفت نشان میدهد. اثر شوری نیز کاهش مشابهی به ترتیب غلظتهای نمک اعمال شده را نشان میدهد، به طوری که تیمار 7/0 دسی زیمنس بر متر بالاترین و شوری 12 دسی زیمنس بر متر کمترین سرعت جوانهزنی را نشان میدهد (جدول 2). بذور علفهایهرز نیز واکنش‌های متفاوتی از لحاظ سرعت جوانهزنی داشتند، بدین صورت که بذر پنیرک به طور معنیداری دارای سرعت جوانهزنی بالاتری میباشد، که دلیل آن را میتوان به تفاوت ژنتیکی بین آنها نسبت داد. مقایسه میانگین اثرات برهمکنش نوع علف هرز و فرسودگی نشان داد، بذور علف هرز پنیرک تحت شرایط تیمار شاهد فرسودگی دارای بالاترین (332/0) و بذور علف هرز قیاق در شرایط تیمارهای پنج و هفت روز فرسودگی دارای کمترین (048/0 و 046/0) سرعت جوانهزنی میباشند (جدول 3). در بررسی عکس‌العمل علفهای هرز مورد مطالعه نسبت به شوری، کاهش سرعت جوانهزنی نشان داد. ضمن اینکه بذور پنیرک در تیمار شاهد شوری بیشترین سرعت جوانهزنی (333/0) و بذور علف هرز قیاق در شرایط تیمار 12 دسی زیمنس بر متر (093/0) دارای کمترین میزان سرعت جوانهزنی بودند. البته بذور علف هرز قیاق در شرایط تیمار شوری هشت دسی زیمنس بر متر نیز تفاوت معنی داری با تیمار شوری 12 دسی زیمنس بر متر نداشت (جدول4). جدول مقایسه میانگین اثر برهمکنش تیمارهای فرسودگی و شوری نشان میدهد بذور علف های هرز در شرایط شاهد فرسودگی و شاهد شوری بیشترین سرعت جوانهزنی (311/0) و بذور هفت در شرایط روز فرسودگی تحت تیمارهای هشت و 12 دسی زیمنس بر متر، دارای کمترین میزان سرعت جوانهزنی (076/0 و 070/0) بودند (جدول5). در بررسی تأثیر فرسودگی بذر بر عملکرد و اجزاء عملکرد دو رقم نخود گزارش شد که سرعت جوانهزنی در مقایسه با سایر صفات واکنش شدیدتری به فرسودگی نشان داده و تفاوت‌های فرسودگی در بین توده‌ها را بهتر نمایان ساخته است (3). در گندم سرعت جوانهزنی با افزایش دوره فرسودگی بذرها به طور معنیداری کاهش یافت (11). علت کاهش سرعت و درصد جوانهزنی را میتوان به حضور بیش از حد کاتیونها و آنیونها در محیط کشت نسبت داد طوری که ظرفیت واکنش آنها در اشغال یونهای موجود در محیط قرار می‌گیرد و بنابراین گیاه قادر به جذب آب نیست و با نوعی کمبود آب مواجه میشود (18). همچنین در تحقیقی گزارش شد، با افزایش شوری و شدت زوال یا فرسودگی در بذور، سرعت و درصد چوانهزنی کاهش مییابد که بذور دارای فرسودگی دارای آستانه تحمل به شوری بسیار پایین دارند به عبارتی با افزایش شوری سرعت جوانهزنی پایین میآید (1). شاخص یکنواختی جوانهزنی جدول تجزیه واریانس نشان میدهد اثر فرسودگی بذر و شوری باعث کاهش معنیدار شاخص یکنواختی جوانهزنی در سطح احتمال یک درصد شدند (جدول 1). در مورد این صفت بذور علفهرز پنیرک بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد، ضمن اینکه بذور علفهرز قیاق و سوروف تفاوت معنیداری نشان نداد (جدول 2). مقایسه میانگین اثرات برهمکنش نوع علفهرز و فرسودگی نشان داد بذور علفهرز پنیرک و قیاق تحت شرایط تیمار شاهد و سه روز فرسودگی بالاترین میزان شاخص یکنواختی را دارند (جدول 3). ضمن اینکه بذور علفهرز قیاق تحت تیمار پنج و هفت روز فرسودگی دارای کمترین میزان شاخص یکنواختی جوانهزنی میباشند. عکس‌العمل بذور علفهایهرز نسبت به شوری نشان داد بذور علفهرز قیاق تحت تیمار شاهد دارای بالاترین میزان شاخص یکنواختی جوانهزنی (53/0) است (جدول 4). همچنین بذور علفهرز قیاق و سوروف تحت تیمارهای شوری هشت و 12 دسی زیمنس بر متر، تفاوت معنیداری با یکدیگر نشان نمیدهند و دارای کمترین شاخص میزان صفت مذکور بودند (جدول4). با مقایسه میانگین اثرات برهمکنش فرسودگی و شوری نشان داد تیمار شاهد فرسودگی با شاهد شوری با میانگین 495/0 دارای بالاترین و تیمارهای هفت روز فرسودگی تحت شوری هشت و 12 دسیزیمنس بر متر به ترتیب با میانگین 087/0 و 084/0 دارای کمترین میانگین شاخص یکنواختی میباشد. ضمن اینکه بذور تحت تیمار شاهد فرسودگی تحت تیمارهای چهار و هشت دسی زیمنس و بذور سه روز فرسودگی تحت تیمار شاهد شوری تفاوت معنیداری نشان نداد. هنگامی که گیاه در شرایط تنش شوری قرار گیرد، در ابتدا املاح را در واکوئلها ذخیره میکند؛ با پر شدن ظرفیت واکوئل به ناچار مقدار املاح در سیتوپلاسم افزایش پیدا کرده و این موضوع سبب اختلال در اعمال سیتوپلاسم میشود (23).
جدول 3- مقایسه میانگین صفات جوانهزنی و گیاهچهای برای اثر برهمکنش تیمارهای نوع علفهرز و فرسودگی در علفهای هرز مورد مطالعه در شرایط آزمایشگاه
میانگین‌هایی در هر ستون که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنیدار ندارند. A3,A2,A1 به ترتیب علفهای هرز پنیرک، سوروف و قیاق ، B4,B3,B2,B1, به ترتیب تیمار شاهد (بدون فرسودگی)، سه روز فرسودگی، پنج روز فرسودگی و هفت روز فرسودگی
جدول 4- مقایسه میانگین صفات جوانهزنی و گیاهچهای برای اثر برهمکنش تیمارهای نوع علف هرز و تنش شوری در علفهایهرز مورد مطالعه در شرایط آزمایشگاه
میانگین‌هایی در هر ستون که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنیدار ندارند. A3,A2,A1 به ترتیب علفهایهرز پنیرک، سوروف و قیاق ، C4,C3,C2,C1, به ترتیب تیمار شاهد (بدون شوری)، 7/0، چهار، هشت، 12 دسی زیمنس بر متر وزن خشک گیاهچه نتایج نشان داد بذور علفهرز سوروف بالاترین و بذور علفهرز پنیرک کمترین میانگین وزن خشک گیاهچه را دارد (جدول2). با مقایسه نوع علفهرز و فرسودگی، بذور علفهرز قیاق تحت تیمار شاهد بالاترین (487/0) و تحت تیمار هفت روز فرسودگی کمترین (002/0) وزن خشک را نشان داد (جدول 3). در بررسی عکس‌العمل علفهایهرز مورد مطالعه نسبت به شوری مشاهده شد که سوروف تحت تیمار شاهد شوری بالاترین (391/0) و بذور علفهرز سوروف تحت تیمار شوری 12 دسی زیمنس بر متر کمترین (021/0) وزن خشک گیاهچه را به خود اختصاص داده‌اند (جدول4). نتایج همچنین مقایسه میانگین اثرات برهمکنش فرسودگی و شوری بالاترین میانگین وزن خشک گیاهچه متعلق به تیمار شاهد (فرسودگی و شوری) و کمترین میانگین به تیمار پنج روز فرسودگی تحت تیمار شوری 12 دسی زیمنس بر متر و تیمار هفت روز فرسودگی تحت تیمارهای شوری صفر، چهار، هشت و 12 دسی زیمنس بر متر متعلق بودند (جدول 5). در نخود بررسی نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که وزن خشک گیاهچه به طور معنیداری تحت تأثیر فرسودگی بذر و رقم قرار گرفت (3). در اثر فرسودگی بذر شلغم روغنی جدول 5-مقایسه میانگین صفات جوانهزنی و گیاهچهای برای اثر برهمکنش تیمارهای فرسودگی و تنش شوری در علفهای هرز مورد مطالعه در شرایط آزمایشگاه
میانگین‌هایی در هر ستون که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنیدار ندارند. B4,B3,B2,B1 به ترتیب تیمار شاهد (بدون فرسودگی)، سه روز فرسودگی، پنج روز فرسودگی و هفت روز فرسودگی C4,C3,C2,C1, به ترتیب تیمار شاهد (بدون شوری)، 7/0، چهار، هشت، 12 دسی زیمنس بر متر
در گندم (27) و در آفتابگردان (6) گزارش کردند که وزن خشک گیاهچه با افزایش دوره فرسودگی به طور معنیداری کاهش یافت. کاهش وزن خشک گیاهچه میتواند به علت کاهش میزان پویایی ذخایر بذر و یا کاهش کارایی تبدیل ذخایر پویا شده باشد. از این رو کاهش وزن خشک گیاهچة علفهایهرز مورد بررسی در سطوح بالای تنش شوری را میتوان به انرژیای نسبت داد که این گیاهان به منظور بروز پاسخهای مقاومت به تنش صرف کردهاند (25). شاخص ویگور (قدرت بذر) نتایج نشان داد که بذور علفهرز سوروف بالاترین و بذور علفهرز قیاق کمترین میزان شاخص ویگور را دارد (جدول 2). بذور علفهرز سوروف تحت تیمار شاهد فرسودگی بالاترین (204/4) و بذور بذور علفهرز پنیرک و سوروف تحت تیمار هفت روز فرسودگی و بذور بذور علفهرز قیاق تحت تیمار پنج و هفت روز فرسوده کمترین میانگین در این شاخص را داشتند. نتایج علفهایهرز نسبت به شوری در مقایسه میانگین اثرات برهمکنش نشان داد، بذور علفهرز سوروف تحت تیمار شاهد شوری دارای بالاترین (98/5) و بذور علفهرز سوروف و قیاق تحت تیمار 12 دسی زیمنس بر متر دارای کمترین میانگین بودند (جدول 4). روند کاهش شاخص ویگور در اثر اعمال مدت‌های مختلف فرسودگی بذر و شوری به صورت نزولی است، به طوری که تیمارهای سه و پنج روز فرسودگی تحت تیمار شوری دوازد دسی زیمنس بر متر و تیمار هفت روز فرسودگی تحت تیمارهای صفر، چهار، هشت و 12 دسی زیمنس بر متر باعث بیشترین کاهش این صفت شده است (جدول 5). تیمار شاهد (فرسودگی و شوری) بالاترین (52/8) میانگین قدرت بذر را به خود اختصاص داده است (جدول 5). در این آزمایش مشاهده شد که به دنبال روند افزایش شدت تنش شوری، بنیه بذر نیز کاهش چشمگیری نشان میدهد. بیان شده است که اثر بازدارنده تنش شوری بر جوان زنی بذور به دلیل کاهش پتانسیل اسمزی یا سمیت یونی محیط کشت میباشد (28). تنش شوری منجر به کاهش آنزیم آلفا آمیلاز میشود (11). این آنزیم موجب شکسته شدن نشاسته در لپهها شده و با هر گونه کاهش در فعالیت این آنزیم، به طور طبیعی سرعت شکستن ذخایر بذر کند شده و شاخصهای جوانه زنی کاهش مییابد (26). از طرفی فرسودگی یا زوال بذر منجز به برخی تغییرات بیوفیزکی و بیوشیمیایی شامل تغییرات در ساختار مولکولی اسیدهای نوکلئیک، کاهش فعالیت آنزیمهای کلیدی در جوانهزنی و افزایش برخی آنزیمهای هیدرولیز کننده، اختلال در یکپارچگی غشاء و کاهش تنفس میشود که در نتیجه این تغییرات، شاخص ویگور بذر کاهش یافته است (6).
نتیجهگیری نهایی با بررسی نتایج مقایسه میانگین‌های ویژگیهای مورد مطالعه در هر سه علفهرز مشخص شد که بذور علفهرز پنیرک در صفات مربوط به جوانهزنی موفقتر از دو علفهرز دیگر عمل کرده و بذور علفهرز سوروف نیز در صفات مربوط به استقرار واکنش بهتری نسبت به فرسودگی داشته است. بذور علفهرز قیاق نسبت به دو علفهرز دیگر بیشترین حساسیت را نسبت به تیمار آزمون پیری تسریع شده نشان داد. با توجه به اینکه شوری و خشکی خاک در مناطق گرم در ابتدای فصل کشت به علت عدم شستشوی خاک و گرمای بالای هوا به شدت بالاست و نتایج این آزمایش نشان داد که حد تحمل بذور علفهای هرز مذکور برای جوانه زنی و استقرار سریع گیاهچه در شوری حدود 12 دسی زیمنس بر متر شوری است، لذا توصیه میشود تا در مزارعی که علفهرز غالب آنها این سه علف هرز میباشند از گیاهان زراعی توصیه کشت شوند که قادر به تحمل سطح تنش شوری بیشتر از 12 دسی زیمنس بر متر باشند.
منابع 1ز | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مراجع | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ر
- پاک مهر، آ.، راستگو، م.، شکاری، ف.، صبا، ج.، وظایفی، م. و زنگانی، ا. 1390. تاثیر پرایمینگ سالیسیلیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه لوبیا چشم بلبلی تحت تنش کم آبی در مرحله زایشی. نشریه پژوهش‌های حبوبات ایران. 2(1): 53-64. 2- روانگرد، ش.، نصری، م. و صادقی، ف. 1394. بررسی کاربرد توام روشهای کنترل علفهای هرز و کود زیستی تثبیت کننده نیتروژن در کنترل علف هرز ذرت سینگل کراس 704. پژوهش‌های زراعی در حاشیه کویر. 12(3): 210-197. 3- صیامی، ر.، میرشکاری، ب.، فرح وش، ف.، رشیدی، و. و تاری نژاد، ع. ر. 1396. اثر پرایمینگ بذر با سالیسیلیک اسید و تنش کم آبی بر فعالیت آنزیمی و عملکرد ذرت دانه ای. فصلنامه علمی پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. 9(34): 35-23. 4- طریق الاسلامی، م.، کافی، م.، نظامی، ا. و ضرغامی، ر. 1396. تاثیر اسید سالیسیلیک در بهبود خسارت تنش سرمازدگی در هیبرید ذرت سینگل کراس 400 (Zea mays L.). فرآیند و کارکرد گیاهی. 6(19): 292-281. 5- عباس دخت، ح. و اصغرنیا، م. 1394. عملکرد و اجزای عملکرد ذرت متاثر از کنترل علفهای هرز، اسموپرایمینگ و محلولپاشی عناصر ریزمغذی. نشریه علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. 2(34): 322-307. 6- مهدی زاده، ا. 1390. تأثیر پرایمینگ بذر در مزرعه، بر کنترل علفهای هرز و خصوصیات رشد ذرت (Zea mays L.) در همدان. پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی کشاورزی گرایش زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا. 87 صفحه. 7- میری زاده، آ. 1392. بررسی تاثیر اختلاط علف کش نیکوسولفورون با اسید سالیسیلیک و مویان کوکووت بر رشد، عملکرد و کنترل علفهای هرز ذرت. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود. 110 صفحه. 8- نصیری دهسرخی، ع. 1394. تاثیر امواج اولتراسونیک، پرایمینگ بذر و کاربرد علفکش بر رشد و عملکرد لوبیا چشم بلبلی (Vigna sinensis) و کنترل علفهای هرز. پایان نامه کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، گروه زراعت، دانشگاه صنعتی شاهرود. 108 صفحه. 9- نصیری دهسرخی، ع.، مکاریان، ح.، قلی پور، م. و عباس دخت، ح. 1396. تأثیر امواج فراصوت و پرایمینگ بذر در تلفیق با مدیریت علفهای هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا چشم بلبلی (Vigna sinensis L.). پژوهش‌های حبوبات ایران. 8(2): 140-126. 10- یدوی، ع.، آقاعلیخانی، م.، قلاوند، ا. و زند، ا. 1385. اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر عملکرد و شاخصهای رشد ذرت دانه ای (Zea mays L.) تحت رقابت با علف هرز تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retoflexus L.). پژوهش کشاورزی آب، خاک و گیاه در کشاورزی. 6(3): 46-31. 11- Abbasdokht, H. 2011. The effect of hydropriming and halopriming on germination and early growth stage of wheat (Triticum aestivum L.). Desert. 16: 61-68.
12- Afzal, I., Basra, S. M. A., Ahmad, R. and Iqbal, A. 2002. Effect of different seed vigor enhancement techniques on hybrid maize (Zea mays L.). Pakistan Journal of Agriculture Science. 39: 109-112.
13- Duman, I. 2006. Effect of seed priming with PEG and K3PO4 on germination and seedling growth in Lettuce. Pakistan Journal of Biology Science. 9(5): 923-928.
14- Evans, S.P., Knezevic, S.Z., Lindquist, J.L., Shapiro, C.A. and Blankenship, E.E. 2003. Nitrogen application influences the critical period for weed control in corn. Weed Science. 51: 408-417.
15- Farooq, M., Aziz, T., Barsa, S. M. A., Cheema, M. A. and Rehman, H. 2008. Chilling tolerance in hybrid maize induced by seed priming with salicylic acid. Journal Agro Crop Science. 194: 161-168.
16- Hussein, M.M., Balbaa, L.K. and Gaballah M.S. 2007. Salicylic acid and salinity effects on growth of maize plants. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences. 3: 321-328.
17- Norsworthy J.K. and Oliveira M.J. 2004. Comparison of the critical period for weed control in wide and narrow – row corn. Weed Science. 52: 802-807.
18- Norsworthy, J.K. and Frederick, J.R. 2005. Integrated weed management strategies for maize production on the southeastern coastal of North America. Crop Protection. 24: 119-126.
19- Rajcan, I.R. and Swanton, C.J. 2001. Understanding maize-weed competition: resource competition, light quality and whole plant. Field Crop Research. 71: 139-150.
20- Rao, V.S. 2000. Principles of Weed Science. Science Publishers, Inc, New Hampshire.
21- Shakirova, F.M. and Bezrukova, M.V. 1997. Induction of wheat resistance against environmental salinization by salicylic acid. Biology Bullentin. 24: 109-112.
22- Yazdani, M., Bahmanyar, M.A., Pirdashti, H. and Esmaili, M.A. 2009. Effect of phosphate solubilization microorganisms and plant growth promoting rhizobacteria on yield and yield components of corn. World Academy of Science, Engineering and Technology. 3: 2-12 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 474 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 239 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||