بررسی نیازهای اساسی انسان در اشعار فروغ فرخزاد بر اساس تئوری انتخاب ویلیام گلسر

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 3، دوره 14، شماره 15، مهر 1397، صفحه 38-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وجیهه ترکمانی باراندوزی¹؛ فاطمه بهار چتنی²

¹استادیار زبان و ادبیّات فارسی، ،واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس ،ایران .

²دانشچوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی ، واحد چالوس ، دانشکاه آزاد اسلامی ، چالوس ، ایران

چکیده

بررسی آثار نویسندگان و شاعران مطرح با تکیه بر نظریه های روان شناسانه یکی از شیوه های درخور توجّه برای آشنایی هر چه بهتر با اندیشه و شعر و شخصیّت آنها است.
 استفاده از نظریه های حوزۀ روان شناختی بویژه در سال های اخیر، از سوی محققان ادبی مورد توجّه قرار گرفته است. بر همین اساس در این پژوهش سعی شده است تااشعار یکی از چهره های نام آشنای عرصۀ شعر نو به نام فروغ فرخزاد، بر اساس تئوری انتخاب روانشناس معاصر، ویلیام گلاسر، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بر اساس این تئوری، پنج نیازاساسی هر انسان عبارتند از: نیاز به عشق، بقا، قدرت، تفریح و استقلال. آشکار است که ویژگی های شخصیّتی و نیز شرایط زندگانی هر یک از انسان ها از جمله شاعران  در سوق دادن آنان برای تلاش بیشتر جهت برآوردن برخی از نیازها تأثیر گذار است . یافته های این تحقیق نشان می دهد: از بین همۀ نیازها، نیاز به عشق بیش از سایر نیازها در اشعار فروغ جلوه گر شده است؛ تا آنجا که فروغ فرخزاد قدرت و پیشرفت خود را در توجّه به عشق یافته، تفریح خود را با عشق خواسته، بقای خود را در گرو عشق و استقلالش را نیز از معشوق و عشق طلبیده است. در واقع این نکته که رفتار فروغ در سراسر زندگیش تحت تأثیر رمز و راز عشق بوده، غیر قابل انکار است.  بعد از نیاز به عشق، نیاز به آزادی و استقلال بیش از سایر نیازها در اشعار فروغ به چشم می خورد. بعد از نیاز به آزادی، به ترتیب: نیاز به بقا، تفریح و پیشرفت یا قدرت؛ در شعر فروغ نمود دارد.

کلیدواژه‌ها

تئوری انتخاب؛ گلاسر؛ شعر؛ فروغ فرخزاد

مراجع

1-     حاجی آقابابایی، محمدرضا؛ صالحی، نرگس (۱۳۹۵)، عشق و کارکردهای آن در اشعار فروغ فرخزاد، همایش ادبیات فارسی معاصر، ایرانشهر، دانشگاه ولایت، https://www.civilica.com/Paper-CPLC01-CPLC01_135.html

2-     گلسر، ویلیام (1396)، تئوری انتخاب، ترجمه دکتر علی صاحبی، تهران، سایه سخن، چاپ چهاردهم.

3-     شولتز، دوان؛ سیدنی، آلن (1379)،  نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، چاپ پنجم.

4-     فرخزاد، فروغ؛ دیوان (1379)، تهران، پل، چاپ دوم.

5-     فرخزاد، پوران، (1380)، کسی که مثل هیچکس نیست، تهران، کاروان، چاپ اول.

6-     خسروشاهی، جلال، (1379)، ادای دین به فروغ فرخزاد، تهران، نگاه، چاپ اول.

7-     ساری، فرشته، (1380)، فروغ فرخزاد، تهران، قصه، چاپ اول.

8-     دوبلدینگ، رابرت، واقعیت درمانی برای قرن 21، ترجمه علی صاحبی، تهران، سایه سخن، چاپ اول.

9-     مهندس, لیلا، (۱۳۹۵)، بررسی مفهوم عشق از دیدگاه سعدی و استنبرگ، دومین کنگره بین المللی توانمند سازی جامعه در حوزه علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی، تهران، مرکز توانمندسازی مهارتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه، https://www.civilica.com/Paper-PECONF02-PECONF02_145.html ،صص 11-1 .        

10-  حقوقی، محمد، (1371)، شعر زمان 2، نگاه، چاپ دوم.

11-  یاوری، حورا، ( 1374)، روانکاوی و ادبیات، تهران، نشریه تاریخ ایران.

12-  حائری، سید هادی،(1333)، شاهکار شاعران ایران (زیباترین اشعار فروغ فرخزاد)، تهران، کتاب زمان.

13-  شریفیان، مهدی؛ شریف، تیموری، 1385، مقاله بررسی فرآیند نوستالژی در شعر معاصر فارسی (بر اساس اشعار نیمایوشیج و مهدی اخوان ثالث)، مجله کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی، بهار و تابستان، سال هفتم، شماره 34، صص 62-33.

14-  جوکار، منوچهر، (1392)، نوستالژی یاد کودکی در شعر نیما، شاملو ، فروغ، سپهری، ، فصلنامه علمی تخصصی درّ دری (ادبیات عنایتی عرفانی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد نجف آباد، سال سوم، شماره 8، صص32-21.

15-  فروم، اریک، (1394)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه پوری سلطانی، تهران، مروارید، چاپ 26.

16-  Ezrina L. Bradley , International Journal of Choice Theory and Reality Therapy • Fall 2014 • Vol. XXXIV, number 1 • 6