بازنمایی اخلاقیات، رفتارهای اجتماعی و آداب فرهنگی مردم تهران در دوره قاجار با تکیه بر گزارش های سیاحان خارجی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 8، دوره 14، شماره 55، شهریور 1398، صفحه 40-61   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مهرشاد کاظمی¹؛ ناصر تکمیل همایون^{* 2}؛ رضا شعبانی³

¹دانشجوی دکترای تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]

²استاد گروه تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.(نویسنده مسئول) [e-mail]

³استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران. [e-mail]

چکیده

گزارش های سیاحان خارجی اطلاعات فراوانی در باب آداب و رسوم، اخلاقیات، رفتارهای اجتماعی و آداب فرهنگی در بردارد. این یادداشت های شخصی یا سیاسی، از یک سو مسائل شهری را به صورت جزئی و نسبتا دقیق ترسیم می‌کند. از سوی دیگر، به دلیل فقدان وابستگی به مراکز قدرت، نقاط ضعف و قوت جامعه و شهر را به نیکی گزارش می نماید. تهران یکی از شهرهایی است که سیاحان خارجی دوره قاجار به آن توجه ویژه ای داشتند. در واقع پایتختی تهران در دوره قاجار، جهانگردان را به آنجا سرازیر کرد، کمااینکه گزارش هایی اندک و جسته گریخته از این محل در منابع اسلامی و به ویژه دوره صفوی مشاهده می شود. در سفرنامه ها گاه مردم تهران با الگوهای مقبول همچون هوشمندی و مهمان نوازی شناخته می شوند و گاه با الگوهای ناپسندی نظیر دروغ گویی، تملق و خرافه پرستی توصیف می آیند. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اخلاقیات، رفتارهای اجتماعی و آداب فرهنگی مردم تهران را از منظر جهانگردان و سفرنامه نویسان عصر قاجار ترسیم نماید.

کلیدواژه‌ها

رفتارهای اجتماعی و فرهنگی؛ تهران؛ قاجاریه؛ سیاحان

مراجع