معرفی و متن‌شناسی نسخۀ خطی حدایق الانوار محمدصادق قومشمی

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 7، دوره 3، شماره 7، خرداد 1397، صفحه 149-176   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهین فرحمند¹؛ سید محمود سیدصادقی^{* 2}؛ شمس الحاجیه اردلانی³

¹دانشجوی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی،

²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

³استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

تلاش برای احیای آثار مکتوب گذشته امری ضروری است؛ زیرا حفظ فرهنگ و ادب هر جامعه در گرو حفظ آثاری است که در پویایی و استحکام فرهنگ آن جامعه سهم داشته‌اند. آنچه از گنجینۀ میراث ادبی مکتوب ما در دسترس است اندک نیست؛ ولیکن با تمام کوشش‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران و نویسندگان و آثاری که هنوز در گوشۀ انزوا قرار دارند، کم نیستند. یکی از نویسندگان توانا که در زاویۀ گمنامی قرار گرفته و در عصر خویش از نویسندگان برجسته بوده، محمدصادق بن محمدباقر قومشمی است که در دورۀ قاجار می‌زیسته و اثرش جزء آثار دورۀ بازگشت ادبی است. با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر، نگارنده در این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی نسخۀ خطی رسالۀ حدایق الانوار و بررسی و عناصر و مؤلفه‌های سبکی، بیان ویژگی‌های زبانی، ارزش ادبی، دینی، عرفانی و تاریخی آن بپردازد. از حدایق الانوار دو نسخۀ خطی در کتابخانه‌های ایران موجود است. در این پژوهش، معرفی کتاب بر اساس قدیمی‌ترین و کامل‌ترین نسخه، که متعلق به کتابخانۀ ملی ایران است، انجام گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها

نسخۀ خطی؛ حدایق الانوار؛ دورۀ قاجار؛ تصحیح؛ سبک‌شناسی

مراجع

 

1. آرین‌پور، یحیی (1382)، از صبا تا نیما، تهران: انتشارات زوار.

2. بهار، محمدتقی (1373)، سبک‌شناسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

3. جهانبخش، جویا (1378)، تأملات نظری کارآمد در تصحیح متون ادبی، تهران: آیینۀ میراث مکتوب.

4. درایتی، مصطفی (1384)، فهرست‌وارۀ دست‌نوشته‌های ایران (دنا)، تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانۀ جمهوری اسلامی ایران.

5. ـــــ (1388)، فهرست نسخه‌های خطی ایران (فخنا)، تهران: نشر سازمان اسناد و کتابخانه جمهوری اسلامی ایران.

6. رستگار فسایی، منصور (1380)، انواع نثر فارسی، تهران: سمت.

7. زرین‌کوب، عبدالحسین (1377)، نقد ادبی، چ۹، تهران: انتشارات امیرکبیر.

8. صفا، ذبیح‌الله (1368)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوسی.

9. قومشمی، محمدصادق بن محمدباقر (1263)، نسخۀ خطی حدایق الانوار، تهران: کتابخانۀ ملی.

10. ـــــــ (بی‌تا)، نسخۀ خطی حدایق الانوار، تهران: کتابخانۀ آیت‌الله گلپایگانی.

11. کلینی، محمد بن یعقوب (1381)، اصول کافی، ترجمۀ محمدباقر بهبودی، تهران: اسلامیه.

12. گیلانی، عبدالرزاق (1366)، مصباح الشریعه، تهران: صدوق.

13. مایل هروی، نجیب (1380)، مقدمه و تصحیح متون، مشهد: آستان قدس.

14. یلمه‌ها، احمدرضا (1390)، «بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخه‌های خطی»، پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال سوم، شمارۀ 9، 139ـ۱۶۲.