بررسی تطبیقی عارفانه‌های عاشقانه عبدالوهاب البیاتی و سهراب سپهری

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 15، شماره 55، تیر 1398، صفحه 49-80   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین اعتمادی¹؛ ناهده فوزی^{* 2}؛ مهرداد آقائی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

²استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

³استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

عشق و عرفان رابطة بسیار نزدیکی با هم دارند، که در ادبیات عربی و فارسی شاعران زیادی به این دو مقوله پرداخته‌اند. عارفانه‌های بیاتی و سپهری بیانگر رویکرد عرفانی آن‌ها در اشعارشان است. با بررسی در اشعار این دو شاعر، رنگ و بوی عرفان شرقی و اسلامی به خوبی هویداست، و نشان‌دهندة آن است که هر دو از عرفان شرقی و اسلامی متأثر بوده‌اند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، به کشف مضامین مشترک عرفانی موجود بین اشعار این دو شاعر همچون: نگاه نوین، تکثرگرایی دینی، آرمان‌شهر، بشارت‌دهنده، زیستن در حال و مرگ، بپردازد و با بررسی تجلّی عرفان شرقی و اسلامی در اشعار آن‌ها نگاه تازه‌ای از این دو شاعر را ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ عشق؛ ادبیات تطبیقی؛ عبدالوهاب البیاتی؛ سهراب سپهری

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

آریانپور کاشانی، منوچهر. 1388. فرهنگ جامع پیشرو. تهران: جهان رایانه.

آقاجعفری، هما. 1386. «آرمان‌شهر از دیدگاه مکاتب و فلاسفه». دو ماهنامة حدیث زندگی. ش5 (پیاپی 38). صص 80-62.

اردلانی، شمس‌الحاجیه. 1395. «کارکرد اسطوره‌ها در اشعار سهراب سپهری». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س12. ش42. صص 42- 11.

اسوار، موسی. 1381. از سرود باران تا مزامیر گل سرخ. تهران: سخن.

اصفهانی عمران، نعمت. 1389. «حقیقت‌جویی عارفانه سهراب سپهری با رویکردی تطبیقی به عرفان اسلامی و بودایی». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی (ادبیات تطبیقی). دوره4. ش14. صص 42 - 29.

اویسی‌کهخا، عبدالعلی. 1392. «آزاد اندیشی در ابوسعید و سهراب سپهری». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش33. صص 31- 11.

البیاتی، عبدالوهاب. 1990. دیوان عبدالوهاب البیاتی. بیروت: دارالعودة.

ــــــــــــــــ . 1995. الأعمال الشعریة الکاملة المجلد الأول و الثانی. بیروت: دار العودة.

بلخی، جلال‌الدین محمّد. 1373. مثنوی معنوی. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــــــــ . 1376. کلیات شمس تبریزی. تهران: امیرکبیر.

تهرانی، جواد. 1359. بحثی در مبادی و اصول تصوف و عرفان. تهران: بینا.

ثروتیان، بهروز. 1389. صدای پای آب. تهران: نگار.

حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمّد. 1382. دیوان حافظ. تهران: یزدان.

خالدی، احمد. 1381. گزارش زندگی و عرفان علامه آملی. قم: معارف.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1392. نقد ادبی. چ10. تهران: امیرکبیر.

سپهری، سهراب .1389. هشت کتاب. تهران: فرهنگ نما.

ـــــــــــــ .1376. راز گل سرخ. تهران: به نگار.

ـــــــــــــ . 1395. اتاق آبی. تهران: نشر مهرصفا.

سیفی، محسن و مهوش‌ حسن‌پور. 1396. «نمادپردازی‌عرفانی در قصیدة «بکائیة إلی حافظ الشیرازی» سرودة عبدالوهاب البیاتی با نگاهی به تأثیرپذیری از حافظ». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره‌شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س13. ش44. صص 158- 129.

شبستری، معصومه. 1383. «عبدالوهاب البیاتی اسطوره‌ای زنده». فصلنامة دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ش7-6 (ضمیمه زبان و ادبیات عربی). صص 96- 77.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380. شعر معاصر عربی. تهران: سخن.

صادقی شهپر، رضا. 1387. «تحول و تعالی اندیشۀ دنیای آرمانی در شعر فروغ فرخزاد». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره‌شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س4. ش11. صص 93- 80.

الطبرسی، ابومنصور. ۱۴۱۶. الاحتجاج. به کوشش بهادری و هادی به. تهران: اسوه. 

غنیمی هلال، محمد. 1390. ادبیات تطبیقی. ترجمة سیّدمرتضی آیت‌الله زاده شیرازی. تهران: امیرکبیر.

فوزی، ناهده. 1383. عبدالوهاب البیاتی حیاته و شعره دراسة نقدیة. تهران: ثارالله صنوبر.

ــــــــــ . 1389. «هاجس الاغتراب والترحال عند عبدالوهاب البیاتی» ، فصلنامة الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آداب‌ها. دوره 6. ش14. صص 53 -37.

قدوسی، کامران. 1387. «بررسی تطبیقی طبیعت‌گرایی عارفانه در آثار سهراب سپهری و جبران خلیل جبران». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی (ادبیات تطبیقی). دوره2. ش5. صص 144- 131.

کامبل، روبرت. 1996. اعلام الأدب‌العربی‌المعاصر. بیروت: مرکز الدراسات للعالم العربی المعاصر.

مدنی، رضا. 1387. عرفان اسلامی و عرفان التقاطی. تهران: راه نیکان.

مطهری، مرتضی. 1385. کلیات علوم انسانی. تهران: صدرا.

معروف، یحیی و سارا رحیمی‌پور. 1391. «تأثیرپذیری و رمزگرایی عبدالوهاب بیاتی ازمولوی». فصلنامة الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آدابها. دوره 8. ش24. صص 139 - 109.

میکائیلی، حسین. 1389. «پیوند عرفان و رمانتیسم در شعر سپهری». فصلنامة مطالعات عرفانی. ش11. یازدهم. صص294-273.

یلمه‌ها، احمدرضا و مسلم رجبی. 1396. «بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر سهراب سپهری و عبدالوهاب البیاتی». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی. دوره 11. ش41. صص 35-9.