نقضِ «نقدی بر لیلی‌ومجنون قاسمی گنابادی به تصحیح دکتر زهرا اختیاری»

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 1، دوره 9، شماره 30، اردیبهشت 1398، صفحه 9-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

زهرا اختیاری^*

گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مثنوی لیلی و مجنون قاسمی حسینی گنابادی (د.982) در سال 1393 به تصحیح این‌جانب منتشر شده است. دانشجویان محترمی با داعیۀ شرح ابیات، ده صفحه نقد بر این کتاب نوشته‌اند. این جستار به نقض نوشتۀ آنان اختصاص دارد. ایشان بدون شرح حتی یک بیت، ادعای شرح کرده‌اند. گاه هم تحقیق و شرح مصحح را بدون ارجاع، به نام خود نقل نموده‌اند. اطلاعاتی که در ادامۀ شرح برخی ابیات آورده‌اند، غالباً ناکارآمد و نادرست است. برای مثال نوشته‌اند که عینک در قرن هشتم به صورت «شیشۀ فرنگ» به کار می‌رفته است و منظور قاسمی «شیشۀ فرنگ» است. در حالی که قاسمی حسینی در تمام آثارش کلمۀ عینک را به کار برده و هیچ جا منظور وی «شیشۀ فرنگ« نبوده است. پیشینۀ عینک نشان می‌دهد، چند قرن قبل از قاسمی عینک ساخته شده بود. مفصل‌بندی و مصادرۀ به­مطلوب، مهمترین خصیصۀ نوشتۀ آنان است. جز بعضی مواردِ استحسانی، هیچ کدام از نقدها و اتهامات چون مبتنی بر دلایل علمی نیست، پذیرفته نیست و بر ردّ ادعاها دلیل آورده شده است. نویسندگان آن نوشته را به مطالعۀ دقیق کتاب از سر انصاف، مطالعه در شیوۀ تصحیح متون، مقدمه‌نویسی و صفحه‌آرایی سفارش می‌کنم.

کلیدواژه‌ها

نقض ادعاها؛ لیلی ومجنون قاسمی؛ ادعای شرح؛ مغالطه‌کاری؛ عینک

مراجع

1. اختیاری، زهرا، (1396). «بازشناخت حماسۀ شاهرخ­نامه (سرودۀ قاسمی گنابادی)»، کاوش نامه، سال هجدهم، شماره 34. 

2. امین احمد، رازی. (1378). تذکرۀهفتاقلیم(جلددوم). تصحیح و تعلیقات و حواشی سیّد محمدرضا طاهری. تهران: سروش.

3. انصاری نکو، جعفر؛ هانیه ناجی اصفهانی (1386). تاریخ عینک و عینک­سازی در ایران و جهان، ویراستار: محمد خیرخواه، تهران: کاوش علم

4. ـــــــــ، ـــــ، (1394). «نقدی بر تصحیح گوی­وچوگان قاسمی­گنابادی»، متن­شناسی ادب فارسی، دور جدید، شماره 4، (پیاپی 28) زمستان 1394، صص 40- 25.

5. ــــــــ، ـــــ، (1393)، «قاسمی گنابادی»، دانشنامة زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، صص. 176- 174.

6. ــــــــ، ـــــ، (1391)، «درست و نادرست در شرح حال قاسمی­­حسینی­گنابادی (جنابدی)»، نشریة ادب و زبان، دورة جدید، شماره 31 (پیاپی 28)، بهار.

7. ــــــــ، ـــــ، (1390)، «سایه روشنِ آثار و نوشته‌های قاسمی گنابادی»، نشریة ادب و زبان، شماره (30). صص. 77- 47.

8. ــــــــ، ـــــ، (1389). «لیلی­ومجنون قاسمی گنابادی و مقایسه با لیلی­ومجنون‌های برجسته سده نهم»، جستارهای ادبی، شماره 171،صص ۱۶۹-۲۰۳.

9. بیرجندی، عبداللطیف. (1393)، ترجمۀ منظوم اربعین حدیث، تصحیح زهرا اختیاری، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.

10. پاشایی، محمدرضا. (1397). «نقد دیوان نظام­الدین استرآبادی (قصاید)، تصحیح و چاپ کتابخانه موزه و مرکز مجلس شورای اسلامی»، متن­شناسی ادب فارسی، سال پنجاه و چهارم، دوره جدید، سال دهم، شماره چهارده، (پیاپی 40)، زمستان، صص 163- 143.

11. حقیقی، فرزام. (1394). «تفننی در ادب پارسی: بازیابی عینک از متون سده­های نهم تا دوازدهم»، شعر پژوهی، سال هفتم، شماره اول، بهار، پیاپی 23، صص121- 99.

12. حیدریان، اکبر؛ داوود نقی­شیخی. (1397). «نقدی بر لیلی­ومجنون قاسمی گنابادی به تصحیح ل دکتر زهرا اختیاری»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف­آباد، تابستان، صص. 34- 25.

13. خزانه­دارلو، محمدعلی. (1375). منظومه­های فارسی، تهران: انتشارات روزنه.

14. درایتی، مصطفی (1389)، ج.8 :1150، فهرستوارۀ دستنوشته­های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

15. شریفی، محمد، فرهنگ ادبیات فارسی، انتشارات معین: تهران: ۱۳۸۷.

16. شیخ بهایی، محمد بن حسین. (1368). دیوان کامل، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: گلشائی.

17. صفا، ذبیح­الله. (1384). «ادبیات ایران در دوره صفویه»، تاریخ ایران (دوره صفویان)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی.

18. صفا، ذبیح­الله. (1364). تاریخ ادبیات در ایران، ج. 2/ 5، تهران: فردوسی.

19. عابدی، محمود (1379- 1378). آینه میراث، سال دوم، شماره سوم و چهارم، نقد و معرفی کتاب کلمات علیۀ غرا»، زمستان و بهار، صص 45- 41.   

20. فیض کاشانی، ملا محسن. (1354). کلیات اشعار، تصحیح و مقابله محمد پیمان، تهران: کتابخانه سنایی.

21. قاسمی گنابادی، محمد قاسم (1393). لیلی­ومجنون، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از زهرا اختیاری، مشهد: آهنگ قلم.        

22. قاسمی حسینی­گنابادی، محمدقاسم. (1394). زبدةالاشعار، مقدمه، تصحیح و تعلیقات از زهرا اختیاری، مشهد: محقق.

23. ــــــــــــــــــــــ، ـــــــــــ (د.982)، لیلی­ومجنون، کتابخانة آستان قدس رضوی، شمارة 8383، [نسخة خطی]، تألیف 971 ق. تاریخ کتابت 982 تا980 ق.  

24. ــــــــــــــــــــــ، ـــــــــــ. (1387). شاه­اسماعیل­نامه، مقدمه، تصحیح و تحشیه از جعفر شجاع کیهانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

25. ــــــــــــــــــــــ، ـــــــــــ. (د.982)، شاه­اسماعیل­نامه، کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، شمارۀ 8383، [نسخۀ خطی]، تألیف 940ق. تاریخ کتابت رمضان 982 ق. 

26. ــــــــــــــــــــــ، ـــــــــــ (د.982)، عمدةالاشعار، کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، شمارۀ 8383، [نسخۀ خطی]، تألیف 965ق. تاریخ کتابت980 ق. 

27. گلچین‌معانی، احمد (1346)، فهرست کتب خطی کتابخانة آستان قدس رضوی، ج 7، مشهد، کتابخانه آستان‌قدس.

28. لکی، رابرت. (1397). «سخنی در پاسخ به چراهایی که هنگام کتاب خواندن برایمان پیش می­آید»، مترجم: مهرناز شیرازی عدل، نقد کتاب، بهار و تابستان، شماره 1 و 2، صص 18- 9.

29. ماهیار، عباس. (1393). نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب پارسی، تهران: انتشارات اطلاعات.

30. مجرد، مجتبی. (1397). «کارکرد منابع جانبی در نقد و تصحیح متون با تکیه بر ولی­نامه در تصحیح تذکرة الاولیای عطار»، متن­شناسی ادب فارسی، شماره سوم (پیاپی 39)، پاییز، صص 120- 109.

31. مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع­رسانی تبیان، «تاریخچۀ پیدایش عینک»، 6/7/ 1389، https://article.tebyan.net/138082.

32. مصاحب، غلامحسین. (1383). دایرةالمعارف فارسی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.

33. مصفّی، ابوالفضل. (1388). فرهنگ اصطلاحات نجومی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

34. مکتبی شیرازی. (1378). کلمات علیۀ غرّاء، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمود عابدی، تهران: آینۀ میراث وابسته به مرکز نشر میراث مکتوب.

35. مکتبی شیرازی. (1343). لیلی­ومجنون، به تصحیح اسماعیل اشرف، شیراز: کتابفروشی محمدی.

36. ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین. (1380). [کلیات] دیوان اشعار، به اهتمام سید نصرالله تقوی، تهران: معین.

37. هاتفی خرجردی، عبدالله. (927). لیلی­ومجنون، نسخۀ کتابخانه سپه­سالار، ...

38. Blochet E‚ (1905- 1934), Catalogue des manuscripts Persans‚tome troisieme N^o 1161- 2017‚ Volume III‚ published by Paris Reunion des bibliotheques nationales.

39. Ivanow, Wladimir. (1926). Descriptive catalogue of the persian manuscripts in the Asiatic socity of Bengal. Calcutth: Asiatic Society of Bengal.