نقد و ارزیابی تطبیقی برخی از ترجمه های معاصر فارسی قرآن کریم از مصدرهای میمی سوره بقره

مطالعات نقد ادبی

مقاله 1، دوره 14، شماره 49، شهریور 1398، صفحه 9-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی اسودی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه خوارزمی

چکیده

ترجمه متون مقدس در رأس آن قرآن کریم، از ضروریات تبلیغی دین اسلام به شمار می‌آید. توجه به رسالت فرا زمانی و فرا مکانی قرآن، دانشوران بسیاری را در طول تاریخ اسلام بر آن داشت تا اقدام به ترجمه قرآن کنند. از جمله آنها، دقت در ترجمه مصدر میمی در قرآن کریم است. مصدر میمی  از دیدگاه علما صرف، نحو و تفسیر، اسمی است که معنی آن شبیه مصدر أصلی، همراه با قوَّۀ دلالت وتأکید بوده، و علاوه بر حدث، غالباً بر انتهاء و نهایت امری نیز دلالت دارد. بررسی کتابخانه ای- تحلیلیِ ترجمه های معاصر قرآن کریم، از مصدرهای میمی سوره بقره، در سه شیوه تحت اللفظی از ابوالحسن شعرانی، تفضیلی از مهدی الهی قمشه ای، عبدالمحمد آیتی و محمدرضا صفوی، و وفادار از ناصر مکارم شیرازی، مهدی فولادوند، مصطفی خرمدل، ابوالفضل بهرام پور، نشان می دهد که در همه این ترجمه ها معنای اصلی مصدر میمی مغفول واقع شده، و ترجمه امین یا وفادار تا حدودی به معنای اصلی مصدر میمی، که همان نهایت و سرانجام امر است، اشاره دارد. با لحاظ نمودن کارکرد واقعی مصدر میمی، جدولی از ترجمه مصادر میمی سوره بقره ارائه، و با بیان ترجمه پیشنهادی، معنای صحیح کلام الهی آشکار، و فهم بهتر آیات قرآن کریم را فراهم، و راهگشای مترجمان بعدی، و پویایی دانش ترجمه قرآنی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ ارزیابی؛ نقد؛ ترجمه؛ مصدر میمی؛ سوره بقره

مراجع

قرآن کریم

ابن عاشور، محمد بن طاهر.(1427ق).التحریر و التنویر، بیروت: الموسسه العربیه للدراسات و النشر.

ابن منظور، محمد بن مکرم.(1363ش). لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزه.

اندلسی، محمد بن یوسف ابوحیان.(1425ق).  البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.

استر آبادی، رضی الدین.(1395ق).  شرح الرضی علی الشافیۀ،دار الکتب العلمیۀ، بیروت.

الهی قمشه ای، مهدی.(1377ش). ترجمه قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیة.

 آلوسی، محمد بن عبدالله.(1405ق). روح المعانی فی التفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

 آیتی، عبدالمحمد.(1374ش).  ترجمه قرآن مجید، تهران: سروش.

 بستانى، فواد افرام.(1375ش).  فرهنگ ابجدی، تهران: نشر إسلامی.

بهرام پور، ابوالفضل.(1387ش).  ترجمه قرآن کریم، تهران: نشر تلاوت.

بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم.(1377ش).  قرآن ناطق، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.

پاینده، ابوالقاسم.(1337ش).  مقدمه بر ترجمه قرآن مجید، تهران: مرآیین.

حسن، عباس.(1422ق).  النحو الوافی،قم: ناصر خسرو.

حملاوی،احمد بن محمد بن احمد.( بی تا).  شذا العرف فی فن الصرف، بی­جا: دارالکیان.

خرمدل، مصطفی.(1391ش).  تفسیر نور، تهران: احسان.

خرمشاهی، بهاءالدین.(1377ش). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان.

رضایی اصفهانی، محمدعلی.(1431ق). روش ها و سبک های ترجمه متون مقدس با تاکید بر ترجمه قرآن، بی­جا: تهران.

زمخشرى محمود.(1407ق‏).  الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دار الکتاب العربی‏.

 سامرائی، فاضل صالح.(1428ق). معانی الابنیه فی العربیه، اردن: دار عمار.

سیدی، سید حسین.(1390ش).  زیبایی شناسی آیات قرآن،قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

شرتونی، رشید.( 1427ق). مبادی العربیۀ، قم: دار العلم.

شعرانی، ابوالحسن.(1374ش).  ترجمه، قرآن کریم، تهران: انتشارات اسلامیه.

صافی، محمود.(1406ق).  الجدول فی اعراب القرآن و صرفه، بیروت: دارالرشید.

صفوی، محمدرضا.(1388ش). ترجمه قرآن، قم: آبنوس.

طباطبایی، سید محمدرضا،(1392ش)، صرف ساده، دار العلم، قم.

طباطبایى، سید محمد حسین.(1417ق).  المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم:  انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.

طبرسى، فضل بن حسن.(1372ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو‏. ‏

طوسی، محمد بن حسن.(1388ق).  التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عرب خراسانی، علی.(1389 ش). درسنامه صرف، قم: نشر المصطفی.

غلایینی، مصطفی.(2004 م). جامع الدروس العربیۀ، بیروت: دار الکوخ.

فخر رازى، محمد بن عمر.(1420 ق‏). مفاتیح الغیب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فولادوند، مهدی.(1373ش). ترجمه قرآن، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.

فیاض بخش، محمدتقی.(1389ش).  ترجمان وحی، بی­جا.

قلی زاده، حیدر.(1380ش). مشکلات ساختاری ترجمة قرآن کریم،تبریز:موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی انسانی.

 قمی، عباس.(1430ق). سفینه البحار و مدینه الحکم و الآثار، قم: اسوه.

 کشمیری، عبد الرسول.(1392ش). صرف کاربردی، مشهد: مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی.

مجتبوی، سید جلال‌الدین.(1372ش).مجله مترجم(فصلنامه علمی فرهنگی)،تهران:مترجم.

محقق، مهدی.(1344ش). لسان التنزیل،تهران:مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.

 معرفت، محمد هادی.(1383ش). التفسیر و المفسرون فی توبه القشیب، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

مغنیه، محمد جواد.(1424ق). تفسیر الکاشف، قم: موسسه الدار الکتب الاسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر.( 1376ش). قرآن مجید با ترجمه روان فارسی، قم: دارالقرآن الکریم.

 نیشابوری، حسن بن محمد.(1428 ق).شرح النظام،قم:مکتبۀ العزیزی.