واکاوی حرف تمنّی لیت در قرآن کریم از منظر مربّع معناشناسی و زیبایی شناختی گفتمان

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 14، شماره 49، شهریور 1398، صفحه 27-53   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

معصومه پویا^{* 1}؛ فرهاد دیوسالار²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی کرج

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

چکیده

قرآن کریم این معجزة بزرگ دین مبین اسلام، در هر دوره و عصری، جلوه‌ای تازه از خود به تماشا می‌گذارد. فرازهایی از آیات شریفه قرآن کریم دربردارنده  ای کاش ها معادل حرف تمنی لیت می باشند که یکی از این صحنه‌های عظیم گفتمان قوی و تأثیرگذار می‌باشد.
در این نوشتار تلاش بر آن است این آیات را با روش تحلیلی-توصیفی از منظر مربّع معناشناسی گریماس و نیز جنبه‌ی زیبایی شناختی عاطفی بررسی نماییم؛ جنبه‌ای که به عنوان عنصری منعطف می‌تواند یک ساختار با عناصر عاطفی را تحت کنترل و نظارت خود درآورد و مترجمان نوین در صدد شناخت و درک این جنبه‌های ظریف در ترجمه‌ی کلام وحی می‌باشند.
مهم‌ترین هدفی که به دنبال دستیابی آن هستیم، شناخت لایه‌های متعدد و کاربرد این ساختار در گفتمان زیبایی شناختی عاطفی با در نظر گرفتن تقابل تضادی، تناقضی و تکمیلی از سوی کنشگر مثبت و منفی می‌باشد تا در این عبارات به ظاهر کوتاه، نمایشی بزرگ از چهار قطب مؤثر در گفتمان و عواطف در سیلان آن را شاهد باشیم. در این راستا، رسیدن به یک ترجمه‌ی پویا و زنده و تأثیر گذار، هدف غائی ما در این پژوهش می‌باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که خداوند در قرآن کریم موارد "ای کاش ها" را از زبان انسان ها در دو دسته ی دنیوی و اخروی با الفاظ و اسلوبی بسیار زیبا بیان کرده است؛ و بیانگر آرزو و حسرت آنچه که دیگران دارند، و یا در افسوس و حسرت آنچه گذشته و از دست رفته است، می باشند. از سویی دیگر، بیانگر آرزوی آینده‌ای است که در شرایط حاضر امکان دسترسی به آن فراهم نیست.  

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ مربّع معناشناسی گریماس؛ حرف تمنّی لیت؛ زیبایی شناختی عاطفی

مراجع

القرآن الکریم.

ابن عاشور، محمد طاهر.( 1984م). التحریر و التنویر، الدار التونسیه للنشر.

ابن منظور، محمد بن مکرم.(1290ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.

اچسون، جین.(1371ش). مبانی زبان شناسی، ترجمه‌ی محمد فائض، تهران: نگاه.

اچسون، جین.(1376ش). زبان شناسی همگانی، ترجمه‌ی حسین وثوقی، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

احمد پناه، سید ابوتراب و جباری،انسیه.(1393ش). تحلیل نگاره بارگاه کیومرث از سلطان محمد بر اساس الگوی کنشی و مربع معناشناسی گرمس، فصلنامه پژوهشی هنر،4،(7): 75-86

اسماعیلی، عصمت، حمیدرضا شعیری و ابراهیم کنعانی،رویکرد نشانه- معناشناختی فرآیند مربع معنایی به مربع تنشی در حکایت دقوقی، نشریه پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، سال ششم، شماره سوم، پیاپی23، پاییز و زمستان، صص69-94.

اناری بزچلوئی و زهرا شیخ حسینی.(1394ش). متناسب سازی نظریه«مربع معناشناسی»در قرآن کریم، دوفصلنامه علمی پژوهشی « پژوهش‌های زبان شناختی قرآن»، سال چهارم، شماره دوم، پاسسز و زمستان، پیاپی8،.

برازش، علیرضا.(1394ش). تفسیر اهل بیت، امیر کبیر.

پاکتچی، احمد و همکاران، درآمدی بر استفاده از روش‌های معناشناسی در مطالعات قرآنی،بهار و تابستان88، شماره 18، ص 105-132.

پاکتچی، احمد(1389ش). درسنامه‌ی معناشناسی، دانشگاه امام صادق علیه السلام.

پاکتچی، احمد، آشنایی با مکاتب معناشناسی معاصر، نامه پژوهش فرهنگی، شماره13.

پالمر، فرانک.(1387ش). نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه‌ی کورش صفوی، چاپ پنجم، تهران: مرکز.

حامد عبدالقاهر، دراسات فی علم النفس الادبی، القاهره: لجنة البیان الادبی، المطبعه النموذجیه، د.ت.

راغب اصفهانی، محمد بن حسین.( بی­تا). المفردات فی غریب القرآن، تهران، مرتضوی.

سجودی، فرزان.(1387ش). نشانه شناسی کاربردی( مجموعه نشانه شناسی در زبان شناسی1) تهران: نشرعلم.

شریفی، علی.(1394ش). معناشناسی قرآن در اندیشه‌ی شرق شناسان، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.

شعیری، حمید رضا.(1381ش). مبانی معناشناسی نوین، تهران: سمت.

شعیری، حمید رضا.(1385ش). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.

شعیری، حمیدرضا و همکاران، رویکرد نشانه- معناشناختی فرآیند مربع معنایی به مربع تنشی در حکایت دقوقی مثنوی، پژوهش‌های ادی عرفانی(گوهر گویا)، سال ششم، شماره سوم، پیاپی23، پاییز و زمستان1391،ص69-94.

صفوی، کورش.(1387ش). درآمدی بر معناشناسی، تهران: سوره مهر.

عرفان، حسن.(1394ش). ترجمه و شرح جواهر البلاغه،قم: نشر بلاغت.

فراهیدی، خلیل بن احمد.(1410ق). العین، چاپ دوم، قم: انتشارات هجرت.

کالر، ج. د.(1379ش). فردینان دو سوسور، صفوی، ک. (مترجم). تهران: هرمس.

گریماس، ا.ج.(1387ش). معنا شناسی ساختاری، ترجمه علی قنبری.

گریماس، آلژیرداس ژولین.(1389ش). نقصان معنا، ترجمه و شرح حمیدرضا شعیری، تهران: نشرعلم.

لطفی، مهدی، بررسی و نقش معناشناسی قرآنی ایزوتسو، دوفصلنامه علمی پژوهشی « پژوهش‌های زبان شناختی قرآن»، سال سوم، شماره دوم، پاسسز و زمستان، پیاپی6، 1393ش.

مختار عمر، احمد.(1386ش). معناشناسی، ترجمه سید حسن سیدی، مشهد، دانشگاه فردوسی.

معین، بابک.(1383ش). سیر زایشی معنا، مقالات اولین هم اندیشی نشانه شناسی هنر، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر