مطالعه تطبیقی میزان تاب‌آوری کالبدی مناطق شهر مشهد در برابر زلزله

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 6، دوره 11، شماره 41، آبان 1398، صفحه 107-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیر باغبان^{* 1}؛ ساجده باغبان²؛ مژگان آراسته²

¹دکتری عمران، استادیار گروه عمران، مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد

²کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر نهادها و آژانس‌های فعال در زمینه کاهش سوانح، بیشتر فعالیت‌های خود را برای دست‌یابی به جامعه‌ای تاب‌آور در برابر سوانح متمرکز ساخته‌اند که در این میان زمین‌لرزه به دلیل خسارت وسیع نسبت به سایر حوادث اولویت بالاتری برای تقویت تاب‌آوری جوامع در برابر سوانح طبیعی دارد. نظر به زلزله‌خیر بودن کشور ایران می‌توان گفت که کلان‌شهر مشهد نیز مشابه بسیاری دیگر از شهرهای کشورمان از نظر لرزه‌خیزی در منطقه خراسان با پتانسیل بالای خطر قرار گرفته است و وجود گسل‌های فعال و توانمند در مجاورت شهر، گواه بر بالا بودن خطر زلزله در شهر مشهد دارد. از این‌رو، این پژوهش  با هدف رتبه‌بندی مناطق شهر مشهد بر اساس معیارهای کالبدی تاب‌آوری، به تحلیل و رتبه‌بندی مناطق شهر مشهد پرداخته است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت، توصیفی_تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز به روش‌های کتابخانه‌ای، اسنادی و میدانی گردآوری شده است و سپس، با استفاده از تکنیک SWARA، 12معیار کالبدی تاب‌آوری وزن‌دهی گردیده و در نهایت به‌وسیله مدل MULTIMOORA، به رتبه‌بندی مناطق شهر مشهد پرداخته شده است. نتایج حاصل از تکنیک  SWARAنشان داد که معیارشتاب افقی گسل، مهم‌ترین و معیار شیب کم‌اهمیت‌ترین معیار موثر بر میزان تاب‌آوری کالبدی در برابر زمین‌لرزه به‌شمار می‌روند. در نهایت نتایج حاصل از مدل MULTIMOORA  نشان می‌دهد که مناطق 2، 1 و 9 به ترتیب دارای بیشترین میزان تاب‌آوری کالبدی در برابر زلزله و مناطق 7، 11 و 8 به ترتیب دارای کمترین میزان تاب‌آوری هستند و لذا در راستای افزایش تاب‌آوری مناطق شهری مشهد پیشنهاد می‌گردد بر معیار‌هابی از جمله، مقاوم‌سازی و احیای بافت‌های فرسوده، تمرکز گردد.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری کالبدی؛ زلزله؛ مشهد؛ تکنیکSWARA؛ تکنیک MULTIMOORA