تعیین مناسب‌ترین صفات اثر گذار بر عملکرد ژنوتیپ‌های گندم نان تحت شرایط مطلوب و خشکی در منطقه داراب استان فارس

مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مقاله 12، دوره 11، شماره 39، دی 1398، صفحه 138-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وحید براتی^{* 1}؛ احسان بیژن زاده²؛ روح اله نادری²

¹استادیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

²دانشیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده‌ی عملکرد دانه‌ی گندم بویژه در مناطق جنوبی ایران است. به‌منظور شناسایی مناسب‌ترین صفات زراعی موثر بر عملکرد دانه‌ی ژنوتیپ‌های امید‌بخش گندم نان (16 ژنوتیپ) در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی، این آزمایش در سال‌های 92-1391 و 93-1392 در منطقه‌ی داراب استان فارس اجرا شد. تنش خشکی پس از مرحله‌ی گلدهی شروع و تا مرحله‌ی رسیدگی فیزیولوژیک ادامه یافت. در انتهای فصل رشد، صفت ‌تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک یاداشت‌برداری شد و صفات عملکرد دانه،‌ عملکرد زیست توده،‌ وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد پنجه در واحد سطح و ارتفاع بوته اندازه-گیری شدند و صفت شاخص برداشت محاسبه شد. چهار روش آماری شامل: همبستگی ساده،‌ رگرسیون خطی چندگانه، رگرسیون گام به گام و تجزیه‌ی مسیر جهت بررسی روابط بین عملکرد دانه و صفات مذکور در هر دو شرایط رطوبتی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که در میان صفات مورد مطالعه، عملکرد زیست توده و شاخص برداشت موثرترین صفات اثرگذار بر روی عملکرد دانه در شرایط مطلوب رطوبتی بودند. درمقابل، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد زیست توده به عنوان مهمترین صفات اثرگذار بر عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی مطرح شدند. با توجه به اکثر روش‌های آماری، نقش عملکرد زیست توده در عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی کمتر از شرایط مطلوب بود. همچنین، در شرایط تنش خشکی افزایش عملکرد دانه را می‌توان به شاخص برداشت بیشتر نسبت داد.

کلیدواژه‌ها

تجزیه مسیر؛ رگرسیون خطی چند گانه؛ رگرسیون گام به گام؛ همبستگی ساده

مراجع

افیونی، د.، ا. اله دادی، غ. اکبری و گ. نجفیان. 1394. بررسی تحمل ژنوتیپ­های گندم (Triticum aestivum L.) به تنش خشکی انتهای فصل بر اساس برخی صفات زراعی. مجله علمی پژوهشی خشکبوم. جلد 5، شماره 1: 16-1.

امام، ی. 1390. زراعت غلات. چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه شیراز. شیراز. 190 صفحه.

دستفال، م.، و. براتی، ی. امام، ح. حقیقت نیا و م. رمضان پور. 1390. ارزیابی عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ­های گندم در شرایط تنش خشکی انتهای فصل در منطقه داراب. مجله به زراعی نهال و بذر. جلد 27، شماره2: 217-195.

محمدی، ح.، ع. احمدی، ف. مرادی، ع. عباسی، ک. پوستینی، م. جودی و فواد فاتحی. 1390. ارزیابی صفات مهم برای بهبود عملکرد گندم تحت تنش خشکی. مجله علوم گیاهان زراعی ایران. جلد 42، شماره 2: 385-373.

Austin, R. B., J. Bingham, R. D. Blackwell, L. T. Evans, M. A. Ford, C. L. Morgan and M. Taylor. 1980. Genetic improvements in winter wheat yields since 1900 and associated physiological changes. J. Agri. Sci. 94:675-689.

Bano, S., A. A. Kaleri, R. Keerio, Sh. Memon, R. R. Kaleri, R. Akram, A. L. Laghari, I. A. Chandio and S. Nazeer. 2017. Analysis of correlation and regression among M2 wheat mutant population for yield and its associated traits. J. Basic & App. Sci. 13:522-526.

Bhutto, A. H., A. A. Rajpar, Sh. A. Kalhoro, A. Ali, F. A. Kalhoro, M. Ahmed, S. Raza, N. A. Kalhoro. 2016. Correlation and regression analysis for yield traits in wheat (Triticum aestivum L.) genotypes. Natural Sci. 8: 96-104.

Garcia del Moral, L. F., J. M. Ramos, M. B. Garcia del Moral and M. P. Jim Acnez-Tejada. 1991. Ontogenetic approach to grain production in spring barley based on path-coefficient analysis. Crop Sci. 31:1179-1185.

Giunta, F., R. Motzo and M. Deidda. 1993. Effect of drought on yield and yield components of durum wheat and triticale in a Mediterranean environment. Field Crops Res. 33:399-409.

Gonzalez,  A., I. Martin and L. Ayerbe. 2007. Response of barley genotypes to terminal soil moisture stress: phenology, growth and yield. Aust. J. of Agri. Res. 58:29-37.

Hay, R.K.M. and A.J. Walker. 1989. An Introduction to the Physiology of Crop Yield. Longman Scientific and Technical. Harlow, England.

Leilah, A. A. and S. A. Al-Khateeb. 2005. Statistical analysis of wheat yield under drought conditions. J. Arid Environ. 61:483-496.

Ludlow, M. M. and R. C. Muchow. 1990. A critical evaluation of traits for improving crop yields in water-limited environments. Adv. in Agron. 43:107-153.

Reynolds, M., J. Foulkes, G. A. Slafer, P. Berry, M. A. J. Parry, J. W. Snape and W. J. Angus. 2009. Raising yield potential in wheat. J. Exp. Bot. 68:183-190.

Seropian, C. and C. Planchon. 1984. Physiological responses of six bread wheat and durum wheat genotypes to water stress. Euphytica. 33:757-767.

Sinebo, W. 2002. Yield relationships of barleys grown in a tropical highland environment. Crop Sci. 42: 428 – 437.

Turner, N. C. 1997. Further progress in crop water relations. Adv. in Agron. 58: 293-338.

Van Ginkel, M., D. S. Calhoun, G. Gebeyehu, A. Miranda, C. Tian-you, R. Pargas Lara, R. M. Trethwan, K. Sayre, J. Crossa, and S. Rajaram. 1998. Plant traits related to yield of wheat in early, late, and continuous drought conditions. pp. 167-179, In: H.J. Braun, F. Altay, W.E. Koronstad, S.P.S. Beniwal, A. McNab (eds.), Wheat: Prospects for global improvement. Kluwer Publishers, Netherlands.

Voltas, J., F.A. Van Eeuwijk, A. Sombrero, A. Lafarga, E. Igarua and I. Romagosa. 1999. Integrating statistical and eco-physiological analyses of genotype by environment interaction for grain filling of barley. I. individual grain weight. Field Crops Res. 62:63-74.

Zadocks, J.C., T.T. Chang and C.F. Konzak. 1974. A decimal code for the growth stages of cereals of cereals. Weed Res. 14:11-16.