مقایسه اشعار مشاهیر آذربایجانی در عرفان و تصوف

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 4، دوره 13، شماره 50، مرداد 1398، صفحه 73-98   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فاطمه بیگم سیدعصایی¹؛ سید مجید تقوی²

¹دانشجوی دکتری ادب غنایی

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

در ارتباط با شناخت هنروری حافظ و نظامی در استفاده از معانی مجازی در کاربرد اصطلاحات عارفانه و خلق اشعار عرفانی به بررسی سروده‌های غزلی مشاهیر قرن ششم نیز پرداخته شد تصوف نظری و عرفان مدرسی آمیخته با آراء فلسفی و کلام، شاهکارهای بزرگ شعر عرفانی سنایی آغازگر عرفان، خاقانی و نظامی در وسعت معنایی گسترده رقم خورد که موجب تکامل بلندای عرفان با ترکیب‌های مناسب و ارتقاء معنا شد، گویی تصوف قرن شش خاقانی و نظامی را بر دروازه این مسلک با تأسی از سنایی نشاند. در این مقاله از خاقانی و نظامی با آوردن اصطلاحات در عبارات معمولی و سخن ناگفتن از وصال حقیقی در ابتدای ورود وادی شوریدگان است. شیوه سخن در شعر خاقانی در عین آراستگی از تکلف خالی نیست. خاقانی و نظامی هر دو با استفاده از طرزی توانا در آفرینش ترکیبات بدیع چون پیر مغان و دیر مغان با تعبیری دلنشین و عارفانه خلقی جدید و معجزگون را در سخن از خود به یادگار گذاشته‌اند و همچون چراغی فراسوی ادوار بعد در بدل عرفان شرعی به نظری نقشی ارزنده ایفا نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

خاقانی؛ نظامی؛ تصوف؛ قرن ششم؛ پیر مغان

مراجع

کتابنامه

اسلامی ندوشن، محمدعلی. 1382ش، از رودکی تا بهار، درباره بیست و دو شاعر بزرگ ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات نغمه.

اشرف زاده. 1382ش، عطار و دیگران، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد.

بهار، محمدتقی. 1382ش، بهار و ادب فارسی، به کوشش محمد گلبن، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

حمیدیان، سعید. 1376ش، گنجینه حکیم نظامی گنجه­ای، به تصحیح حسن وحید دستگردی، چاپ اول، تهران: نشر قطره.

خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجّار. 1357ش، تحفة العراقین، به تصحیح یحیی قریب، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجّار. 1382ش، دیوان، به کوشش ضیاء الدین سجادی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات زوار.

خبره زاده، علی اصغر. 2536ش، ادب و اندیشه، چاپ اول، تهران: انتشارات آبان.

ذوالفقاری، حسن. 1394ش، یکصد منظومه عاشقانه فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر چرخ.

زرین کوب، عبدالحسین. 1363ش، سیری در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات نوین.

سجادی، سید ضیاء الدین. 1378ش، مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، چاپ هفتم، تهران: انتشارات سمت.

شمیسا، سیروس. 1382ش، سبک شناسی شعر، چاپ نهم، تهران: انتشارات فردوس.

صفا، ذبیح الله. 1367ش، تاریخ ادبیات در ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم، ج2، چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس.

عمید زنجانی، عباسعلی. 1366ش، پژوهشی در پیدایش و تحولات تصوف و عرفان، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

غنی، قاسم. 1388ش، تاریخ تصوف در اسلام، چاپ اول، تهران: انتشارات زوار.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1350ش، سخن و سخنوران، چاپ دوم، تهران: انتشارات خوارزمی.

معین، محمد. 1384ش، مزدیسنا و ادب پارسی، به کوشش مهدخت معین، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مؤتمن، زین العابدین. 1364ش، شعر و ادب فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زرین.

نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید. 1338ش، دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی، به کوشش سعید نفیسی، چاپ اول، تهران: کتابفروشی فروغی.

نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید. 1381ش، کلیات نظامی گنجوی، مطابق با نسخه تصحیح شده وحید دستگردی، چاپ اول، تهران: نشر پیمان.

یوسفی، غلام حسین. 1392ش، چشمه روشن دیداری با شاعران، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات علمی.