بررسی سبک‌شناسانه اشعار «نتائج الفطنه» ابن هباریه

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 9، دوره 13، شماره 50، مرداد 1398، صفحه 183-212   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حمیلا چرنگ¹؛ یابر دلفی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد آبادان

²استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد آبادان

چکیده

سبک­شناسی ابزاری مفید برای شناسایی هویت ادبی اثر است. سبک­شناسی لایه‌ای که یکی از مدل­های سبک­شناسی نوین است به تحلیل و بررسی شاخصه‌های متن از جهت گزینش کلمات و ساخت و زیرساخت عبارات و اغراض بلاغی و نحوی و آوایی می‌پردازد. ما در این پژوهش بر آن‌ایم تا با بررسی سبک شناسی اشعار «نتائج الفطنه» به واکاوی اشعار «نتائج الفطنه» در سطوح آوایی، نحوی، بلاغی، ساختاری و ارتباط آن با درونمایه اثر یعنی احساسات، افکار، تخیلات و اهداف نویسنده اثر بپردازیم. از آنجا که نوعی از داستان پردازی، نقل آن در قالب شعر تعلیمی است ابن هباریه از شعرای بزرگ شعر تعلیمی است که در کتاب «نتائج الفطنه» داستان‌های تعلیمی خود را به رشته نظم در آورده است. ابن هباریه در مواجهه با مخاطبین خود در داستان­هایش سبکی را اختیار کرده که همساز با ساخت و زیر ساخت قوی اشعارش باشد؛ چرا که از یک طرف راه رسیدن به منش انسانی را با ویژگی‌های اخلاقی چون خردمندی، دانشوری، دوستی نشان داده و از سوی دیگر انسان‌ها را از رذایل اخلاقی چون دروغ، حرص و آز، خشم، غضب و ستم‌گری در اشعار خود بر حذر می‌دارد. در این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی به بررسی سطوح زبانی و بیانی و نحوی پرداخته می‌شود و بر این اصل که درونمایه‌ای موفّق چگونه باعث نظم، تداوم و چینش قسمت‌های مختلف داستان شعر تعلیمی ابن هباریه شده است تأکید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ابن هباریه؛ نتائج الفطنه؛ سطح آوایی؛ سطح نحوی؛ سطح بلاغی

مراجع

کتابنامه

ابن حجر. 1390ش، لسان المیزان، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

ابن خلکان، ابوالعباس. 1964م، وفیات الأعیان وانباء أبناء الزمان، قم: منشورات رضی.

ابن عماد حنبلی، عبدالحی. بی تا، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

ابن هباریه. 1900م، کتاب نتائج الفطنة فی نظم کلیله ودمنه، بیروت: المطبعة اللبنانیة.

ابن هباریه. 1999م، الصادح والباغم، تصحیح وریدة جمـعه العودة، بی جا: منشـورات جامـعة قاریونس.

أبوموسی، محمد. 1980م، التصویر البیانی(دراسةتحلیلیة لمسائل البیان)، الطبعة الثانیة، بیروت: دار التضامن.

تفتازانی، مسعود بن عمر. 2010م، مختصر المعانی، شرح الشیخ الهند محمود حسن، پاکستان: مکتبة البشری.

الجرجانی، عبدالقاهر. 1372ق/ 1981م، دلائل الإعجاز، تصحیح السید محمد رشید رضا، بیروت: دار المعرفة.

خفاجی، محمد عبدالمنعم و محمد السعدی فرهود و عبدالعزیز شرف. 1992م، الأسلوبیة والبیان العربی، القاهرة: الدار المصریة اللبنانیة.

ذهبی. 1407ق/ 1961م، العبر فی خبر من غبر، تصحیح فؤاد سید، کویت: چاپخانه دولتی.

الزوبعی، طالب محمد و حلاوی، ناصر. 1996م، البیان والبدیع، بیروت: دار النهضة العربیة.

سکاکی، ابن یعقوب یوسف. 1420ق، مفتاح العلوم، حققه و قدّم له و فهرسه: عبدالحمید هنداوبی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

سنکری طرابیشی، محمد فائز. 1997م، شعر ابن الهباریه، دمشق: مطابع وزارة الثقافة.

سیّدحسینی، رضا. 1376ش، مکتب­های ادبی، تهران: نشر مرکز.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380ش، موسیقی شعر، چاپ هشتم، تهران: نشر آگاه.

طاهر، علی جواد. 1958م/ 1405ق، الشعر العربی فی العراق وبلاد العجم، بغداد: مطبعة المعارف.

فتوحی، محمود. 1390ش، سبک شناسی؛ نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.

مقدسی. 1995م، کشف الأسرار عن حکم الطیور والأزهار ویلیه الصادح والباغم، بیروت: دار المواسم.

یموت، غازی. 1983م، علم أسالیب البیان، الطبعة الأولی، بیروت: دار الأصالة.