مقایسه تطبیقی معلّقات سبع و غزل غزل‌های سلیمان

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 13، دوره 13، شماره 50، مرداد 1398، صفحه 289-311   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

عبدالرسول فروتن¹؛ سعدالله همایونی²

¹استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی، سازمان سمت

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله به بررسی تطبیقی دو اثر ادبی می‌پردازیم: «معلّقات سبع» و «غزل غزل‌های سلیمان». «معلّقات سبع» مجموعه هفت قصیده از مشهورترین اشعار ادبیات عرب دوره جاهلی است و «غزل غزل‌ها» یکی از کتاب‌های عهد عتیق(تورات) و منسوب به سلیمان نبی(حکومت در حدود قرن دهم ق.م). این دو متن کهن از نظر مضامینی همچون تشبیه معشوق به آهو و خوشبویی وی، توجه به گردنبند و جواهرات معشوق، فراق، جست‌وجوی یار و محو شدن آثار و نوع خاصی از تشبیه دارای مشابهت‌هایی هستند که در این پژوهش به بررسی و تطبیق آن‌ها با توجه به مکتب فرانسوی خواهیم پرداخت، زیرا در این مکتب، دو اثر از دو زبان مختلف در صورتی با یکدیگر به صورت تطبیقی مقایسه می‌شوند که ارتباط تاریخی میان مردمان آن دو زبان وجود داشته باشد. اطلاعاتی در دست است که ثابت می‌کند پیش از ظهور اسلام، اعراب، به‌ویژه در یثرب، به دلیل سکونت یهودیان و مسیحیان در شبه‌ جزیره و ارتباط داشتن با آن‌ها، با مطالب کتاب مقدّس آشنا بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ؛ تشبیهات؛ توصیف؛ شعر جاهلی؛ تورات

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم.

کتاب مقدّس: عهد عتیق و عهد جدید. 1380ش، ترجمه فاضل‌خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران: اساطیر.

امین مقدسی، ابوالحسن. 1386ش، ادبیات تطبیقی، تهران: دانشگاه تهران.

بلعمی، ابوعلی. 1378ش، تاریخنامه طبری، به تصحیح محمد روشن، جلد دوم، تهران: سروش.

پراور، زیگبرت سالمن. 1393ش، درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی، ترجمه دکتر علیرضا انوشیروانی و مصطفی حسینی، تهران: سمت.

پیشوایی، مهدی. 1386ش، تاریخ اسلام، چاپ ششم، قم: دفتر نشر معارف.

ترجانی‌زاده، احمد. 1385ش، شرح معلّقات سبع،با مقدمه و تعلیقات جلیل تجلیل، چاپ دوم، تهران: سروش.

جعفریان، رسول. 1369ش، تاریخ سیاسی اسلام تا سال چهلم هجری، دفتر دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

شاملو، احمد. 1386ش، مجموعه اشعار، دفتر دوم: همچون کوچه‌ای بی‌انتها، تهران: نگاه.

شمیسا، سیروس. 1371ش، داستان یک روح،تهران: فردوس.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1385ش، فرهنگ نمادها،جلد چهارم، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، تهران: جیحون.

صالحی، سید علی. 1385ش، مجموعه اشعار، دفتر دوم: بازسرایی‌ها،تهران: نگاه.

صفاتاج، مجید[سرپرست]. ۱۳۸0-1387ش، دان‍ش‍ن‍ام‍ه‌ ف‍ل‍س‍طی‍ن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اس‍لام‍ی‌‏‫.

صفدری، حسن. 1383ش، غزل غزل‌های سلیمان همراه با نقدی بر غزل غزل‌های سلیمان،اصفهان: نقش خورشید.

فرای، نورتروپ. 1379ش، رمز کل: کتاب مقدس و ادبیات،ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.

محمدیان، بهرام و همکاران. 1381ش، دایرة المعارف کتاب مقدس،تهران: سرخدار.

هاکس، جیمز. 1928م، قاموس کتاب مقدس،بیروت: مطبعة آمریکایی.

 

مقالات

رحمتی، محمدکاظم. 1376ش، «ساختار اجتماعی- سیاسی حجاز قبل از اسلام»،حکومت اسلامی، شماره 5.

فنتن، پال ب. 1377ش، «دین یهود و تصوف»، ترجمه منصور معتمدی، نامه فرهنگ، شماره 29.

مسکوب، شاهرخ. 1373ش، «غزل غزل‌های سلیمان»، کلک، شماره 55 و 56.

ندوی، سید سلیمان. 1366، «روابط بازرگانی هند و عرب»،ترجمه محمدحسین مشایخ فریدنی، تحقیقات اسلامی، شماره 4.

نیک‌زاد، عباس. 1380ش، «نقد و بررسی عهد عتیق از کتاب مقدس»، رواق اندیشه، شماره ‌2.

واعظی، محمدجواد. 1388ش، «وضعیت زن در جاهلیت»،تاریخ در آینه پژوهش، شماره 24.