بررسی عمده‌ترین مسائل وعظی و تربیتی در آثار ابوسعید ابوالخیر و مولانا

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

مقاله 15، دوره 13، شماره 50، مرداد 1398، صفحه 343-366   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فارس شریفی¹؛ مهناز بازگیر²؛ منصوره ثابت زاده²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

²استادیار دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

چکیده

از آنجا که مجلس وعظ یکی از نشست‌ها و حلقه‌های فرهنگی تربیتی در میان صوفیان محسوب می‌شد در اینگونه مجلس‌ها، واعظی در جمع حاضران و مستمعان با موضوعیّت وعظ و ارشاد و پند و اندرز سخن می‌گفت به آن سخنان نیز اصطلاحاً مجلس گفته‌اند. نظیر روزی شیخ ابوسعید قدس الله روحه العزیز در نیشابور مجلس می‌گفت. هدف از این پژوهش آگاهی از مجالس صوفیه، کیفیت برگزاری آن‌ها و شناخت زبانِ خطابه و همچنین بررسی موضوعات مطرح‌شده در این مجالس است، تکیه این پژوهش کتب «حالات و سخنان ابوسعید ابی الخیر»، «اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید»، «مجالس سبعه مولانا» و «مناقب العارفین» می‌باشد. در این پژوهش، سبک کلی مجالس صوفیه و محتوای سخنان ابوسعید ابوالخیر و مولانا در این مجالس بررسی شد. ابوسعید ابی الخیر و مولانا از جمله صوفیانی هستند که افراد بسیاری در مجالس آنان دچار تحول درونی و انقلاب فکری گردیده و به راه حق و حقیقت ایمان آوردند.

کلیدواژه‌ها

مجالس صوفیه؛ مجلس وعظ؛ ابوسعید ابوالخیر؛ مولانا

مراجع

کتابنامه

قرآن کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای.

ابن جوزی، ابوالفرج. 1368ش، تلبیس ابلیس، ترجمه علی‌رضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

ابوروح، جمال‌الدین. 1384ش، حالات و سخنان ابوسعید ابی الخیر، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، چاپ ششم، تهران: سخن.

احمدی، سیداحمد. 1368ش، اصول و روش‌های تربیت در اسلام، چاپ دوم، اصفهان: نشر جهاد دانشگاهی.

افلاکی، شمس‌الدین احمد. 1362ش، مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.

آیتی، محمد ابراهیم و محمدباقر شریعتی سبزواری. 1339ش، سرمایه سخن، تهران: اداره کل اوقاف.

حسینی، سیدعلی‌اکبر. 1372ش، سیری اجمالی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: دفتر فرهنگ اسلامی.

حقیقت(رفیع)، عبدالرفیع. 1375ش، تاریخ عرفان و عارفان ایرانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات کومش.

دی. لوئیس، فرانکلین. 1383ش، مولوی: دیروز و امروز، شرق و غرب، ترجمه فرهاد فرهمندپور، تهران: نشر ثالث.

رازی، نجم‌الدین. 1365ش، مرصاد العباد، تصحیح محمد امین ریاحی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1380ش، جست‌وجو در تصوف ایران، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

سپهر خراسانی، احمد. 1359ش، مقدمه‌ای در فن خطابه و تاریخ آن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اشرافی.

شریعتی سبزواری، محمدباقر. 1376ش، اصول و مبادی سخنوری، چاپ دوم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. تعلیقات اسرار التوحید، تألیف محمد بن منور،‌ بی جا: بی نا.

شمس‌الدین تبریزی. 1377ش، مقالات شمس، به کوشش محمدعلی موحّد، تهران: نشر خوارزمی.

صفا، ذبیح‌الله. 1381ش، تاریخ ادبیات ایران، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات فردوس.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1322ش، تذکرة الاولیاء، تصحیح رینولد الن نیکلسون، لیدن: اوقاف گیب.

فاضل، علی. 1368ش، مقدمه انس التائبین، تهران: طوس.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1361ش، رساله در تحقیق احوال و زندگی مولانا، چاپ چهارم، تهران: انتشارات زوار.

فروغی، محمدعلی. 1368ش، آیین سخنوری، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوار.

فلسفی، محمدتقی. 1383ش، سخن و سخنوری، چاپ پنجم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

قشیری، ابوالقاسم. 1379ش، رساله قشیریه، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.

مایر، فریتس. 1378ش، ابوسعید ابی‌الخیر(حقیقت و افسانه)، ترجمه مهر آفاق بابیوردی، تهران: نشر دانشگاهی.

محمد بن عثمان. بی تا، فردوس المرشدیة فی اسرار الصمدیة، مقدمه ایرج افشار، ‌بی جا: بی نا.

مدرس صادقی، جعفر. 1377ش، مقدمه مقالات مولانا(فیه ما فیه)، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1380ش، فیه ما فیه، به تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.

یزدی، محمد. 1361ش، علی(ع) بر منبر وعظ، تهران: واحد تحقیقات اسلامی.

 

مقالات

شفیعی کدکنی، محمدرضا. پاییز و زمستان 1380ش، «مقامات کهن و نویافته ابوسعید ابی الخیر»، نامه بهارستان، سال دوم، شماره دوم، دفتر 4، صص 65- 78.