شناسایی متغیرهای موثر بر توسعه اقتصادی- اجتماعی آینده شهرستانهای ایران با رویکرد برنامه ریزی سناریو مبنا (نمونه موردی: شهرستان خرم‌آباد)

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 4، دوره 10، شماره 38، بهمن 1397، صفحه 49-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد اجزا شکوهی¹؛ کیان شاکرمی^{* 2}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه فردوسی

چکیده

مناطق شهری و روستایی امروزه در محیطی با پیچیدگی زیاد و تغییرات سریع زندگی می­کنند و روش‌های سنتی در تعبیر و درک برای توسعه این محیط­های جمعی با توجه به‌سرعت بالای تغییرات آنها، کار آیی خود را ازدست‌داده‌اند؛ بنابراین ضرورت به‌کارگیری روش‌ها و فنون جدید برای توسعه آینده این مناطق امری اجتناب‌ناپذیر است. یکی از روش‌های علمی جدید در این زمینه علم آینده­نگاری است که کمک می­کند برنامه­ریزان و متخصصین، مسیرهایی با ریسک‌پذیری پایین­تر برای دست­یابی به اهداف توسعه آینده مناطق و شهرها انتخاب کنند. با توجه به این ضرورت، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی مهم‌ترین متغیرها و قابلیت‌های تأثیرگذار بر توسعهاقتصادی- اجتماعی شهرستان خرم‌آباد تاسال 1410 می­باشد. روش تحقیق تحلیل ساختاری و هدف کاربردی است. داده‌های جمع‌آوری‌شده شامل 50 متغیر راهبردی (ماتریس 50*50) و 19 قابلیت (ماتریس 19*19) اثرگذار بر توسعه شهرستان خرم‌آباد در افق1410 است که از طریق مطالعه اسناد (آمایش سرزمینی و سایر اسناد بالادستی) و نظر کارشناسان جمع‌آوری‌شد. در گام بعدی، متغیرها در ماتریس متقاطع (پرسشنامه) تعریف شدند و از نخبگان خواسته شد، امتیازات هر متغیر را بر حسب میزان تاثیرگذاری از (0 بدون تاثیر تا 3 تاثیرگذاری بالا) را وارد ماتریس کنند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که: با دو بار چرخش داده‌ای ضریب پرشدگی، 565/89 می‌باشد و این نشان‌دهنده تأثیرگذاری بالای متغیرها بر یکدیگراست. همچنین، متغیرهای راهبردی « بودجه اختصاص‌یافته به بخش‌های مختلف شهرستان با امتیاز92»،، «مدیریت کلان کشور با امتیاز 85»، «حکمروایی شهری با امتیاز خالص تأثیرگذاری 81» و «خشک‌سالی و کمبود منابع آبی با امتیاز 87» به‌عنوان مهم‌ترین متغیرهاکلان با خالص تأثیرگذار  بالا بر توسعه شهرستان شناسایی شدند. در ادامه نتایج تحلیل نشان داد که قابلیت‌های اولویت‌دار جهت توسعه شهرستان خرم‌آباد برای سال 1410 عبارت‌اند از؛ «گردشگری؛ اکو توریسم و آثار تاریخی»، «زراعت شهرستان و تولید محصولات متنوع»، «شهرک‌های صنعتی شهرستان خرم‌آباد و تولیدات صنعتی».

کلیدواژه‌ها

توسعه؛ آینده نگاری؛ متغیرهای اقتصادی- اجتماعی؛ MICMAC؛ شهرستان خرم‌آباد