دیوان شمس تبریزی، آینۀ بازتاب شعورمندی کائنات

عرفان اسلامی

مقاله 5، دوره 16، شماره 60، شهریور 1398، صفحه 78-97   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عنایت‌الله شریف‌پور^{* 1}؛ احمد امیری خراسانی²؛ مهین ایرانمنش³

¹دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

²استاد تمام گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

³دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

دیوان شمس تبریزی، اثر معروف مولانا جلال‌الدّین محمّد بلخی، عارف بزرگ مسلمان قرن هفتم هجری، مانند اثر ارزشمند دیگر وی، مثنوی معنوی و همچنین همۀ آثار عرفانیِ اسلامیِ فارسی، آینۀ بازتاب باورهای خاصّ عارفان بزرگ مسلمان است. یکی از این باورها، «شعورمند‌ دانستن کائنات» است که الهام‌بخش اصلی ایشان در این خصوص، آیات قرآن کریم و روایات اسلامی است. عارفان بزرگی چون مولوی، با تأثیرپذیری از این گنجینه‌های ارزشمند دینی، به‌ویژه آیاتی که به تسبیح موجودات یا مورد خطاب قرارگرفتن آن‌ها از سوی خالق خویش اشاره دارند، همۀ عالم وجود را حیّ و ناطق و دارای شعور می‌دانند. علاوه‌‌ بر ‌این، رسیدن به این باور، آن‌گونه که خود اذعان نموده‌اند، از طریق کشف و شهود نیز بر ایشان محقّق شده‌است. در این مقاله که از روش سندکاوی در جمع‌آوری اطّلاعات، استفاده گردیده، سعی شده‌‌‌است تا نمونه‌های برجستۀ بازتاب شعورمندی کائنات، از دیوان شمس تبریزی، استخراج و تحلیل و توصیف گردد. از مهم‌ترین نتایج مقالۀ حاضر، آن است که مولوی در انعکاس این باور عرفانی اسلامی در دیوان شمس تبریزی، هم از نظر میزان، هم صراحت بیان، گوی برتری را از دیگران ربوده است

کلیدواژه‌ها

شعورمندی؛ کائنات؛ مولانا؛ دیوان شمس تبریزی؛ عرفان اسلامی

مراجع