بررسی دیدگاه دکتر علی شریعتی درباره عرفان و تصوف

عرفان اسلامی

مقاله 13، دوره 16، شماره 60، شهریور 1398، صفحه 232-253   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه سلیمانی کوشالی¹؛ عظیم حمزئیان^{* 2}؛ محمودرضا اسفندیار³

¹دانشجوی دکترای عرفان و تصوف، دانشگاه سمنان، ایران.

²استادیار گروه عرفان و تصوف، دانشگاه سمنان،ایران.

³دانشیار گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران.

چکیده

دکتر علی شریعتی یکی از اثرگذارترین متفکران و روشنفکران دینی ایران در قرن حاضر بود که نقش برجسته­ای در عرصه­های دینی، سیاسی و اجتماعی عصر خود و پس از خود ایفا کرد. یکی از عناصر اصلی تفکر شریعتی، توجه به عرفان و تصوف بوده که در آثارش بارها بر نقش آن در عروج روح آدمی و نیز شکل­گیری ایدئولوژی مورد نظر خود که متشکل از سه گانة عرفان، برابری، آزادی است؛ تأکید داشته است. نگاه شریعتی به عرفان، هم سو با بسیاری از روشنفکران آن دوره، نگاهی منتقدانه بود تا بتواند با پالایش این میراث پر بها، از آن به نفع اهداف اجتماعی سازنده بهره گیرد. این رویکرد سبب شد تا او ضمن ارج نهادن به بسیاری از دست­آوردهای ارزشمند عرفانی و عارفان برجسته، به بیان نقاط منفی این میراث عظیم نیز بپردازد.
نگاه تطبیقی شریعتی به ادیان و به تبع آن به عرفان و تصوف و نیز تأثیر وی از نهضت پروتستان و جریان اومانیسم، او را به خوانشی از عرفان رساند که در آن دغدغه­های انسان قرن بیستمی که از یک سو به دنبال اثبات جایگاه خود در هستی و تکیه بر اراده، آزادی و اختیار اوست و از سوی دیگر در جستجوی معنا نیز هست، پاسخ گفته شود.

کلیدواژه‌ها

علی شریعتی؛ عرفان؛ تصوف؛ انسان؛ اجتماع

مراجع