گفتمان انقلاب اسلامی و ترسیم الگوی بدیل برای دولت

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 6، شماره 20، شهریور 1398، صفحه 47-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2019.667452

نویسندگان

عطاءالله افسرده¹؛ شیوا جلال پور^{* 2}؛ حامد عامری گلستانی³؛ حامد محقق نیا³

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، واحد کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.

²استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، اهواز، ایران.

³استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز،اهواز،ایران.

چکیده

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک دولت جدید، دارای پیچیدگی‌هایی است و درک و شناخت این پیچیدگی‌ها و ارتباط میان «اسلام سیاسی فقاهتی» و «جمهوریت» اهمیت زیادی دارد. همچنین رسیدن به این شناخت برای درک بهتر عملکرد نظام جمهوری اسلامی نیز اهمیت بسزایی دارد و برای فهمیدن این پیچیدگی‌ها باید این مبانی شناخته و منشأ آن به درستی فهمیده شود. بر این اساس، هدف اصلی این مقاله فهم بنیاد اساسی دولت در جمهوری اسلامی ایران است.این مقاله براساس روش گفتمان لاکلا و موف به تحلیل بنیاد دولت در جمهوری اسلامی پرداخته و آن را در قالب گفتمانی بدیل برای دیگر گفتمان‌های رقیب خود، مورد بررسی قرار می‌دهد. بر این اساس، دال مرکزی گفتمان انقلاب اسلامی «اسلام سیاسی فقاهتی» است که با استقرار جمهوری اسلامی در ولایت فقیه تجلی پیدا می‌کند.نتایج پژوهش نشان داد،دولت در جمهوری اسلامی ایران، الگویی متفاوت و بدیل نسبت به تمام الگوهای پیشین از خود ترسیم کرد. این مسئله با توجه به تحول گفتمانی‌ای که در اثر انقلاب اسلامی پیش آمد و با مرکزیت «ولایت فقیه» به وجود آمد. از این‌رو باید در نظر داشت که نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه، بدیل تمامی الگوهای گفتمانی پیش از خود و نیز گفتمان‌های رقیب خود است.

کلیدواژه‌ها

دولت؛ اسلام سیاسی؛ انقلاب اسلامی؛ ولایت فقیه؛ ایران

مراجع

1. اخوان کاظمی، بهرام (1391). نقد و ارزیابی تحلیل گفتمانی لاکلا و کاربرد آن در سیاست. سیاست، 24: 1-20.
2. اسماعیلی، محمدجواد؛ شجاعی‌زند، علیرضا؛ ساعی، علی؛ یزدانی‌مقدم، احمدرضا (1395). جایگاه تحلیل گفتمان در بررسی اندیشۀ انقلاب اسلامی (مقایسه با چارچوب تحلیلی ایدئولوژی). جامعه‌شناسی تاریخی، 8(1): 31-58.
3. افتخاری، اصغر (١٣٨٢). جامعه‌شناسی وحدت از دیدگاه امام خمینی(ره). تهران: معاونت سیاسی سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی.
4. ایزدهی، سجاد (1392). مبانی آزادی و الزامات آن در عرصۀ سیاسی. مطالعات انقلاب اسلامی،10(32): 30-9.
5. بهروزلک، غلامرضا (١٣٨٤). ویژگی‌های مکتب سیاسی امام خمینی چیست؟. پرسمان، ٣٣: 2-3
6. بهروزلک‌، غلامرضا (1386). جهانی شدن و اسلام سیاسی در‌ ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ‌ و اندیشۀ‌ اسلامی.
7. پورگرجی، محمودعلی(1393). گفتمان اسلام سیاسی در انقلاب اسلامی ایران. رهیافت انقلاب اسلامی،27: 61-78
8. تاجیک، محمدرضا (1383). گفتمان، پادگفتمان و سیاست. تهران: مؤسسۀ توسعۀ علوم انسانی.
9. جمشیدی‌راد، محمدصادق؛ محمودپناهی، محمدرضا (1391). مفهوم اسلام سیاسی در انقلاب اسلامی ایران. پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی(دانشگاه همدان)، 2(1): 127-149.
10. جوان آراسته، حسین (1380الف). مبانی حاکمیت در قانون اساسی. حکومت اسلامی،21: 69-112.
11. جوان آراسته، حسین (1380ب). نقد و نظر: بازخوانی امامت، حکومت و توزیع قدرت در قانون اساسی. حکومت اسلامی،22: 196-215.
12. حسینی‌زاده، محمدعلی (1386). اسلام سیاسی در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
13. حقیقت، صادق؛ حسین‌زاده، محمدعلی (1387). گفتمان در رهیافت و روش در علوم سیاسی. به اهتمام عباس منوچهری. تهران: انتشارات سمت.
14. خمینی، روح‌الله (1378). صحیفۀ امام. تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج9.
15. سعید، بابی (1379). هراس بنیادین اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی. ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها، موسی عنبری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
16. سلطانی، علی‌اصغر (1383). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. علوم سیاسی، 8(28): 153-180.
17. سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ کیانی، امران (1394). پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی (تجربه‌ای متفاوت در ایران 1979 و مصر2012). سیاست، 45(2): 6-24.
18. عامری گلستانی، حامد؛ قادری، نفیسه‌سادات (1391). نگاهی گفتمانی به اسلام‌هراسی. پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام،2(4): 129-153.
19. فلسفی، نصرت‌الله (1386). جایگاه دموکراسی در نظام جمهوری اسلامی ایران. حقوق اساسی،8: 151-212.
20. فیرحی، داود (1384). شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران. دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 67: 137-158.
21. مارش، دیوید؛ استوکر، جری (١٣٧٨). روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
22. مک‌دانل، دایان (1380). درآمدی بر نظریه‌های گفتمان. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.
23. میرزایی، محمد؛ ربانی خوارسگانی، علی (1393). ایدئولوژی، سوژه، هژمونی، و امر سیاسی در بستر نظریۀ گفتمان. غرب‌شناسی بنیادی، 5(1): 23-46.
24. نظری، علی‌اشرف؛ سازمند، بهاره (1387). گفتمان هویت و انقلاب اسلامی ایران. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
25. هزاوه‌ای، مرتضی (1391). انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و آیندۀ اسلام سیاسی در منطقه. پژوهشنامه انقلاب اسلامی،1(4): 113-144.
26. هنری، یدالله؛ آزرمی،علی (1392). بررسی و تحلیل فرایند استقرار و انسجام‌یابی گفتمان انقلاب اسلامی ایران براساس نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه. پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی(دانشگاه همدان)، 2(4):339-360.