تجلی ماه و خورشید در خیال و اندیشۀ شاعران، با تکیه بر شعر نظامی

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 7، دوره 14، شماره 16، دی 1397، صفحه 133-147   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی‌اکبر کمالی‌نهاد¹؛ معصومه عباسی^{* 2}

¹استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران

²کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

         ادبیّات، در هر فرم و قالبی که باشد، بیان‌گرِ پاره­ای از ارزش­ها و اندیشه‏هایی است که زندگیِ فردی و اجتماعیِ انسان بر محورِ آن‌ها می­چرخد و در شکل‏گیریِ این ارزش‏ها و باورها مسائلِ بسیاری دخالت دارد. «ماه ­و خورشید» ازجمله عناصری بود که بن‏مایهٔ مضامین ­و تصاویرِ شعریِ شاعران را می‌ساخت. این دو سیارهٔ ­درخشان، از دیرباز موردِ احترامِ آدمیان بود­ و ریشه در اعتقادات ­و باورهای ملی ­و مذهبیِ آنان داشت. بعضی از شاعران آگاهی­هایی درحدِّ عامّهٔ مردم داشتند، اما برخی از آن‌ها از اطلاعاتِ دقیقِ نجومی برخوردار بودند. خاقانی، منوچهری، و نظامی، ازجمله شاعرانی بودند که علاوه‌بر علومِ دیگر، در علمِ نجوم نیز دست داشتند و بازتابِ صریحِ باورهای نجومی، ازجمله ماه­ و خورشید، در اشعارشان دیده می­شود. این مقاله به چگونگیِ تأثیرِ این دو صورتِ فلکی بر زندگیِ انسان­ و سایرِ موجودات و بیانِ دیدگاه‌های شاعرانهٔ‏ نظامی، با استناد به شواهدِ موجود در شعرش، می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

ماه؛ خورشید؛ زمین؛ پدیده‌های کیهانی؛ انسان