نقش اکوژئومورفولوژی در گسترش پهنه های اکوتوریستی با استفاده از مدلهای AHP و VIKOR ( مطالعه موردی شهرستان اردبیل )

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

مقاله 4، دوره 8، شماره 31، شهریور 1398، صفحه 57-72   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

طاهر صادقی¹؛ اردوان بهزاد^{* 2}

¹جغرافیای طبیعی، هیدروژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

²گروه جغرافیا ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ، ایران

چکیده

مطالعات ژئومورفولوژی می تواند کمک شایانی در شناسایی محیط ، مکان یابی و برنامه ریزی توسعه در بخش های مختلف داشته باشد. با توجه به اینکه کشور ایران دارای پتانسیل های زیادی جهت گردشگری می باشد، شناسایی قطب های گردشگری می تواند کمک زیادی در توسعه این بخش داشته باشد. هدف این پژوهش، شناخت توانایی و قابلیت های گردشگری شهرستان اردبیل است . بدین منظور با استفاده از نرم افزار GIS پارامترهای شیب، جهت، ارتفاع، دما، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از بعضی عوامل محیطی مثل پهنه های لغزشی ، رودخانه ، مناطق حفاظت شده و جاده بررسی و نهایتا نقشه های رقومی هر یک تهیه گردید. طبق یافته های تحقیق فعالیت های اکو توریستی در این شهرستان عبارتند از: طبیعت گردی، گردشگری عشایر، حیات وحش، دامنه نوردی، کوهنوردی و ورزش های زمستانه . از مدل AHP بری بدست آوردن وزن شاخص ها و از مدل VIKOR برای رتبه بندی معیارهای گردشگری استفاده گردید. بر این اساس ماتریس رتبه بندی فعالیت های اکوتوریستی تشکیل گردید. در این ماتریس پارامترهای اکوژئومورفولوژیکی شامل شیب ، جهت ، ارتفاع ، پوشش گیاهی ، منابع آب و دما به عنوان شاخص و فعالیت های اکوتوریستی به عنوان معیار در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که گردشگری عشایر ، طبیعت گردی ، ورزشهای زمستانه و حیات وحش به ترتیب دارای رتبه های 1 ، 78/0 ، 14/0 و 12/0 اولویت بندی شده اند.

کلیدواژه‌ها

اکوژئومورفولوژی؛ اکوتوریسم؛ امکان سنجی؛ اردبیل؛ VIKOR

مراجع

1. اجل، د. 1388. مدیریت گردشگری پایدار: میراثی برای آینده، حمیدرضا جعفری، علیرضا موسائی و حسن هویدی، تهران،جهاد دانشگاهی.
2. اکبر فاضلی، س، محمدی سمانی، ک، پیرباوقار، م.1393. پهنه‌بندی مناطق جهت توسعه گردشگری طبیعت (مطالعه موردی جنگل‌های اطراف سد گاران – مریوان)، نشریه توسعه پایدار جنگل، دوره 1، شماره4، ص381-365.
3. امیریان، ر، قدوسی، ج، محمدی، ع. 1395. تحلیل معیارهای مؤثر در شناسایی مناطق مستعد توسعه طبیعت گردی در مناطق بیابانی(مطالعه موردی: شهرستان ورامین، استان تهران)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، شماره 3، ص 202- 191.
4. امیر احمدی، ا، مظفری، ح. 1391. تحلیل پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان زنجان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره پیاپی 106،ص 150-135.
5. بهنام مرشدی، ح، احمدی، د، فرجی سبکبار، ح، رضوانی، م. 1395. پهنه‌بندی کانون‌های گردشگری به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 6 ، شماره پیاپی 21،ص30-17.
6. راهنمایی، م.1370.توان‌های محیطی ایران، زمینه جغرافیایی طرح جامع سرزمین، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهر سازی.
7. سازمان جنگلها و مراتع،1384. تهران، لایه رقومی زمین شناسی کل ایران.
8. سازمان جنگلها و مراتع،1384.تهران، لایه رقومی پوشش گیاهی کل ایران.
9. سازمان نقشه برداری،1384. تهران، لایه رقومی منحنی‌های میزان کل ایران.
10. سازمان جنگلها و مراتع،1384. تهران، لایه رقومی کاربری اراضی کل ایران.
11. سازمان جنگلها و مراتع،1384. تهران، لایه رقومی قابلیت اراضی کل ایران.
12. سقائی، م، امینی نژاد، غ، صبوحی، غ. 1395. بررسی توانمندی‌های گردشگری شهر ساحلی بوشهر بر اساس مدل سوات و تاپسیس، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 27، پیاپی 61، شماره 1، ص 134- 99.
13. سلمان ماهینی، ع، ریاضی، ب، نعیمی، ب، کفاکی، س، جوادی، ع. 1388. ارزیابی توان طبیعت گردی شهرستان بهشهر بر مبنای روش ارزیابی چند معیاره با استفاده از GIS، علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره1، ص 198-187.
14. صفاری، ا، قنواتی، ع، صمیمی پور، خ. 1391. شناسایی پهنه‌های مستعد توسعه اکوتوریسم در شهرستان کازرون، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال دوازدهم، شماره26، ص160-147.
15. عیسایی، ا. 1389. تأثیر عوامل اکوژئومورفولوژیک برکیفیت شیمیایی آب مطالعه موردی رودخانه کر و دریاچه سد درودزن، تهران، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 37، شماره 1
16. قوچانی، ه، فتاحی مقدم، م، آقاجانی، ح، فتاحی مقدم، م. 1396. ارزیابی مکان‌های مناسب برای اکوتوریسم با استفاده از تصمیم‌گیری چند معیاره فازی در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)، فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، سال هفدهم، شماره 57، ص 104 –
17. مجیدی ده شیخ، ح، صفرآبادی، ا، گلی، ع.1396. آمایش منطقه‌ای جاذبه‌های گردشگری با تاکید بر توان‌های اکوتوریسم (استان کهگیلویه و بویر احمد)، نشریه پزوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال8، شماره 29،ص 83 –
18. محمودی، ا، جاودان اصل،م، حسن پور، ب. 1395. برآورد ارزش اقتصادی کارکرد تفریحی منابع زیست محیطی پارک جنگلی (مطالعه موردی پارک جنگلی آبشار یاسوج)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 18، شماره4، ص 136- 126.
19. مخدوم، م. 1392. شالوده آمایش سرزمین، تهران: دانشگاه تهران، چاپ 7.
20. مقیمی، ا. 1388. اکوژئومورفولوژی و حقوق رودخانه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
21. ملکی، س، مودت، ا. 1393. تحلیلی بر توزیع و اولویت‌بندی زیرساخت گردشگری استان یزد با استفاده از تکنیکهای برنامه‌ریزی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره34، ص 67-47.
22. موحد، س، لقایی، ح، حبیب، ف. 1395. طراحی پارک اکولوژیک؛ گامی در راستای پایداری زیست محیطی شهرها (مطالعه موردی: ارتفاعات جنوب غربی مشهد)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 18، ویژه نامه شماره 3، ص221- 206.
23. مؤمنی، م.1392. مباحث نوین تحقیق در عملیات، تهران، انتشارات صانعی.
24. منصوری، م، حواسی ابدالانی، ز، باده یان، ض، عزیزی، م. 1395. ارزیابی قابلیت تفرج و تقاضای تفرجی پارک جنگلی مورینه شهرستان نورآباد، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره هجدهم، شماره 3، ص 333- 321.
25. مهدی نسب، م، ناصر زاده، م.1394. تحلیل فضایی فعالیت اکوتوریستی کوهنوردی مطالعه موردی: اشترانکوه لرستان، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال چهارم، شماره چهاردهم، ص 132 –
26. وزارت کشور،1393. لایه رقومی تقسیمات کشوری کل کشور.
27. نوری، ه، نوروزی آوارگانی،ا. 1386. ارزیابی توان محیطی برای توسعه توریسم در دهستان چغاخو مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، جلد 22، شماره 1، اصفهان.
28. وزارت کشور، 1394. لایه رقومی تقسیمات کشوری کل کشور.
29. هدایتی راد، ف، شبانکاری، م، ضرغامیان، م، ابرقویی، ص. 1395. ارزیابی شاخص‌های زیست اقلیمی موثر بر آسایش انسان (مطالعه موردی: منطقه آزاد اروند)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 18، شماره 3، ص 41- 24.
30. Behzad, A, Sarvati, M , Moqimi. E. 2012. Ecogeomor­phology of Zilaki and Disum Rivers by Emphasis on Dissolution load, International Journal of Bio-resource and Stress Management (IJBSM 3(2): 263-268.
31. Behzad, A, Eigharloo, M. 2016. The Zoning of Tourism Climate Qeshm Island with Index TCI , The Persian Gulf Cultural – Political studies Journal, No.9: 159-172.
32. Hashemi, R, Behzad, A, Nazari, A.2015. Assessment and Zoning of Tourism Comfort Climate of Zanjan Provinceusing TCI Index, International Journal of Review in Life Sciences: 811-822.
33. Nadrifar, H, Valadkhan, M, Behzad, A. 2016. Ecogeomor­phology of Siyahrud River by Emphasis on Dissolution load (Rudbar, Gilan Province), International Journal of Advanced Biotechnology and Research (IJBR), 7(2):843 – 853.
34. -Sadeghipour, S, Behzad, A, Fozouni,ZamanianDastmalchi, A. (2015), Plain Zoning Analysis for Ecotourism Activities Using TOPOSIS Model (Case Study: Damavand Town, Tehran Province, Iran) International Journal of Review in Life Sciences, 5(8): 1874-1882.