تحلیل فضایی شاخص های رشد هوشمند شهری در ایلام

جغرافیا و مطالعات محیطی

مقاله 5، دوره 8، شماره 29، اردیبهشت 1398، صفحه 59-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پاکزاد ازادخانی^{* 1}؛ جعفر حسین زاده²؛ قدرت احمدی³

¹استادیار گروه معماری و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه باختر ایلام، ایران

²دانشیار گروه علوم جنگل، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایران

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه باختر ایلام، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر به دلیل توسعه سریع شهرها و کمبود زمین‌های شهری برنامه‌ریزان به‌دنبال راهکاری بودند که علاوه بر حفظ زمین‌های کشاورزی حومه شهرها، توزیع فضایی کاربری‌های شهری را طوری ساماندهی نمایند تا همه ساکنان شهرها از خدمات شهری بهره‌مند شوند. رشد هوشمند شهری از مهم‌ترین راهکارهای توسعه از درون است که مورد اهمیت قرار گرفته است. بنابراین این پژوهش با هدف تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در شهر ایلام به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده تکنیک تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام گرفته است. براساس نقشه‌های اتوکد طرح تفصیلی شهری محدوده‌های مناطق 4‌گانه شهر ایلام تعیین و 35 شاخص رشد هوشمند شهری در این مناطق مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از تلفیق تحلیل شبکه‌ای ANP و نقشه‌های GIS انجام شد. نتایج نشان داد که توسعه شهر ایلام در دهه 30 با مساحتی حدود 102 هکتار به مساحتی بالغ بر 2460 هکتار در دهه 90 رسیده است. این توسعه به صورت ناموزون، ناهماهنگ، پراکنده و بدون توجه به توزیع فضایی کاربری‌های شهری صورت گرفته است. توزیع فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در سطح شهر یکسان نیست و منطقه یک شهری با رتبه 144/0 انطباق بیشتری با شاخص‌های رشد هوشمند شهری دارد. از نظر کارشناسان، شاخص کالبدی بیش‌ترین نقش را در تبیین رشد هوشمند شهری شهر ایلام داشته است.

کلیدواژه‌ها

فضای شهری؛ رشد هوشمند شهری؛ پیاده‌مداری؛ شهر ایلام

مراجع

1. ابراهیم‌زاده آسمین، حسین؛ عیسی ابراهیم‌زاده؛ محمدعلی، حبیبی، (1388)، تحلیلی بر عوامل گسترش فیزیکی و رشد اسپرال شهر طبس پس از زلزله با استفاده از مدل آنتروپی هلدرن، «فصلنامه جغرافیا و توسعه»، دوره 8، شماره پیاپی 19، 25-46.

2. ابراهیم‌زاده، عیسی، بذرافشان، جواد، حبیب‌زاده لمسو، کاظم، (1389)، تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی روستا – شهرهای کوچک در ایران با استفاده از GIS مطالعه موردی؛ خوشرودپی بابل، «مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای»، سال 2، شماره 5، 138-111.

3. بخشی، امیر، دیوسالار، اسدالله، علی‌اکبری، اسماعیل، (1395)، تحلیل فضایی شاخص رشد هوشمند شهری در شهرهای ساحلی (مطالعه موردی: بابلسر)، «فصلنامه مدیریت شهری»، شماره 43، 148-129.

4. چشمه‌چاهی‌فرد، نسرین، (1395)، تحلیل کاربری اراضی شهر ایلام بر اساس نظریه رشد هوشمند شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مؤسسه آموزش عالی باختر ایلام، استاد راهنما: دکتر پاکزاد آزادخانی.

5. حسین‌زاده دلیر، کریم، صفری، فاطمه،  (1391)، تأثیر برنامه‌ریزی هوشمند بر انتظام فضایی شهر، «مجله‌ی جغرافیا و توسعه شهری»، سال اول، شماره ۱، 99-134.

6. حیدری، اکبر، (1391)، تحلیل فضایی-کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تأکید بر شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون، «دوفصلنامه جغرافیا و توسعه شهری»، شماره 2، 94-67.

7. خدایی، نسترن، (1393)، تبیین اصول رشد هوشمند در شهرهای آینده، اولین همایش ملی در جستجوی شهر فردا و اکاوی مفاهیم و مصادیق در شهر اسلامی - ایرانی، تهران، شرکت دیبا افق رایا.

8. رهنما، محمدرحیم و حیاتی، سلمان، (1393)، تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد، «فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری»، سال اول، شماره 4، 98-71، 1393.

9. زیاری، کرامت‌الله، جان‌بابانژاد، محمدحسین، (1388)، دیدگاه‌ها و نظریات شهر سالم، «شهرداری‌ها»، سال نهم، شماره 95، 23-14.

زیاری، کرامت‌اله، (1388)، برنامه‌ریزی شهرهای جدید، انتشارات سمت، چاپ اول.

10. زیاری، کرامت‌اله؛ (1381)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری (مورد: میناب)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 65-66، صص 63-78.

11. زیاری، کرامت‌الله، (1380)، توسعه پایدار و مسئولیت برنامه‌ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 160 ، 385-371.

12. شماعی، علی، قاسمی‌کفرودی، سجاد، الله‌مرادی، ثروت، (1395)، تحلیل فضایی-کالبدی توسعه شهر کرج با تاکید بر شاخص‌های رشد هوشمند شهری، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 5، شماره 17، 33-52.

13. صابری، حمید؛ ضرابی، اصغر؛ محمدی، جمال؛ وارتی، حمیدرضا؛ (1390)، تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهر مطالعه موردی مناطق شهر اصفهان، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 77، 17-1.

14. عرفانیان ستاریان، مریم، (1392)، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده با رویکرد رشد هوشمند، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار.

15. ماجدی، حمید، منصوری، الهام، حاجی‌احمدی، آذین، (1390)، بازتعریف فضای شهری (مطالعه موردی: محور ولیعصر حد فاصل میدان ولیعصر تا چهارراه ولیعصر)، «فصلنامه مدیریت شهری»، دوره 9، شماره 27، 283-263.

16. ویسی‌پور، معصومه، (1393)، تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در شهر اهواز، پایان‌نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهیدچمران اهواز، دانشکده علوم زمین و GIS، استاد راهنما: دکتر مسعود صفایی پور.

17. Alexander, D. & Tomalty, R., (2002), SmartGrowth and Sustainable Development: Challenges, Solutions, and Policy Directions, Local Environment, Vol. 7, No. 4, pp.397-409.

18. Alyson, L., Galler, (2008), smart growth: a prescription for livable ciies, MPH organization.

19. Baetjer, Howard Why, (2000), "Smart Growth" Is "Not-Smart Economics", Institute for Research on the Economics of Taxation Studies in Social Cost, Regulation, and the Environment: No. 4 In (iret.org/pub/SCRE-4.PDF), pp 1-20.

20. Caragliu, A, Del Bo, C., Nijkamp, P. (2009) 3rd Central European Conference in Regional Science – CERS

21. Edwards, mary and Haines, Anna , (2007), Evaluating Smart Growth; Implicathons for Small Communities, Journal of Planning Education and Research,49.64.

22. Frank, L., Kavage, S., & Litman, T., (2006), Promoting public health through   Smart Growth, British Columbia: Smart Growth BC, pp. 5-56.

23. Garcia, P., (2010), urban sprawl and travel to work: the case of the metropolitan area of Madrid. Journal of Transport Geography, 18:197-213.

24. G.Hevesi, A., Smart Growth in New York State: A Discussion Paper, comptrollers press office,Albany , 2004.

25. Harrison, M., E. Stanwyck, B. Beckingham, O. Starry, B. Hanlone, and J. Ewcomerc., (2011), Smart Growth and the Septic Tank: Wastewater Treatment and Growth Management in the Baltimore Region, Land Use Policy, vol 29, pp 483– 492, 2011.

26. La Greca, P., L. Barbarossa, M. Ignaccolo, G. Inturri, and F. Martinico. (2011), The Density Dilemma, A Proposal for Introducing Smart Growth Principles in a Sprawling Settlement with in Catania Metropolitan Area, Cities, 28, pp 527–535, 2011.

27. Litman, Todd (2015), Evaluating Criticism of Smart Growth, VTPI (www.vtpi.org); at www.vtpi.org/sgcritics.pdf. pp 1-103