فرایندهای واژ- واجی واژه‌بست‌ها و حذف همخوان‌های پایانی گویش تاتی تاکستان بر اساس نظریۀ بهینگی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 24، مرداد 1398، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.667857

نویسندگان

جواد رحمانی¹؛ محمدرضا اروجی^{* 2}؛ بهزاد رهبر²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان شناسی همگانی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²استادیار گروه زبان شناسی همگانی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر، تلاشی است در جهت بررسی واژه‌بست‌ها و حذف همخوان‌های پایانی واژ – واجی گویش تاتی تاکستان در چارچوب نظریۀ بهینگی. منظور از فرایندهای واژ- واجی آن دسته از تغییرات واجی است که در بافتی صرفی، یعنی در مرز بین تکواژها ایجاد می‌شود و انگیزه آوایی دارد. روش پژوهش به‌صورت تحلیلی بوده و داده‌های پژوهش از کتاب‌های تاتی، رادیو و شبکه‌های محلی گردآوری ‌شده‌اند. متغیرهای زبانی بر اساس نوع فرایندهای آوایی و واژگانی دخیل مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش بر آنیم تا به واکاوی چگونگی عملکرد فرایندهای واژ- واجی از دیدگاه بهینگی در واژه‌بست‌ها و حذف همخوان‌های پایانی گویش تاتی بپردازیم. نهایتاً، بر اساس داده‌های موجود به این نتیجه دست‌ یافتیم که در این زبان گاهی فرایند حذف و گاهی درج در مرز تکواژی رخ می‌دهد و این امر نشان‌دهنده‌ی همنوایی یا همان دسیسۀ‌ واجی است و در واقع نشان می‌دهد که مرتبه بندی محدودیت‌های جهانی در گویش تاتی تاکستان صادق بوده و محدودیت‌های موجود در این گویش با محدودیت‌های جهانی همسو است. پژوهش حاضر به پیکره دانش زبانیِ زبان شناسان در مورد گویش تاتی افزوده و پژوهشگران را در شناخت هرچه بیشتر فرایندهای واژ- واجی گویش تاتی و تطابق آن با جهانی‌های این حوزه یاری می‌رساند.

کلیدواژه‌ها

گویش تاتی؛ نظریۀ‌ بهینگی؛ محدودیت‌ها؛ فرایند واژ- واجی؛ واژه‌بست

مراجع

کتاب‌ها

- بی‌جن خان، محمود، (1388)، واج‌شناسی: نظریۀ بهینگی، چاپ اول، تهران: سمت.

- پدرام، علی، (1379)، آوای تات: سروده‌هایی به زبان تاتی تاکستان، چاپ اول، قزوین: بحرالعلوم.

- دبیر مقدم، محمد، (1383)، زبانشناسی نظری پیدایش و تکوین دستور زایشی، چاپ اول، تهران: سمت. 

- رحمانی، بهمن، (1391)، تاریخ و فرهنگ تات‌ها در استان قزوین، چاپ اول، تاکستان: سال.

- سبز علی پور، جهاندوست، (1390)، زبان تاتی، چاپ اول، رشت: دانشگاه گیلان.

- شقاقی، ویدا، (1386)، مبانی صرف، چاپ اول، تهران: سمت.

- طاهری، عباس، (1388)، بررسی گویش تاتی تاکستان، چاپ اول، تاکستان: سال.

- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه، (1385)، واج‌شناسی رویکردهای قاعدۀ بنیاد، چاپ اول، تهران: سمت.

پایان‌نامه‌ها 

- حیدری، فرزانه، (1392)، «توصیف فرایندهای واجی گویش لکی دلفان با رویکرد بهینگی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشته زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

- رحمانی، ایرج (1380)، «بررسی ساختمان فعل در گویش تاتی تاکستان و منطقه بوئین زهرا»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی (میرداماد).

- زاهدی، محمد صدیق، (1392)، «بررسی فرایندهای واجی کردی سنندجی بر اساس بهینگی»، رسالۀ دکترای زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان.

مقاله‌ها

- بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی، (1392)، «تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی کلهری»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال پنجم، شماره اول، بهار، صص 19-30.

- پاک‌نژاد، محمد، (1395)، «توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش دزفولی بر پایۀ چارچوب نظریۀ بهینگی»، مجله ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، سال ششم، شماره سوم، پاییز،صص  1-22.

- راسخ‏ مهند، محمد، (1383)، «معرفی نظریۀ بهینگی و بررسی تکیه در زبان فارسی»، مجلۀ زبان و زبان‎شناسی، سال چهارم، شماره اول، بهار، صص 42-66. 

- رضی نژاد، محمد، (1391)، «هم‌نوایی در ترکی آذربایجانی»، مجلۀ پژوهش‌های زبانی، سال سوم، شماره دوم، تابستان،صص 61-80.

- صادقی، وحید و صادقی، سولماز، (1396)، « التقای واکه‌ها در کردی سورانی»، مجلۀ پژوهش‌های زبانی، سال هشتم، شماره اول، بهار و تابستان، صص117 - 136.  

منابع لاتین

- Fuller, M. (2013), «On the special role of Faithfulness constraints imorphology -sensitive phonology:  The M-Faithfulness Model. » Ph.D. dissertation, University of North Carolina.                                                          

- Hammond, M. (1997), Optimality theory and prosody:  An Overview, Massachusetts: Blackwell  Publishers.

- Kager, R. (1999), Optimality Theory, New York: Cambridge University Press.

- Kiparsky, P. (2003), «A Stochastic Optimality Theory Approach to Syntactic Change, Department of  Linguistics Change», Department of Linguistics, Northwestern University. CSLI, 473- 499.

- Lombardi, L. (2004), Positional Faithfulness and Voicing Assimilation in Optimality Theory in JJ McCarthy(ed) Optimality Theory in Phonology, Oxford: Blackwell publishing 343-364.

- MaCarthy. J. (2011), Autosegmental spreading in optimality theory, Linguistic Department Publication, University of

Massachusetts.

 - Prince. A, and P. Smolensky, (1993), Optimality theory: Constraint interaction in generative grammar, Oxford: Blackwell Publishing Ltd.

- Smith, J, L. (2012), Parts of speech in phonology, Handout, 17th LIPP Symposium Meeting, University at the 18th Manchester Phonology.  of  Manchester.       

- Stilo, D. L. (1981), «The Tati Language Group in the Sociolinguistic Contextof Northwestern Iran an Transcaucasia, » Taylor & Francis, Ltd. Press. Iranian Studies, Vol. 14, No. 3/4, Summer - Autumn, 137-187.

- Yar-Shater, E. (1962), The Tati Dialect of Ramand, in W.B. Henning and E.Yarshater, eds. A. Locust' Leg. Studies in Honour of S.H. Taghizadeh,  London, 240-5.

 - Yar-Shater, E. (1969), A Grammar of Southern Tati Dialects, Paris, The Hague: Mouton.