طبقه‌بندی موضوعی چیستان‌های لای‌زنگانِ داراب بر اساس ژرف‌ساخت

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 2، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 24، مرداد 1398، صفحه 17-34   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.667858

نویسنده

حسن رنجبر^*

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

چکیده

لای­ زنگان روستایی کوهستانی با آب و هوایی نیمه سردسیری، از توابع داراب استان فارس است. گویشوران این روستا به گویشی نیمه ­لری سخن می­ گویند. نگارنده در جستار پیش­رو به صورت میدانی از راه مصاحبه و گفت­وگو با گویشوران این خطه، به گردآوری و ثبت و ضبط برخی چیستان ­های لای‌زنگانی پرداخته، سپس آن­ها را با توجه به ژرف­ ساخت­شان، طبقه ­بندیِ موضوعی کرده است. این جستار نتایج بسیاری در پی داشت؛ به عنوان مثال:  1- اغلب چیستان­های این روستا دربرگیرندۀ علوم و معارف بشری است که هدف غایی در آن­ها تعلیم و آموزش به نوجوان­ها و جوانان است. از میان این گروه از چیستان­ ها به آموزش مسایل دینی  توجه بیش­تری شده است. 2-با توجه به موقعیت جغرافیایی و فرهنگ مردم این روستا، در بسیاری از چیستان­ های این گویش، عناصر بومی این روستا بسیار پویاست. 3-چیستان­ های منظومی که در این گویش به کار می ­روند از سایر گویش ­ها و لهجه ­ها به این گویش راه یافته­ اند. 4-ساختار و چینش واژه­ ها در برخی از چیستان­ های این روستا به گونه ­ای است که در نگاه اول توهین و ناسزا به نظر می ­رسند اما با آشکار شدن پاسخ، این گمان برطرف می‌شود.

کلیدواژه‌ها

گویش لای زنگانی؛ چیستان؛ طبقه بندی

مراجع

کتاب­ها

- بذرافکن، جلال.(1389)، فرهنگ مردم داریون، شیراز: آوند اندیشه و بنیاد فارس ­شناسی

- تمیم­ داری، احمد. (1390)، فرهنگ عامه، چاپ پنچم، تهران: مهکامه.

- حسینی فسائی، میرزاحسن. (1384)، فارس نامۀ ناصری، به تصحیح و تحشیه دکتر منصور رستگار فسائی، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.           

- ذوالفقاری، حسن.(1396)، زبان و ادبیات عامۀ ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاه ­ها (سمت).

- رنجبر، حسن و باقری، علیرضا. (1395)، اگر آفتاب بتابد: گزیده­ای از اشعار محمدحسن باقری (غلمل)، حسن رنجبر و علیرضا باقری، استهبان: سته­بان.

-  رنجبر، حسن. (1398)، عشق: دریچه­ ای به خیال، شیراز: نوید شیراز.

-  ساروخانی، باقر. (1370)، درآمدی بر دایرة­المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.

-  سلامی، عبدالنبی. (1390)، گنجینۀ گویش شناسی فارس، دفتر ششم، تهران: نشر ناشر.

- شمس قیس رازی، محمد. (1360)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، چاپ سوم، تهران: زوار.

- شمیسا، سیروس. (1389)، انواع ادبی، تهران: میترا.

- طاهری بویراحمدی، سیمین. (1384)، فرهنگ عامیانه مردم منطقه کهگیلویه و بویراحمد، جلد اول، تهران: ساورز.

- یاوری، حسین و عابدینی مقانکی، بهاره. (1388)، فرهنگ عامه 2، تهران: آذر.

مجلات

- امیدسالار، محمود. (1365)، «اصطلاحات فرهنگ مردم در زبان فارسی»، فصلنامۀ فرهنگ مردم: سال نهم.

- دانایی، فاطمه. (1391)، «چیستان در فرهنگ عامیانۀ یزد»، فرهنگ یزد، سال سیزدهم، شمارۀ 44 و 45، صص 51 - 67.

- ذوالفقاری، حسن.(1392)، «ریخت­­ شناسی چیستان ­های منظوم محلی»، دوفصلنامۀ فرهنگ و ادب عامه، دورۀ یک، شمارۀ یک، صص 93 - 118.

- رنجبر، حسن. (1394)، «کارکردهای پیشوند «وا» در افعال لای­ زنگانی و تأثیر آن در صرف فعل»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.

- رنجبر، حسن و حیدری، حسن.(1394)، «معرفی و بررسی گزیده­ای از صوت­ها و آواها در گویش لای ­زنگانی»، اولین همایش ملی بررسی فرهنگ و ادبیات بومی ایران زمین.

- صیاد­کوه، اکبر و رنجبر، حسن.(1392)، «واژه ­ها و اصطلاحات کم کاربرد باغداری در لای ­زنگان فارس»، فصلنامۀ ادبیات و زبان­ های محلی ایران زمین، سال سوم، شمارۀ دوم، ص101.

- نمیرانیان، کتایون و رنجبر، حسن و حیدری، حسن.(1394)، «واژه ­ها و اصطلاحات دامداری در گویش لای­ زنگانی»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.