ساختمان صرفی فعل در گویش پاپونی کوهمرۀ نودان

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 6، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 24، مرداد 1398، صفحه 85-104   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2019.667866

نویسندگان

سودابه کشاورزی^{* 1}؛ اکبر صیادکوه²؛ عسکر سیادت³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

²استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

³کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج

چکیده

میراث­های ادبی، فرهنگی، علمی و .. انسان در زبان تبلور می­یابد از این­ رو مطالعه در زبان و گویش­ها همواره مد نظر پژوهشگران بسیاری بوده ­است؛ به ­ویژه امروز که در سایۀ مطالعات زبان­شناسی، دست­یابی به نتایج دیگری آسان می­شود. پاپون یکی از روستاهای کوهمره نودان از توابع شهرستان کازرون در استان فارس است که مردم آن به گویش «پاپونی» سخن می ­گویند، نگارندگان در این مقاله مقولۀ ساختمان صرفی فعل را مورد بررسی قرار­داده ­اند. با آن­که یکی از نگارندگان خود گویشور پاپونی است در جمع­آوری داده­ها با تعدادی از گویشوران بی­سواد و اغلب سالخوره مصاحبه شد. نتایج به ­دست آمده نشان می­ دهد که فعل در گویش پاپونی مانند دیگر زبان­های ایرانی میانه، براساس دو مادۀ مضارع و ماضی ساخته می­شود نکتۀ دیگر آن­که شیوۀ صرف افعال گذرا و نا­گذرا در این گویش با هم متفاوت است بدین صورت که برای صرف افعال گذرا هم­چون زبان فارسی میانه شناسه­ها ابتدای فعل می­آیند هم­چنین شناسه ­های فعل­های گذشتۀ گذرا و ناگذر نیز با هم متفاوت هستند که بر این اساس می ­توان این گویش را از خانواده زبان­های به اصطلاح ارگتیو دانست، هم­چنین این نکته حاصل شد که شناسه­ های فعل­های گذشته و حال نیز مشابه نیستند. در گویش پاپونی صفت مفعولی به شیوۀ فارسی نو قدیم(بن­ماضی+ فتحه) ساخته می ­شود، برای بیان مفاهیم مربوط به آینده از فعل مضارع اخباری استفاده می­ شود و به­ طور کلّی ساخت صرفی افعال در گویش پاپونی با زبان فارسی معیار تفاوت زیادی دارد و بعضی از گونه­ های فعل به چندین شیوه ساخته می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

کلید‌واژه‌ها: گویش پاپونی؛ زبان فارسی معیار؛ صرف افعال؛ شناسه‌ها؛ ساختمان فعل

مراجع

کتاب­ها

- ابوالقاسمی، محسن.(1375)، دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ اوّل، تهران: سمت.

-  باطنی، محمدرضا.(1380)، مسائل زبان شناسی نوین، چاپ سوّم، تهران: آگاه.

- باقری، مهری.(1378)، مقدمات زبان ­شناسی، مشاور مجموعه حسن انوری، تهران: قطره.

- راستارگویوا، و. س.(1347)، دستور زبان فارسی میانه، ترجمۀ ولی ­الله شادان، تهران: بنیاد و فرهنگ ایران.

-  رضایی، جمال.(1344). گویش بیرجند(بخش نخست)، فرهنگ ملّا علی ­اشرف صبوحی، تهران: دانشگاه تهران.

- حسینی فسائی، حاج­میرزا حسن.(1367)، فارسنامۀ ناصری، تصحیح و تحشیۀ دکتر منصور رستگار فسائی، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.

- جوکار، خداخواست.(1388)، کمربند سبز فارس: گامی در معرفی کوهمرۀ جروق و نودان، شیراز: نوید شیراز.

- سلامی، عبدالنبی.(1384)، گنجینۀ گویش ­شناسی فارس، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

-  فرشیدورد، خسرو.(1383)، فعل و گروه فعلی و تحول آن در زبان فارسی، چاپ اوّل، تهران: سروش.

-  ناتل خانلری، پرویز.(1350)، تاریخ زبان فارسی، چاپ سوم، تهران: بنیاد و فرهنگ ایران.

- ناتل خانلری، پرویز. (1373)، زبان ­شناسی و زبان فارسی، چاپ ششم، تهران: توس.

- هال، رابرت اندرسن.(1381)، زبان و زبان­ شناسی، ترجمۀ محمّرضا باطنی، تهران: علمی و فرهنگی.

مقاله­ ها

- درستکار، زهرا، بیتا قاسمی، عبدالخالق فلاحی و پرویز شیبانی.(1394)، فعل در گویش دشتک فارس، فصلنامۀ ادبیّات و زبان­های محلی ایران زمین، دورۀ جدید، سال اوّل، شمارۀ اوّل، بهار، صص 25- 39.

- کلباسی، ایران.(1376)، ارگتیو در گویش‌ها و زبان­های ایرانی، مجلۀ زبان ­شناسی، سال 5، شمارۀ 2، صص 70-87.

- نوروزی، حامد.(1393)، بررسی معیارشدگی گویش بیرجند در دو قرن گذشته، فصل­نامۀ مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، شمارۀ 34، زمستان 1393. صص 67- 95.