رضایت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز از خدمات آموزشی و رفاهی دانشگاه (در سال تحصیلی 96-1395)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 2، دوره 12، شماره 43، شهریور 1398، صفحه 23-43   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2019.667956

نویسندگان

کریم اکبرزاده¹؛ صادق ملکی آوارسین²

¹کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران.

²دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعه رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی، رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال تحصیلی 1396-1395 می­باشد. روش تحقیق، روش توصیفی از نوع پیمایش است و به لحاظ هدف، تحقیق کاربردی می­باشد. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز به تعداد 8602 نفر (3854 پسر و 4748 دختر) که در 14 دانشکده در رشته­های مختلف مشغول به تحصیل بودند. حجم نمونه تحقیق نیز با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به دست آمد. ابزار اندازه­گیری تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی، رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز می­باشد که اعتبار آن بر اساس اعتبار صوری به تایید رسید و میزان پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 93/0 برآورد گردید. برای آزمون فرضیه­ها، پس از تست نرمال بودن توزیع متغیرها با استفاده از آزمون کولموگروف– اسمیرنوف، آزمون تحلیل واریانس یکطرفه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین رضایت از خدمات آموزشی براساس گروه سنی و رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت معنی دار وجود دارد، ولی بین رضایت از خدمات رفاهی بر اساس گروه سنی و رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت معنی داری وجود نداشت.

کلیدواژه‌ها

رضایت دانشجویان؛ خدمات آموزشی و رفاهی؛ دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال یازدهم، شماره چهل و سوم، تابستان 1398

ص ص 43-23

 

 

 

                                          

 

رضایت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز از خدمات آموزشی و رفاهی دانشگاه (در سال تحصیلی 96-1395)

کریم اکبرزاده^[1]

صادق ملکی آوارسین^[2]

تاریخ دریافت مقاله:13/2/1398

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:18/4/1398

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعه رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی، رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال تحصیلی 1396-1395 می­باشد. روش تحقیق، روش توصیفی از نوع پیمایش است و به لحاظ هدف، تحقیق کاربردی می­باشد. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز به تعداد 8602 نفر (3854 پسر و 4748 دختر) که در 14 دانشکده در رشته­های مختلف مشغول به تحصیل بودند. حجم نمونه تحقیق نیز با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به دست آمد. ابزار اندازه­گیری تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی، رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز می­باشد که اعتبار آن بر اساس اعتبار صوری به تایید رسید و میزان پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 93/0 برآورد گردید. برای آزمون فرضیه­ها، پس از تست نرمال بودن توزیع متغیرها با استفاده از آزمون کولموگروف– اسمیرنوف، آزمون تحلیل واریانس یکطرفه مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که بین رضایت از خدمات آموزشی براساس گروه سنی و رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت معنی دار وجود دارد، ولی بین رضایت از خدمات رفاهی بر اساس گروه سنی و رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت معنی داری وجود نداشت.

واژگان کلیدی: رضایت دانشجویان، خدمات آموزشی و رفاهی، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز.

 

مقدمه

موفقیت هر سازمانی در گرو رضایت مراجعین آن است و همین رضایت موجب شکوفایی، رشد و پیشرفت و هم­چنین سازمان­دهی بهتر خواهد شد. بنابراین راضی بودن و راضی ماندن دانشجویان یکی از مسائل علمی و فرهنگی است که هر دانشگاهی برای این امر مهم باید تلاش کند، چرا که دانشگاه­ها مرکز تربیت کننده نسل جوان، پیشرو و آینده­ساز مملکت است. بنابراین در دانشگاه­ها یکی از مهم­ترین مسائلی که مهم به نظر می­رسد رضایت دانشجو است. بر همین اساس در بررسی­های اولیه­ای که از طریق مصاحبه اکتشافی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز به عمل آمد، دلایلی هم­چون عدم وجود امکانات مختلف، عدم وجود کارکنان دلسوز و متعهد، هزینه‌های دانشگاه­، عدم وجود اساتید با تجربه و با انگیزه، تبعیض اساتید بین دانشجویان، وجود مقررات آموزشی نامناسب ... به خاطر عدم نظارت و دقت­کافی مسئولین و کمبود امکانات دانشجویان از خدمات آموزشی و رفاهی خود رضایت کمی دارند. بنابراین این آگاهی از نظرات دانشجویان که از سرمایه­های ثابت و همیشگی هر نهاد آموزشی­اند و اندیشیدن به تجارب و گرایش آنان ضرورت مهم دیگری است که نمی­توان از آن غافل بود، اطلاعات به دست آمده به میزان زیادی می­تواند زمینه­ای عینی و مشخص و روشن، بر حل بسیاری از مسائلی که هم اکنون اکثر دانشگاه­های ما با آن مواجهند فراهم آورد و مسئولان را بر پاره­ای از مشکلات و نقاط ضعف و البته نقاط قوت در آموزش عالی واقف سازد و تغییراتی در برنامه­های موجود به وجود آورد. از آن جایی که دانشجویان چشم بیدار جامعه هستند و در هر کشوری از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار می­باشند و دانشگاه­ها یکی از مراکز یا مجامع تبادل افکار، اطلاعات و مفاهیم هستند، پرداختن به موضوع رضایت نقش چشمگیری در تحقق توسعه همه جانبه و ارتقاء بهره­وری به عهده دارد. باید در این مجامع فضایی فراهم شودکه با ایجاد روابط انسانی بین استاد و دانشجو، ارایه خدمات مطلوب آموزشی و رفاهی و تدوین قوانین خوب و اجرای درست توسط مدیران و کارکنان آن­ها را افرادی متعهد و ملزم به رعایت قوانین و مقررات و از طرفی کار آمد برای فردای جامعه پرورش داد، که در این صورت موجبات افزایش کارایی و بهره­وری فراهم آمده و این امر هم ازجمله اهداف عمده نظام جمهوری اسلامی ایران در جهت دست­یابی به توسعه است و با توجه به تجربه کشورهای موفق جهان به این مطلب که در مقایسه بین عوامل موثر در رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی، صنعتی آن چه از عوامل دیگر مهم­تر می­باشد، توجه به ارزش­های انسانی و ابعاد معنوی یک کار است و رضایت افراد در محیط کار و تحصیل میل و رغبت درونی افراد را برای انجام کار توام با کیفیت مطلوب فراهم می­آورد. پژوهشگر در این تحقیق درصدد است تا در مورد رضایت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی از خدمات آموزشی و رفاهی انجام پذیرد. همان طور که مشهود است عده زیادی از جمعیت کشور را جوانان تشکیل می‌دهند تعداد نسبتاً زیادی از جوانان ایرانی را دانشجویان تشکیل می‌دهند و این جوانان هستند که باید فردای کشور را به آن­ها سپرد و این امر زمانی تحقق پیدا می‌کند که دانشجویان از وضعیت تحصیلی خود راضی باشند که این رضایت برای دانشجو و هم برای جامعه ضرورت دارد. بیان مساله دانشگاه­های ما، به دلیل گرفتاری­ها و مسائل گوناگون، کمتر فرصت این را داشته­اند به نظرات دانشجویان، که در حقیقت دریافت کنندگان اصلی آموزش عالی هستند، وقوف پیدا کنند و ملاحظه نمایند که آیا آموزش عالی در راه صحیح و مناسب حرکت می کند، یا آن که چنین نیست و تلاش­ها فاقد جهت هستند. لذا رضایت دانشجو ازخدمات آموزشی و رفاهی دانشگاه موجب دلگرمی و تلاش او در درس شده و همین رضایت آینده درخشان­تری را برای او و جامعه رقم می­زند.

 

اهداف تحقیق

هدف اصلی پژوهش

- تعیین رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی و  رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز.

 

 اهداف فرعی پژوهش

- مقایسه رضایت از خدمات آموزشی دانشجویان بر اساس سن آنان

- مقایسه رضایت از خدمات رفاهی دانشجویان بر حسب سن آنان

- مقایسه رضایت از خدمات آموزشی دانشجویان بر اساس رشته تحصیلی آنان

- مقایسه رضایت از خدمات رفاهی دانشجویان بر حسب رشته تحصیلی آنان.

 

مبانی نظری

نظریه­های رضایت

نظریه تسری: تئوری گرونبرگ به نام تئوری «سرایت یا تسری» برای این تحقیق مناسب به نظر می‌‌رسد. بر اساس این نظریه رضایت از یک بخش از زندگی بر روی رضایت از بخش­های دیگر زندگی موثر است(ازکمپ، 1369: 378).

 

نظریه هدف­گذاری «ادوین لاک»

استدلال این تئوری حاکی ازآن است­که کارکنان اهداف مشخصی برای خود تعیین می‌کنند و شخص می‌‌تواند با اعمال نفوذ در آن اهداف تاثیری شدید بر رفتار کارکنان بگذارد. اگر شاغل به اهداف از پیش‌تعیین شده‌اش دست یافت، احتمالاً رضایت از شغل حاصل خواهد شد. این نظریه با نظریه انتظار و برابری از این جهت تفاوت دارد که در نظریه هدف‌گذاری تاکید بر هدف است. یعنی آن چه مهم است و موجب انگیزه می‌شود خود هدف است نه پاداش(شکرکن، 1373: 253).

 

 

 

نظریه مبادله هومنز

نظریه مبادله رجعتی به روح و اصول فردگرایی افراطی و واکنشی به نظریه ساختارگرایانه و کارکردگرایانه است و پیدایش آن به دهه 1940 و توسعه آن در دهه 1950 صورت گرفته ‌است.

در نظریه مبادله ما با رویکرد قیاسی به نظریه جامعه­‌شناسی روبرو هستیم یعنی چگونه می‌توان با رعایت سلسله مراتب نظریه‌ای با اصول تقریباً قانون­مند ساخت و از آن فرضیه‌هایی درباره مشاهدات واقعی استنتاج کرد. این نظریه به مبادله اعیان یا احساس­های با ارزش بین افراد به عنوان مبنایی برای نظم اجتماعی توجه دارد.

نظریه مبادله بر این فرض استوار است که افراد آرزوها و هدف­های شخصی روشنی برای خود دارند که طی آن هر کس به چیزی نیاز دارد و بر اساس نیاز خود حرکت می‌کند با این دید نظریه مبادله در مراحل اول هر گونه تاثیر ارزش­ها و ساخت­ها را بر رفتار انسان منکر و همه چیز را فردی و شخصی می‌بیند. پس واحد تحلیل در این نظریه فرد است هم­چنین انگیزه– سود– اراده­گرایی- تأیید اجتماعی نیز از اصول مهم این نظریه است. هومنز یکی از اصلی‌ترین شارحان و صاحب‌نظران نظریه مبادله است که «اندیشه‌های صریح و روشنی از مبادله دارد و و استدلال می‌کند که موارد خاص را می‌توانیم با ارجاع به تعداد اندکی از گزاره‌ها استنتاج نمائیم و فقط بدین ترتیب است که بعضی از جنبه‌های نظم اجتماعی را می‌توانیم توضیح دهیم. هومنز در این باره پنج گزاره بیان نمود که چهار گزاره اول یعنی گزاره محرک موفقیت، ارزش و محرومیت در قالب اندیشه‌های نظری او هستند اما گزاره پنجم به بیان عدالت توزیعی می‌پردازد که مورد نظر ماست. عدم اجرای عدالت هر اندازه بیشتر به ضرر شخص باشد احتمال بیشتری وجود دارد که او نوعی رفتار عاطفی را که عصبانیت می‌نامیم از خود بروز دهد. او معتقد است بین رفتارها و احساس­ها قابل مبادله باید یک نرخ مبادله برقرار کنیم در کل سرمایه­گذاری­ها یک شخص در یک مبادله که بر اساس تلاش، تعهد و زمان محاسبه می‌شود باید با آن چه در ازای آن­ها دریافت می‌کند نسبت مستقیم داشته باشد اگر سرمایه‌گذاری ما زیاد باشد این احساس در ما قوت می‌گیرد که صلاحیت گرفتن پاداش قابل ملاحظه‌ای را داریم علاوه برآن انتظار نداریم کسانی­که سرمایه­گذاری زیادی نکرده‌اند پاداش زیادی بگیرند ایده توزیع عدالت درنظریه هومنز نشان می‌دهدکه افراد در رابطه مبادله مقایسه‌های خود را صرفا به کسانی که با آن­ها به مبادله می‌پردازند محدود نمی‌کنند نرخ­های متداول مبادله بین سایر مردم برای ما نیز معیار است و هر چند لزومی ‌ندارد که ما ارزش­های سایر مردم را بپذیریم این ارزش­ها بر انتخاب­های ما تاثیر می‌گذارد(همان: 96-95).

 

نظریه نیازها

غالباً رفتار انسان منتج از نیازهای اوست و از جمله مهم­ترین نیازهای انسان نیاز به تحصیل است از خصوصیات بارز گزینش تحصیل آن است که خود در ارضاء سایر نیازهای انسان موثر است بدیهی است اکثر افرادی که دوران تحصیلی موفقیت­آمیزی را پشت سر گذاشته‌اند این موفقیت در دیگر جوانب زندگی آن­ها نیز تاثیر دارد و شاید بتوان گفت رضایت از تحصیل پلی است به سوی رضایت از زندگی. از این رو بحث رضایت تحصیلی به موضوع نیازهای بشری گره می‌خورد روا­ن­شناسان نیازهای کلی انسان را به گونه‌های متفاوت تقسیم­بندی کرده‌اند که مشهورترین آن تقسیم‌بندی هنری موری و مازلو است(پارسا، 1382). آن­ها اغلب چنین اظهار می‌دارندکه «سلسله مراتب نیازهای مازلو» در بررسی خشنودی و رضایت تحصیلی کاربرد دارد مازلو معتقد است که آدمی ‌به طور مداوم و پیوسته در حالت برانگیختگی است و فقط برای مدت کوتاهی می‌تواند به ارضاء کامل نیاز برسد وقتی یک نیاز ارضاء شد نیاز دیگری جای آن را می‌گیرد و می‌توان نیازهای مازلو را به صورت سلسله مراتب و به ترتیب تقدم و تاخر نشان داد. مک ‌گریگور سلسله مراتب نیازهای مازلو را چنین معرفی می‌نماید:

- نیازهای فیزیولوژیک: شامل نیاز به غذا، آب و ... این نیازها، نیاز حیاطی انسان است و نمی‌توان آن­ها را برای مدت طولانی ارضاء نشده باقی گذاشت و باید قبل از سایر نیازها ارضاء شوند.

- نیاز به ایمنی: آدمی ‌نیازمند آن است­که از خطرات جسمی، تهدید و محرومیت اقتصادی در امان باشد.

- نیازهای اجتماعی: نیاز به عشق، پذیرش توسط دیگران، دوستی  و ... .

- نیازهای قدر و منزلت حرمت و احترام: نیاز برای کسب منزلت اجتماعی، شناخته شدن تأیید، احساس ارزش­مندی.

- خودشکوفایی: خود فعلیت بخشیدن، خودیابی، یعنی نیاز به تشخیص توانایی­های بالقوه و رشد مداوم خویش(ساعتچی، 1369: 403). در این جا سلسله مراتب نیازها بر اساس نظریه مازلو از نیازهای فیزیولوژیک شروع می‌شود و به نیاز خودشکوفایی­که عالی­ترین مرتبه آن است ختم می‌شود. این تقسیم­-‌ بندی بر اساس اولویت صورت گرفته است به گونه‌ای که رسیدن به هر مرتبه مستلزم ارضاء نیاز مرتبه ماقبل است و به طور کلی ارضاء نیازهای بنیادی موجبات خودشکوفائی فرد را فراهم می‌آورد. مازلو در سال 1954 نیازها را به 6 دسته تقسیم کرد. به عقیده مازلو نیازهای آدمی ‌را می‌توان به دو دسته مهم:
1. نیازهای کمبود^[3]، 2. نیازهای هستی^[4] یا وجود تقسیم می‌شوند و همان طور که قبلاً ذکر شد نیازهای طبقه‌های بالاتر هنگامی ‌متجلی می‌شوند که نیازهای مرتبه‌های پایین‌تر ارضا شده باشند. هرگاه نیاز مرتبه پایین با نیاز مرتبه بالا برخورد کند در صورتی که دارای نیروئی برابر باشند نیاز مرتبه پایین چیره می‌شود و زمانی که فرد به خودشکوفائی می‌رسد یعنی تمام نیازهایش برآورده شده است(پارسا، 1371: 185).

 

 

رضایت تحصیلی

مفهوم رضایت و رضایت تحصیلی دانشجویان که بیانگر میزان احساسات و نگرش­های مثبت دانشجویان به وضعیت موجود آموزشی می­باشد، مهم­ترین و شایع­ترین موضوعات در حوزه رفتار سازمانی در شرایط پررقابت امروز محسوب می­شود. به همین دلیل، هر گونه احساس خوشایندی که نتیجه مقایسه عملکرد ذهنی افراد باانتظارات آنان باشد، رضایت نامیده می­شود(فارسیجانی، 1386). رضایت تحصیلی دانشجویان تحت تاثیر رضایت کلی آنان از میزان تحقق انتظارات شان قرار دارد. رضایت دانشجویان بیانگر چگونگی ادراک آن­ها از تجارب یادگیری­شان است، به نحوی که مطابق با تحقیقات، وجود دانشجویانی با تجارب رضایت­بخش به حفظ و بهبود بقای آن­ها در دانشگاه خواهد انجامید(دِبورگ، 1999). دانشگاه­ها و موسسات و مراکز آموزش عالی وظیفه دارند که با ایجاد جوّی توام با اعتماد و حمایت از سیستم­های منعطف و پویای یاددهی– یادگیری از طریق توسعه سرمایه اجتماعی جهت جلب رضایت آموزشی دانشجویان و حفظ بقای خود در محیط تلاش کنند.

جامعه درحال گذار ایرانی، جزء با استقرار کیفیت در نظام علمی و بالا بردن کیفیت زیست دانشجویان و اعضاء هیات علمی نمی­تواند پس­افتادگی خود را از سطح پیشرفت­های جهانی و منطقه­ای رفع و رجوع کند. به ویژه مهاجرت نخبگان علمی و بهره­برداری کشورهای توسعه یافته از دانش­آموختگان ایرانی، در سال­های اخیر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. گزارش های ملی آموزش عالی که معمولاً به صورت سالانه منتشر می­شود و آخرین مورد آن مربوط به سال 1388 می­باشد نشان دهنده سطوح پایین امکانات مادی و بی­توجهی به ابعاد گوناگون کیفیت زندگی دانشجویان است. در عین حال، در اسناد بالادستی آموزش عالی کشور، برنامه پنجم توسعه کشور و نیز سند جامع علمی کشور، تاکید بیشتری بر بر ارتقای آموزش عالی و جنبه­های گوناگون آن شده است.

 

کیفیت زندگی– رفاه

کیفیت زندگی مفهوم کلیدی توسعه انسانی است و این چیزی است که تقریباً در تمام رویکردهای دیگر به توسعه نادیده گرفته شده است. در تلاش برای ارائه یک تعریف مفید و جامع از کیفیت زندگی، محققان انگشت­شماری موفق به تشخیص فاکتورهای لازم بیانگر کیفیت زندگی گردیده­اند و با وجود این که توافق عمومی در مورد ارزش بالقوه عناصر، ابعاد و مقیاس کیفیت زندگی وجود دارد، توافق آشکار و روشنی درباره تعریف کیفیت زندگی دیده نمی­شود.

سازمان جهانی بهداشت، تعریف جامعی از کیفیت زندگی ارائه داده است: درک افراد از وضعیت زندگی، در قالب فرهنگ و ارزش­های حاکم بر جامعه و در ارتباط با اهداف، انتظارات و علایق خود. بر اساس این تعریف، کیفیت زندگی، ارتباط تنگاتنگی با وضعیت حسی، روانی، اعتقادات شخصی، میزان خود اتکایی، ارتباطات اجتماعی و محیط زیست دارد. هم­چنین این تعریف نشان می­دهدکه کیفیت زندگی به ارزشیابی ذهنی شخص مربوط است و ریشه درزمینه فرهنگی، اجتماعی و محیطی دارد. کیفیت زندگی شامل دو بعد است که عبارتند از: بعد عینی و بعد ذهنی.

بعد عینی کیفیت زندگی ناظر بر تعیین کننده­های موقیتی، عینی و قابل مشاهده زندگی فرد است که در بیرون از او و پیرامون فرد قرار دارند که عبارتند از: وضعیت سلامتی و تغذیه، وضعیت فرهنگی، کیفیات مادی، کیفیات محیطی، بهزیستی روانی و کیفیت دسترسی به خدمات عمومی. بعد ذهنی کیفیت زندگی نیز ناظر بر شرایط و کیفیات درونی، ذهنی و روانی فرد می­باشد که به آن احساس سعادت­مندی یا شادمانی گفته می­شود.

کیفیت زندگی یک از مهم­ترین مسائل پیش­روی جهان امروز و از مباحث اساسی در تکوین سیاست­گذاری اجتماعی محسوب می­شود. همان طور که پیش از این بیان شد، توافق اندگی بر سر تعریف این مفهوم وجود دارد. برخی آن را به عنوان قابلیت زیست­پذیری یک ناحیه و برخی به عنوان رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، رضایت­مندی و مواردی از این دست تعبیر کرده­اند. با وجود تمام تعاریف و مثال­هایی که بیانگر اختلافاتی در مفهوم­سازی و پنداشت کیفیت زندگی می­باشد؛ بیشتر پژوهشگران بر سر سه ویژگی کیفیت زندگی اتفاق نظر دارند؛ این ویژگی عبارتند از: چند بعدی بودن، ذهنی بودن و پویا بودن. به اعتقاد برخی از محققان تعداد ابعاد مورد بررس کیفیت زندگی خیلی مهم نیست، بلکه آن چه اهمیت حیاتی دارد توجه به این مطلب است که هر مدل پیشنهادی، برای سنجش کیفیت زندگی، باید بتواند نیاز به داشتن چارچوب چند بعدی را تشخیص دهد و به این که چه چیزهایی برای مردم در تعیین کیفیت زندگی­شان مهم است، توجه کند. مدل مزبور هم­چنین باید شاخص­های اساسی هر بعد را در کنار سایر ابعاد در کل نماینده مفهوم کاملی از کیفیت زندگی بداند.

 

کیفیت زندگی دانشجویی، رفاه دانشجویی

کیفیت زندگی به عنوان یکی از ابعاد و مؤلفه­های اصلی و سازنده رفاه در جامعه تلقی می­گردد؛ تا جایی که برخی از صاحب­نظران، اصطلاح کیفیت زندگی را تا آن اندازه ارتقاء داده­اند که معنای مشابهی با رفاه اجتماعی از آن برداشت می­شود. در این راستا لازم به ذکر است که کیفیت زندگی ارتباط متقابلی با رفاه اجتماعی در معنای اخص و توسعه در معنای اعم دارد. کارلسون(2000)، خاطر نشان می کند که کیفیت زندگی و رفاه مترادف بوده و فردی از کیفیت زندگی بالا (رفاه) لذت می برد که: 1. فعال باشد،
2. برای دیگران خوب باشد، 3. خودباوری داشته باشد، 4. یک خلق پایه­ای شاد داشته باشد. بین مفهوم کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی همبستگی و همپوشانی نسبتاً کاملی وجود دارد که با بررسی برخی از شاخص­های­کیفیت زندگی در ابعاد گوناگون عینی و ذهنی می­توان بهتر به وجود این تقارن پی برد. بدین ترتیب در ارزیابی­های رفاه اجتماعی معمولاً از کیفیت زندگی به عنوان یک مولفه اساسی نام برده شده است.

سه مولفه رفاه مادی، رفاه جسمی و سلامت محیط را در فرایند سیاست­گذاری کیفیت زندگی دانشجویان، دارای نقش پر رنگ­تری دید، و به نظر می­رسد می­توان همه این مولفه­ها را به صورت «الگوی رفاه دانشجویی» معرفی کرد.

شاخص­هایی که در ذیل عنوان می­گردند علاوه بر نقش موثری که به منظور پی بردن به تقارن معنایی مفهوم کیفیت زندگی دانشجویی و رفاه آنان دارند؛ فهرستی از شاخص­هایی عملیاتی که می­توان هر یک از آن­ها را در درون یکی از مولفه­های یا الگوی رفاه دانشجویی جای داد؛ تهیه می­کند:

- سلامت و بهداشت؛ میزان برخورداری ازامکانات بهداشتی و بهره­مندی ازسلامت جسمی (دسترسی به پزشک، بیمارستان ، دارو ...)

- تغذیه مناسب و دسترسی به مواد غذایی با کیفیت مطلوب

- کسب درآمد؛ وام و تسهیلات مالی و تحقیقاتی

- کیفیت محیط زندگی (خوابگاه­ها و خانه­های دانشجویی، محیط اطراف و ...)

- میزان دسترسی به امکانات رفاهی (ورزشی، تفریحی و اوقات فراغت)

- دسترسی به خدمات زیربنایی (امکانات ارتباطی، دسترسی به اینترنت پر سرعت، برق، آب سالم
و ...)

- میزان برخورداری از تسهیلات بهداشت روانی و مشاور

- حمایت در برابر حوادث و بیماری؛ بیمه­های درمانی.

 کشورهای گوناگون هر یک بر اساس نوع ایدئولوژی و نظام رفاهی که دارند به برنامه­ریزی و سیاست­گذاری در امر ارائه خدمات رفاهی و تأمین اجتماعی می­پردازند، در این مسیر هر کشوری مطابق با رژیم رفاه خود، سطح خاصی از خدمات را ارائه می­کند و نوع و کیفیت خدمات نیز بستگی به نوع نظام رفاهی شان دارد. اهمیت سرمایه­گذاری در این زمینه از آن رو مورد توجه کشورها می­باشد که صرف هزینه در بخش آموزش به مثابه سرمایه­گذاری در جهت ارتقاء سطح رشد اقتصادی، بالا بردن سطح آگاهی­ها، قدرت تولید و رشد و توسعه فردی و اجتماعی می­باشد.

رفاه دانشجویان نیز به عنوان جزئی از رفاه کل جامعه معمولاً در دل دولت رفاه و اکثراً در قالب نظام آموزشی تامین می­گردد؛ هر چند این امکان نیز وجود دارد که علاوه بر نظام آموزشی، دیگر نهادهای دولتی و خصوصی نیز به برنامه­ریزی در این زمینه و ارائه خدمات رفاهی برای دانشجویان بپردازند. بر این اساس در ایران صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1387 پس از تدوین برنامه راهبردی خود با ماموریت زمینه­سازی رشد استعدادهای دانشجویان و تامین دست­ کم رفاه لازم برای دانشجویان مستعد و کم بضاعت، شناسایی و سنجش نیازهای مادی و رفاهی آنان و تامین منابع مالی مورد نیاز و اعطای تسهیلات مستقیم و غیر مستقیم مادی و غیر مادی به دانشجویان و نظارت بر آنان در تعامل با دانشگاه­ها و دانشجویان، فعالیت­هایی در زمینه تامین خدمات رفاهی و اعطای تسهیلات دانشجویی انجام داده است. فارغ از این تاکیدات، مساله «عدالت اجتماعی» و نقش مهم نهاد آموزش عالی در برقراری عدالت اجتماعی و کاهش نابرابرهای اجتماعی، مساله­های حیاتی است که می­تواند سایر بخش­های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور را متاثر سازد. تاکید بر مساله «عدالت اجتماعی» که به ویژه در سال­های اخیر مورد تاکید دولتمردان بوده و به گفتمان غالب در سطوح گوناگون اجتماعی و سیاسی بدل شده، ضرورت ارتقای زندگی و بهزیستی دانشجویان را دو چندان می­سازد. هر چند خواسته مردم و افکار عمومی در سال­های اخیر، موجب افزایش تعداد دانشگاه­ها و بالتبع تعداد دانشجویان شده اما این خواسته عمومی در سطح باقی مانده و نتوانسته عمق کافی از نظر امکانات و کیفیت خدمات آموزشی بیابد. هر چند به نظر می­رسد خواسته و انتظار مردم بیشتر متمرکز به دولت و اقدامات دستگاه­های رسمی حکومتی بوده و چندان این خواسته­های عمومی متوجه بخش خصوصی و ارائه خدمات آموزشی از جانب آن نیست.

در این تحقیق مولفه­های اصلی مدنظر برای سنجش رضایت از خدمات رفاهی دانشجویان عبارت است از:

- شرایط فیزیکی کلاس­ها و دانشکده­ها

- کیفیت و برنامه غذایی- امکانات خوابگاهی سرویس­های ایاب و ذهاب

- ارایه خدمات بهداشتی و درمانی

- امکانات و فضاهای ورزشی مولفه­های رفاه

- خدمات چاپ و تکثیر

- مدیران دانشجویی از حیث (تعامل با دانشجویان، تخصص و مهارت، مشارکت دادن دانشجویان، متناسب بودن برنامه­های رفاهی با نیاز ها).

هم­چنین در این تحقیق مولفه­های اصلی برای سنجش رضایت از خدمات آموزشی دانشجویان عبارت است از: استاد از حیث (ارایه مطلب، تسلط، استفاده از وسایل کمک آموزشی، علاقه­مندی و رفع مشکلات، منظم بودن، تعامل با ادارات آموزش، و رغبت به کارهای پژوهشی). مدیران آموزشی از حیث (تعامل با دانشجویان، داشتن تخصص مهارت)، محیط­های آموزشی، محتوای آموزشی، کتابخانه، امکانات فناورانه، سر فصل دروس،  اطلاع رسانی برنامه آموزشی، رفاه دانشجویی.

 

 پیشینه تحقیق

پتروز و همکاران(2006)، شاخص­های آموزشی­، اداری­، رفاهی و محیطی دانشجویان را بررسی کردند و نتایج پژوهش آن­ها نشان داد که دانشجویان مورد بررسی از وضعیت خدمات ارایه شده به آنان رضایت نداشتند. آن­ها پیشنهاد کردند که دانشگاه باید در جهت بهبود کیفیت تدریس و خدمات غیر آموزشی مانند ارتباط­گیری با محیط­های تولیدی و اقتصادی تلاش کند. هاسون(2003)، در مطالعه­ای، رضایت­مندی دانشجویان کالج سادلبک را از خدمات دانشگاه بررسی کرد. نتایج بررسی وی نشان داد که 78 درصد دانشجویان به طور کلی از خدمات دانشگاه رضایت دارند. میزان رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی 70 درصد، امکانات موجود دانشگاه 66 درصد، ایمن بودن محیط دانشگاه 70 درصد و میزان رضایت­مندی از منابع علمی موجود در کتابخانه 72 درصد گزارش شد. اسکات کلزو(2008)، در اندازه­گیری ادراک دانشجویان از کیفیت خدمات در آموزش عالی، خدمات مشاوره­ای، پارکنیک دانشگاه و زمان برگزاری رده­ها، خدمات کتابخانه، خدمات بهداشتی، مسکن دانشجویی و خدمات تغذیه را بررسی کرد. پژوهشی در دانشگاه فنی کورتین درسال 2007 در ارتباط با میزان رضایت دانشجویان از خدمات دانشگاه انجام گرفت. با اجرای این پژوهش، مشخص شدکه به طورکلی 75 درصد دانشجویان از خدمات دانشگاه رضایت دارند. میزان رضایت از سلف سرویس دانشگاه 78 درصد، بخش ثبت نام 70 درصد، نظام رسیدگی به شکایات 39 درصد، پارکینگ دنشگاه 24 درصد و خدمات کتابخانه و واحدهای اطلاع رسانی 75 درصد گزارش شد. امینی و همکاران(1391)، پژوهشی را با عنوان "بررسی رضایت­مندی دانشجویان علوم آزمایشگاهی از خدمات آموزشی، پژوهشی و رفاهی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید صدوقی یزد" اجرا کرد. نتایج پژوهش آن­ها نشان داد که میزان رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی و پژوهشی در حد خوب و بالا و از خدمات رفاهی در حد پائین و کم بوده است. باقرزاده­خواجه و همکاران(1387)، نیز رضایت­مندی دانشجویان از کیفیت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز را بررسی کردند. نتایج این پژوهش بیانگر آن بود که میزان رضایت دانشجویان از استادان و محتوای رده­ها بیش از 50 درصد است. ولی بیش از 50 درصد دانشجویان از محتوای رده­ها، ساختار رده­ها، امکانات آموزشی و در حالت کلی از کیفیت آموزشی دانشگاه راضی نیستند. السعید فتحی(2015)،  طی پژوهشی، رضایت دانشجویان از خدمات دانشگاه را ازریابی کردند. در این مطالعه، درک ویژگی­های مختلف خدماتی که بر رضایت کلی دانشجویان تاثیر می­گذارد، بررسی شد. از 543 پرسشنامه معتبر برای تحلیل آماری استفاده شد و نتایج نشان داد که رضایت دانشجویان از خدمات کمت از حد متوسط است. جعفری راد و همکاران(1394)، پژوهشی را با عنوان "بررسی وضعیت رضایت دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کیفیت خدمات دانشگاه­های دولتی شهر تهران" اجرا کردند. یافته­ها نشان داد که رضایت دانشجویان از کیفیت خدمات دانشگاه (خدمات آموزشی، پژوهشی، خدمات رفاهی- اداری) به شکل معنی­داری پائین­تر از حد متوسط است. شهزادی، موسا، ایمام، احمدخان(2017)، در پژوهشی به بررسی کیفیت خدمات و رضایت دانشجویان و نقش مدون فرهنگ دانشگاه، اعتبار و هزینه  در بخش آموزش عالی پاکستان پرداخته­اند. یافته­ها نشان داد که با تأثیر مدرن فرهنگ دانشگاه، اعتبار دانشگاه و قیمت، موسسات آموزش عالی می­توانند به طور قابل توجهی به رضایت دانشجویان دست یابند. فرهنگ مثبت دانشگاه، کیفیت خدمات را برای دست­یابی و حفظ رضایت دانشجویان تقویت می­کند، در حالی که شهرت و اعتبار دانشگاه و هزینه­ها، ارتباطات را در جهت منفی تقویت می­کند. الینا کیوبانو(2013)، در تحقیقی به نقش خدمات دانشجویی در بهبود رضایت دانشجویان در آموزش عالی پرداخته است­ که نتایج تحقیق حاکی از آن است که خدمات دانشجویی به کیفیت تجربه یادگیری دانشجویان و هم­چنین موفقیت تحصیلی آن­ها کمک می­کند، هم­چنین مسبب افزایش تنوع زندگی دانشجویان، تشویق و ایجاد روش باز تعریف تصمیم­گیری منطقی و هم­چنین حل اختلافات و آماده­سازی دانشجویان برای مشارکت فعال در جامعه است. ترکیب گروه دانشجویی، میزان دانش و اعتقادات کارکنان اداری و آموزشی کیفیت خدمات دانشجویی را تحت تاثیر قرار می­دهد. ضروری است که موسسات آموزش عالی ارائه خدمات و برنامه­هایی را که کیفیت زندگی دانشجویان را ارتقاء می­بخشد، برای تحقق اهداف خود و بهبود یادگیری و موفقیت­های بیشتر دانشجویان بهبود بخشند.

 

فرضیه­ها

- میزان رضایت از خدمات آموزشی بر اساس سن دانشجویان متفاوت است.

- میزان رضایت از خدمات رفاهی بر حسب سن دانشجویان متفاوت است.

- میزان رضایت از خدمات آموزشی بر اساس رشته تحصیلی دانشجویان متفاوت است.

- میزان رضایت از خدمات رفاهی برحسب رشته تحصیلی دانشجویان متفاوت است.

 

تعریف متغیرها

رضایت

بیشتر جنبه اجتماعی و روانی دارد. رضایت بیشتر از یک عین یا امر خاصی مورد نظر است و نهایتاً تمایل شخص را به یک موضوع می‌سنجد. بنابراین می‌توان گفت رضایت نوعی گرایش است ولی هر گرایش رضایت نیست، در واقع رضایت نوعی گرایش خاص است و محدودتر از گرایش است(چلبی، 1375). رضایت، هر چه فاصله بین ایده‌آل و واقعیت کمتر شود فرد راضی‌تر خواهد بود و هر چه فاصله بین ایده‌آل و واقعیت بیشتر شود فرد ناراضی­تر خواهد بود(رفیع­پور، 1372: 15). رفیع­پور رضایت را دسترسی به هدف و ارضای نیاز با احساس رضایت و تجربیات مطبوع را همراه می‌داند و عدم ارضا نیاز را با نارضایتی و ارزش­های احساس منفی(همان: 17). در مطالعه حاضر، رضایت حالت خوشایندی است که به خاطر دست­یابی به اهداف و انتظارات در موقعیت‌های مختلف استفاده از خدمات آموزشی و رفاهی دانشگاه به دانشجو دست می‌دهد. در این پژوهش رضایت دانشجویان در دو بعد  رضایت از خدمات آموزشی و رضایت از خدمات رفاهی مورد توجه قرار گرفته است.

 

 

 

رضایت آموزشی دانشجویان از خدمات آموزشی دانشگاه

 میزان رضایت از خدمات ارائه شده در چهار حوزه اداری، آموزشی، کیفیت پاسخگویی و نظارت و راهنمایی کارکنان که بر اساس هوش فرهنگی آنان مورد توجه و سنجش قرار گرفت.

 

رضایت از خدمات رفاهی دانشجویان

مواردی که بر دانشجو در تعیین رفاه و کیفیت  زندگی دانشجوی­شان مهم است و بایستی در فرایند برنامه­ریزی توجه کرد که عبارت است از سه مولفه: رفاه مادی (کسب درآمد و تسهیلات مادی و ...)، رفاه جسمی (تغذیه مناسب، ورزش، خدمات درمانی) و سلامت محیط (بهداشت عمومی و ایاب و ذهاب، آرامش و امنیت محیط).

 

جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز به تعداد 8602 نفر بودند که در رشته­های مختلف مشغول به تحصیل بودند. از این تعداد 3854 نفر پسر و 4748 نفر دختر می­باشند که در 14 دانشکده دانشگاه توزیع شده بودند. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به دست آمد. ابزار اندازه­گیری تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی رضایت دانشجویان از خدمات آموزشی، رفاهی دانشگاه علوم پزشکی تبریز می­باشد که اعتبار پرسشنامه رضایت، از طریق اعتبار صوری، به تایید رسید. پایایی پرسشنامه­ها با استفاده از  ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 93/0 برآورد گردید.

 

یافته­های تحقیق

بر اساس اطلاعات به دست آمده از کل نمونه مورد بررسی 380 نفر، 1/67 درصد از دانشجویان زن و 9/32 درصد مرد هستند. سن 3/35 درصد از دانشجویان بین 20-18 سال، 50 درصد بین 25-21 سال، 4/7 درصد بین 30-26 سال، 4/3 درصد بین 35-31 سال، 9/3 درصد بین 40-36 سال است. 6/37 درصد از دانشجویان بومی، 4/57 درصد غیر بومی و 5 درصد سایر است. مقطع تحصیلی 7/68 درصد از دانشجویان کارشناسی، 4/8 درصد کارشناسی ارشد، 7/19 درصد دکتری و 2/3 درصد دکتری تخصصی است. رشته تحصیلی 5/9 درصد از دانشجویان پزشکی، 5/4 درصد دندانپزشکی، 1/6 درصد داروسازی، 8/15 درصد پرستاری و مامایی، 3/16 درصد پیراپزشکی، 1/12 درصد تغذیه، 6/7 درصد بهداشت، 7/14 درصد مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی و 4/13 درصد توانبخشی است. 5/39 درصد از دانشجویان در سال اول، 1/26 درصد سال دوم، 2/18 درصد سال سوم، 7/9 درصد سال چهارم و 6/6 درصد  در سال پنجم و بالاتر مشغول به تحصیل هستند.

 

جدول شماره (1): شاخص‌های توصیفی رضایت از خدمات آموزشی و رفاهی

	تعداد	میانگین	انحراف معیار	چولگی	کشیدگی	مینیمم	ماکزیمم
رضایت از خدمات آموزشی و رفاهی	380	30/119	897/21	043/0-	519/0	58	190
رضایت از خدمات آموزشی	380	73/61	457/11	060/0-	927/0	20	95
رضایت از خدمات رفاهی	380	71/57	770/12	002/0-	234/0	22	95

 

با توجه به یافته­های تحقیق، میانگین رضایت از خدمات آموزشی و رفاهی برابر 30/119، کمترین مقدار برابر 58 و بیشترین مقدار برابر 190 است. میانگین رضایت از خدمات آموزشی برابر با 73/61، کمترین مقدار برابر 20 و بیشترین مقدار برابر 95 است. هم­چنین میانگین رضایت از خدمات رفاهی برابر با 71/57، کمترین مقدار برابر 22 و بیشترین مقدار برابر 95 است. برای بررسی نرمال­بودن توزیع متغیرها از آزمون کولموگروف– اسمیرنوف استفاده شد.

 

جدول شماره (2): نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها

	تعداد	آماره Z کولموگروف- اسمیرنوف	سطح معنی‌داری
رضایت از خدمات آموزشی و رفاهی	380	149/1	143/0
رضایت از خدمات آموزشی	380	044/1	226/0
رضایت از خدمات رفاهی	380	315/1	063/0

 

با توجه به سطوح معنی‌داری به دست آمده، تمام متغیرها دارای توزیع نرمال می‌باشند (سطح معنی‌داری بزرگ­تر از 05/0).

 

- میزان رضایت از خدمات آموزشی بر اساس گروه سنی دانشجویان متفاوت است.

برای بررسی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک سن دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده گردید.

 

جدول شماره (3): آماره­های توصیفی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک سن دانشجویان

	تعداد	میانگین	انحراف معیار	خطای استاندارد	حداقل	حداکثر
20-18	134	10/63	221/13	142/1	34	95
25-21	190	00/60	894/9	718/0	20	85
30-26	28	64/65	936/7	500/1	50	89
35-31	13	31/62	426/12	446/3	30	77
40-36	15	73/63	969/14	865/3	41	95
جمع	380	73/61	457/11	588/0	20	95

بر اساس اطلاعات به دست آمده، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 20-18 سال قرار دارند برابر با 10/63، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین 25-21 ساله­ها برابر با 60، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 30-26 سال قرار دارند برابر با 64/65، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین 35-31 ساله­ها برابر با 31/62  و میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی­که در فاصله سنی 40-36 سال قرار دارند برابر با 73/63 می­باشد. مقایسه میانگین آن­ها باهم تفاوت چشمگیری دارند و برای صحت این ادعا لازم است به آزمون تحلیل واریانس پرداخته شد.

 

جدول شماره (4): آزمون آنالیز واریانس یکطرفه (F) بررسی تفاوت بین رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک سن دانشجویان

منبع تغییرات	جمع مربعات	میانگین مربعات	درجه آزادی	مقدار F	سطح معنی­داری
واریانس میان گروهی	285/1312	071/328	4	540/2	040/0
واریانس درون گروهی	870/48437	168/129	375
جمع	155/49750		379

 

براساس اطلاعات به دست آمده، با توجه به این که مقدار F به دست آمده برابر با 540/2F= و سطح معنی­داری آن نیز برابر با 040/0 sig=کمتر از آلفای تحقیق 05/0 α=می­باشد، می­توان نتیجه گرفت که با 95 % اطمینان فرض  H₁تأیید و فرض  H₀رد می­گردد. به عبارتی بین رضایت از خدمات آموزشی بر اساس سن دانشجویان تفاوت وجود دارد. برای بررسی تأثیر بیشتر گروه­ها از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد.

جدول شماره (5): آزمون تعقیبی LSD با بررسی تفاوت بین رضایت
از خدمات آموزشی به تفکیک سن دانشجویان

گروه­های تفاوت­دار	تفاوت میانگین	سطح معنی­داری
25-21 ساله – 20-18 ساله	097/3	016/0
25-21 ساله – 30-26 ساله	643/5	015/0

 

بر اساس اطلاعات به دست آمده رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 25-21 سال می­باشند کمتر از دانشجویانی است که در فاصله سنی 20-18 ساله و 30-26 ساله هستند.

 

- میزان رضایت از خدمات رفاهی براساس گروه سنی دانشجویان متفاوت است.

برای بررسی رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک سن دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شد.

جدول شماره (6): آماره های توصیفی رضایت از خدمات رفاهی  به تفکیک سن دانشجویان

	تعداد	میانگین	انحراف معیار	خطای استاندارد	حداقل	حداکثر
20-18	134	30/58	830/14	281/1	22	95
25-21	190	94/56	156/11	809/0	26	89
30-26	28	18/63	958/10	076/2	45	92
35-31	13	85/56	711/11	248/3	37	77
40-36	15	60/52	963/13	605/3	31	82
جمع	380	71/57	770/12	655/0	22	95

 

بر اساس اطلاعات به دست آمده، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 20-18 سال قرار دارند برابر با 30/58، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین 25-21 ساله­ها برابر با 94/56، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 30-26 سال قرار دارند برابر با 18/63، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین 35-31 ساله­ها برابر با 85/56 و میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 40-36 سال قرار دارند برابر با 60/52 می­باشد. مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری ندارد و برای صحت این ادعا به آزمون تحلیل واریانس پرداخته شد.

 

جدول شماره (7): آزمون آنالیز واریانس یکطرفه(F) بررسی تفاوت بین رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک سن دانشجویان

منبع تغییرات	جمع مربعات	میانگین مربعات	درجه آزادی	مقدار F	سطح معنی­داری
واریانس میان گروهی	167/1397	292/349	4	168/2	072/0
واریانس درون گروهی	822/60405	082/161	375
جمع	989/61802		379

 

بر اساس اطلاعات، بررسی تفاوت بین رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک سن دانشجویان، با توجه به این که مقدار F به دست آمده برابر با 168/2F= و سطح معنی­داری آن نیز برابر با 072/0 sig=بیشتر از آلفای تحقیق 05/0 α=می­باشد، می­توان نتیجه گرفت که با 95 % اطمینان فرض H₁رد و فرض H₀ تأیید می­گردد. به عبارتی بین رضایت از خدمات رفاهی بر اساس سن دانشجویان تفاوت وجود ندارد.

 

- میزان رضایت از خدمات آموزشی براساس رشته تحصیلی دانشجویان متفاوت است.

برای بررسی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شد.

 

 

جدول شماره (8): آماره­های توصیفی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

	تعداد	میانگین	انحراف معیار	خطای استاندارد	حداقل	حداکثر
پزشکی	36	28/61	927/7	231/1	37	72
دندانپزشکی	17	88/65	613/6	604/1	54	79
داروسازی	23	35/58	883/7	644/1	40	71
پرستاری و مامایی	60	28/65	680/12	637/1	20	95
پیراپزشکی	62	90/61	878/7	000/1	44	85
تغذیه	46	48/57	031/12	774/1	23	77
بهداشت	29	72/61	148/11	070/2	30	82
مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	56	84/66	225/14	901/1	40	95
توانبخشی	51	06/56	801/10	512/1	34	74
جمع	380	73/61	457/11	588/0	20	95

 

بر اساس اطلاعات، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که رشته تحصیلی آن­ها پزشکی می­باشد برابر با 28/61، میانگین رضایت ازخدمات آموزشی در بین دانشجویان رشته دندانپزشکی برابر با 88/65، داروسازی 35/58، پرستاری و مامایی 28/65، پیراپزشکی 90/61، تغذیه 48/57، بهداشت 72/61، مدیریت و اطلاع­رسانی پزشکی 84/66، و میانگین رضایت ازخدمات آموزشی در بین دانشجویانی که رشته تحصیلی آن­ها توانبخشی می­باشد برابر با 06/56 می­باشد. مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری دارند.

 

جدول شماره (9): آزمون آنالیز واریانس یکطرفه (F) بررسی تفاوت بین رضایت از
خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

منبع تغییرات	جمع مربعات	میانگین مربعات	درجه آزادی	مقدار F	سطح معنی­داری
واریانس میان گروهی	700/5256	087/657	8	479/5	000/0
واریانس درون گروهی	455/44493	928/119	371
جمع	155/49750		379

 

بر اساس اطلاعات، بررسی تفاوت بین رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان، با توجه به این که مقدار F به دست آمده برابر با 479/5F= و سطح معنی­داری آن نیز برابر با 000/0 sig=کمتر از آلفای تحقیق 05/0 α=می­باشد، می­توان نتیجه گرفت که با 95 % اطمینان فرض H₁تأیید و فرض  H₀رد می­گردد. به عبارتی بین رضایت از خدمات آموزشی بر اساس رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت وجود دارد. برای بررسی تأثیر بیشتر گروه­ها از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد.

 

جدول شماره (10): آزمون تعقیبی LSD با بررسی تفاوت بین رضایت
از خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

گروه­های تفاوت­دار	تفاوت میانگین	سطح معنی­داری
توانبخشی– پزشکی	219/5	029/0
داروسازی– دندانپزشکی	535/7	032/0
تغذیه– دندانپزشکی	404/8	007/0
توانبخشی– دندانپزشکی	824/9	001/0
داروسازی– پرستاری و مامایی	936/6	010/0
تغذیه– پرستاری و مامایی	805/7	000/0
توانبخشی– پرستاری و مامایی	225/9	000/0
تغذیه– پیراپزشکی	425/4	039/0
توانبخشی– پیراپزشکی	844/5	005/0
توانبخشی– بهداشت	665/5	027/0
پزشکی– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	562/5	018/0
داروسازی– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	491/8	002/0
پیراپزشکی– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	936/4	015/0
تغذیه– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	361/9	000/0
بهداشت– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	115/5	042/0
توانبخشی– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	780/10	000/0

 

براساس اطلاعات به دست آمده رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویان رشته توانبخشی کمتر از دانشجویان رشته پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری و مامایی، پیراپزشکی، بهداشت و مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد. رضایت ازخدمات آموزشی در بین دانشجویان رشته داروسازی­کمتر از دانشجویان رشته دندانپزشکی، پرستاری و مامایی، و مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد. رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویان رشته تغذیه­ کمتر از دانشجویان رشته دندانپزشکی، پرستاری و مامایی، پیراپزشکی و مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد. رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویان رشته پزشکی، پیراپزشکی و بهداشت نیز کمتر از دانشجویان رشته مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد.

 

- میزان رضایت از خدمات رفاهی براساس رشته تحصیلی دانشجویان متفاوت است.

برای بررسی رضایت ازخدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شده است.

 

جدول شماره (11): آماره های توصیفی رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

	تعداد	میانگین	انحراف معیار	خطای استاندارد	حداقل	حداکثر
پزشکی	36	64/58	289/9	548/1	36	77
دندانپزشکی	17	35/61	076/7	717/1	47	70
داروسازی	23	52/55	615/9	005/2	30	77
پرستاری و مامایی	60	70/60	022/13	681/1	32	86
پیراپزشکی	62	68/57	359/9	189/1	31	89
تغذیه	46	48/58	577/13	002/2	31	79
بهداشت	29	90/59	217/10	897/1	31	76
مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	56	80/60	869/15	121/2	30	95
توانبخشی	51	98/47	488/13	889/1	22	78
جمع	380	71/57	770/12	655/0	22	95

 

بر اساس اطلاعات به دست آمده، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویانی که رشته تحصیلی آن­ها پزشکی می­باشد برابر با 64/58، میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویان رشته دندانپزشکی برابر با 35/61، داروسازی 52/55، پرستاری و مامایی 70/60، پیراپزشکی 68/57، تغذیه 48/58، بهداشت 90/59، مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی 80/60، و میانگین رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویانی که رشته تحصیلی آن­ها توانبخشی می­باشد برابر با 98/47 می­باشد. مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری دارند و برای صحت این ادعا به آزمون تحلیل واریانس مراجعه گردید.

جدول شماره (12): آزمون آنالیز واریانس یکطرفه (F) بررسی تفاوت
بین رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

منبع تغییرات	جمع مربعات	میانگین مربعات	درجه آزادی	مقدار F	سطح معنی­داری
واریانس میان گروهی	926/6432	116/804	8	388/5	000/0
واریانس درون گروهی	063/55370	245/149	371
جمع	989/61802		379

 

بر اساس اطلاعات به دست آمده، بررسی تفاوت بین رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان، با توجه به اینکه مقدار F به دست آمده برابر با 388/5F= و سطح معنی­داری آن نیز برابر با 000/0 sig=کمتر از آلفای تحقیق 05/0 α=می­باشد، می­توان نتیجه گرفت که با 95% اطمینان فرض H₁تأیید و فرض H₀ رد می­گردد. به عبارتی بین رضایت از خدمات رفاهی براساس رشته تحصیلی دانشجویان تفاوت وجود دارد. برای بررسی تأثیر بیشتر گروه­ها از آزمون تعقیبی LSD استفاده شده است.

 

جدول شماره (13): آزمون تعقیبی LSD با بررسی تفاوت بین
رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان

گروه­های تفاوت­دار	تفاوت میانگین	سطح معنی­داری
توانبخشی– پزشکی	658/10	000/0
توانبخشی– دندانپزشکی	373/13	000/0
توانبخشی– داروسازی	541/7	014/0
توانبخشی– پرستاری و مامایی	72/12	000/0
توانبخشی– پیراپزشکی	697/9	000/0
توانبخشی– تغذیه	498/10	000/0
توانبخشی– بهداشت	916/11	000/0
توانبخشی– مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی	823/12	000/0

 

بر اساس اطلاعات به دست آمده، رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویان رشته توانبخشی کمتر از دانشجویان رشته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری و مامایی، پیراپزشکی، تغذیه، بهداشت و مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد.

 

- بین رضایت از خدمات آموزشی بر اساس سن دانشجویان تفاوت وجود دارد.

برای بررسی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک سن دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شد که بر اساس اطلاعات به دست آمده، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی­که در فاصله سنی 20-18 سال قرار دارند برابر با 10/63، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین 25-21 ساله­ها برابر با 60، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 30-26 سال قرار دارند برابر با 64/65، میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین 35-31 ساله­ها برابر با 31/62 و میانگین رضایت از خدمات آموزشی در بین دانشجویانی که در فاصله سنی 40-36 سال قرار دارند برابر با 73/63 می­باشد. مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری دارند. به عبارتی بین رضایت از خدمات آموزشی بر اساس سن دانشجویان تفاوت وجود دارد.

نتایج حاصله از تایید این فرضیه همسو با نظریه گرونبرگ (تئوری تسری) می­باشدکه بیانگر تأثیر سن بر رضایت از خدمات آموزشی می­باشد. هم­چنین طبق نظریه نیازها این که رضایت از خدمات آموزشی یکی از نیازهای آدمی است تأیید می­گردد.

 

نتیجه­گیری و بحث

برای بررسی رضایت از خدمات رفاهی به تفکیک سن دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری ندارد. به عبارتی بین رضایت از خدمات رفاهی بر اساس سن دانشجویان تفاوت وجود ندارد. نتایج یافته­های این تحقیق همسو با یافته­های الینا کیوبانو(2013)، نمی­باشد. وی در تحقیقی به نقش خدمات دانشجویی در بهبود رضایت دانشجویان در آموزش عالی پرداخته است که نتایج تحقیق حاکی از آن است که خدمات دانشجویی به کیفیت تجربه یادگیری دانشجویان و هم­چنین موفقیت تحصیلی آن­ها کمک می­کند، هم­چنین مسبب افزایش تنوع زندگی دانشجویان، تشویق و ایجاد روش بازتعریف تصمیم­گیری منطقی و هم­چنین حل اختلافات و آماده­سازی دانشجویان برای مشارکت فعال در جامعه است. ترکیب گروه سنی و مقاطع تحصیلی دانشجویان، میزان دانش و اعتقادات کارکنان اداری و آموزشی کیفیت خدمات دانشجویی را تحت تاثیر قرار می­دهد.

برای بررسی رضایت از خدمات آموزشی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، مقایسه میانگین آن­ها با هم تفاوت چشمگیری دارند. نتایج این تحقیق با نظریه گرونبرگ (تئوری تسری)  در یک راستا می­باشد که بیانگر تأثیر رشته تحصیلی بر رضایت از خدمات آموزشی می­باشد.

برای بررسی رضایت ازخدمات رفاهی به تفکیک رشته تحصیلی دانشجویان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون F) استفاده شده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، رضایت از خدمات رفاهی در بین دانشجویان رشته توانبخشی کمتر از دانشجویان رشته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری و مامایی، پیراپزشکی، تغذیه، بهداشت و مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی می­باشد. لذا نتایج به دست آمده همسو با نظریه گرونبرگ و نظریه نیازها نیست. هم­چنین در راستای نظریه کارلسون نمی­باشد. و هم­چنین با پژوهش الینا کیوبانو(2013)، و شهزادی، موسا، ایمام، احمدخان(2017)، با موضوع بررسی کیفیت خدمات و رضایت دانشجویان و نقش مدون فرهنگ دانشگاه، اعتبار و هزینه در بخش آموزش عالی پاکستان همسو می­باشد. الینا کیوبانو(2013)، در تحقیقی به نقش خدمات دانشجویی در بهبود رضایت دانشجویان در آموزش عالی پرداخته است که نتایج تحقیق حاکی از آن است که خدمات دانشجویی به کیفیت تجربه یادگیری دانشجویان و هم­چنین موفقیت تحصیلی آن­ها کمک می­کند، هم­چنین مسبب افزایش تنوع زندگی دانشجویان، تشویق و ایجاد روش باز تعریف تصمیم­گیری منطقی و هم­چنین حل اختلافات و آماده­سازی دانشجویان برای مشارکت فعال در جامعه است. ترکیب گروه سنی و مقاطع تحصیلی دانشجویان، میزان دانش و اعتقادات کارکنان اداری و آموزشی کیفیت خدمات دانشجویی را تحت تاثیر قرار می­دهد. ضروری است­که موسسات آموزش عالی ارائه خدمات و برنامه­هایی را که کیفیت زندگی دانشجویان را ارتقاء می­بخشد، برای تحقق اهداف خود و بهبود یادگیری و موفقیت­های بیشتر دانشجویان بهبود بخشند.

 

منابع

ازکمپ، ارگیل. (1369). روان­شناسی کاربردی. ترجمه: فرهاد، ماهر. انتشارات آستان قدس رضوی.

پارسا، محمد. (1371). روان­شناسی تربیتی. انتشارات بعثت، چاپ دوم.

پارسا، محمد. (1382). بنیادهای روان­شناسی. انتشارات سخن، چاپ دوم.

چلبی، مسعود. (1375). جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نشر نی.

رفیع­پور، فرامرز. (۱۳۷۲). سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهاد سازندگی، پژوهشی در سه استان اصفهان، فارس و خراسان. ناشر و مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی نشر ارغنون.

رفیع‌پور، فرامرز. (1372). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهادسازندگی، پژوهشی در سه استان اصفهان، فارس و خراسان. مرکز تحقیقات و بررسی مسایل روستایی وزارت جهاد سازندگی تهران.

ساعتچی، محمود. (1369). روان­شناسی در کار سازمان و مدیریت. انتشارات آموزش مدیریت دولتی.

شکرکن، حسین؛ و ارشدی، ن. (1386). بررسی رابطه فشار روانی ناشی از تعارض و ابهام نقش با عملکرد و خشنودی شغلی با توجه به اثرهای تعدیل کننده استقلال کاری و پیوستگی گروهی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت­خیز جنوب- منطقه اهواز، مجله علوم تربیتی و روان­شناسی. دوره سوم، سال چهاردهم شماره 2، صص 148-129.

Shahzadi, S., Saleem, K., Moosa, A. I., Rashid, A. K. (2017). Service Quality and Student Satisfaction: The Moderating Role of University Culture. Reputation and Price in Education Sector of Pakistan, Iranian Journal of Management Studies (IJMS). 10, P.p: 237-258

Peterson B. (2004). Cultural intelligence: A gude to working with people from other cultures. Yurmouth, ME Intercultural Press.

Peterson, Brooks. (2004). Cultural Intelligence aGuide to Working with People from Other Culture. Yarmouth, ME: Intercultural Press.

 

 

 

---

 

1. کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران.

2. دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران (نویسنده مسئول).

 

^[3]. Deficiency needs

^[4]. Being  needs

مراجع

منابع

ازکمپ، ارگیل. (1369). روان­شناسی کاربردی. ترجمه: فرهاد، ماهر. انتشارات آستان قدس رضوی.

پارسا، محمد. (1371). روان­شناسی تربیتی. انتشارات بعثت، چاپ دوم.

پارسا، محمد. (1382). بنیادهای روان­شناسی. انتشارات سخن، چاپ دوم.

چلبی، مسعود. (1375). جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نشر نی.

رفیع­پور، فرامرز. (۱۳۷۲). سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهاد سازندگی، پژوهشی در سه استان اصفهان، فارس و خراسان. ناشر و مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی نشر ارغنون.

رفیع‌پور، فرامرز. (1372). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهادسازندگی، پژوهشی در سه استان اصفهان، فارس و خراسان. مرکز تحقیقات و بررسی مسایل روستایی وزارت جهاد سازندگی تهران.

ساعتچی، محمود. (1369). روان­شناسی در کار سازمان و مدیریت. انتشارات آموزش مدیریت دولتی.

شکرکن، حسین؛ و ارشدی، ن. (1386). بررسی رابطه فشار روانی ناشی از تعارض و ابهام نقش با عملکرد و خشنودی شغلی با توجه به اثرهای تعدیل کننده استقلال کاری و پیوستگی گروهی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت­خیز جنوب- منطقه اهواز، مجله علوم تربیتی و روان­شناسی. دوره سوم، سال چهاردهم شماره 2، صص 148-129.

Shahzadi, S., Saleem, K., Moosa, A. I., Rashid, A. K. (2017). Service Quality and Student Satisfaction: The Moderating Role of University Culture. Reputation and Price in Education Sector of Pakistan, Iranian Journal of Management Studies (IJMS). 10, P.p: 237-258

Peterson B. (2004). Cultural intelligence: A gude to working with people from other cultures. Yurmouth, ME Intercultural Press.

Peterson, Brooks. (2004). Cultural Intelligence aGuide to Working with People from Other Culture. Yarmouth, ME: Intercultural Press.