بررسی رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه‌ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 12، شماره 43، تابستان 1398، صفحه 109-127  

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2019.667960

نویسندگان

زهرا عباسپور قاضی جهانی¹؛ امیدعلی حسین‌زاده²

¹کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی؛ تبریز– ایران.

²استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی؛ شبستر– ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر انجام گرفت. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ها تحقیق توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش 273 نفر از مدیران و معاونان مدارس آموزش و پرورش منطقه آذرشهر بودند که از این تعداد 167 نفر مرد و 106 نفر زن بودند. نمونه پژوهش با استفاده از جدول مورگان 160 نفر تعیین شد که از این تعداد 98 نفر مرد و 62 نفر زن با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای انتخاب شدند. ابزار جمع­آوری اطلاعات شامل پرسشنامه رهبری معنوی(فرای و همکاران، 2005)، پرسشنامه سرمایه فکری(بونتیس، 1998)، و پرسشنامه اخلاق حرفه­ای(قاسم­زاده و همکاران، 1393)، بود. برای تحلیل فرضیه­ها از روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شد. نتایج نشان داد بین رهبری معنوی با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر رابطه وجود دارد(05/0>p). بین سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر رابطه وجود دارد(05/0>p). ضریب رگرسیون رهبری معنوی (265/0=β) و سرمایه فکری (805/0=β) بر روی اخلاق حرفه­ای با توجه به مقدار آزمون t معنادار بود و نشان داد که رهبری معنوی و سرمایه فکری می­توانند اخلاق حرفه­ای را به طور معناداری پیش­بینی نمایند.

کلیدواژه‌ها

رهبری معنوی؛ سرمایه فکری؛ اخلاق حرفه‌ای؛ مدیران مدارس

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال یازدهم، شماره چهل و سوم، تابستان 1398

ص ص 127-109

 

 

 

                                          

 

بررسی رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با
اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر

زهرا عباسپور قاضی جهانی^[1]

امیدعلی حسین­زاده^[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/3/1398

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:28/4/1398

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر انجام گرفت. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری داده­ها تحقیق توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش 273 نفر از مدیران و معاونان مدارس آموزش و پرورش منطقه آذرشهر بودند که از این تعداد 167 نفر مرد و 106 نفر زن بودند. نمونه پژوهش با استفاده از جدول مورگان 160 نفر تعیین شد که از این تعداد 98 نفر مرد و 62 نفر زن با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای انتخاب شدند. ابزار جمع­آوری اطلاعات شامل پرسشنامه رهبری معنوی(فرای و همکاران، 2005)، پرسشنامه سرمایه فکری(بونتیس، 1998)، و پرسشنامه اخلاق حرفه­ای(قاسم­زاده و همکاران، 1393)، بود. برای تحلیل فرضیه­ها از روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شد. نتایج نشان داد بین رهبری معنوی با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر رابطه وجود دارد(05/0>p). بین سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر رابطه وجود دارد(05/0>p). ضریب رگرسیون رهبری معنوی (265/0=β) و سرمایه فکری (805/0=β) بر روی اخلاق حرفه­ای با توجه به مقدار آزمون t معنادار بود و نشان داد که رهبری معنوی و سرمایه فکری می­توانند اخلاق حرفه­ای را به طور معناداری پیش­بینی نمایند.

واژگان کلیدی: رهبری معنوی، سرمایه فکری، اخلاق حرفه­ای، مدیران مدارس.

 

مقدمه

یکی از عواملی که با اخلاق حرفه­ای در ارتباط است، رهبری معنوی می­باشد. رهبری معنوی شامل برانگیختن و الهام بخشیدن کارکنان از طریق یک چشم­انداز متعالی و یک فرهنگ بر مبنای ارزش­های نوع­دوستانه برای پرورش نیروی انسانی با انگیزه، متعهد و بهره­ور می­باشد(فرای، مترلی و اویمت، 2010). رهبری معنوی شامل مدل‌های خدمتگزاری رهبری، مشارکت دادن کارکنان و توان­مندسازی آنان است و براساس فلسفه رهبری خدمتگزار بنا شده است. رهبری معنوی یک بُعد بزرگ از مسئله رهبری سازمان است­که­ نادیده گرفته شده درحالی که در قرارداد روان­شناختی سازمان‌های­کاری دخیل است(کریشناکومار، هاوتن، نک و الیسون، 2015). رهبری معنوی در سازمان که چهار عرصه اساسی ماهیت انسان یعنی جسم (فیزیکی)، ذهن (تفکر منطقی)، سرشت (عواطف و احساسات) و روح را در هم ادغام می‌کند نمود دارد. افراد در چنین سازمان­هایی توان­مند هستند و صلاحیت دست­یابی به چشم­انداز روشن سازمانی را به طور نمایانی دارند(فیرهولم و گرانو، 2015).

رهبری معنوی می­تواند به عنوان یک حوزه تحقیق در زمینه وسیع­تری از معنویت در محیط کار دیده شود. ایگل و فرای(2017)، بیان کرده­اندکه رهبران معنوی به برخی از ویژگی­های مهم برای سازمان­شان هم­چون خودشکوفایی و معنا در زندگی اطمینان می­بخشند. رهبری معنوی رفاه معنوی را پرورش می­دهد و به دنبال آن بر رضایت کارکنان از زندگی، مسئولیت­پذیری سازمانی، تعهد سازمانی، بهره­وری و عملکرد مالی تأثیر مثبت می­گذارد(فرای، مترلی و اویمت، 2010). حسنی و عباسخانی(1397)، نشان داد که بین متغیرهای رهبری معنوی و اخلاق حرفه­ای با عملکرد سازمانی و کیفیت زندگی­کارکنان رابطه‌ای معنی‌دار وجود دارد. نتایج تحقیق آنان نشان داد توجه به رهبری معنوی و اخلاق حرفه‌ای می‌تواند در افزایش عملکرد سازمانی و کیفیت زندگی کاری و هم­چنین ارتقای یادگیری سازمانی در بین کارکنان اثرگذار باشد. هم­چنین نتایج تحقیق اسیانی و دانجفی(2015)، و حنسی(2018)، نشان داد بین رهبری معنوی با اخلاق حرفه­ای مدیران رابطه وجود دارد.

عامل مهم بعدی در ارتباط با اخلاق حرفه­ای سرمایه فکری می­باشد. سرمایه فکری ترکیبی از دارایی‌های نامشهود، دارایی انسانی و زیر ساخت‌هایی است که سازمان را در انجام وظایفش توان­مند می‌سازد(وانگ، 2017). سرمایه فکری در واقع منبع شایستگی اصلی سازمان محسوب می شود(هانوشک و ووسمن^[3]، 2016). سازمان­هایی که از سطوح بالای سرمایه فکری برخوردار هستند، تعیین کنندگان اصلی نوع و شدت رقابت در محیط رقابتی هستند. اغلب سازمان­های بزرگ امروز دریافته­اند که به خاطر مهارت­ها و تجارب نیروی انسانی­شان موفق خواهند بود و نه به خاطر سیستم­های فیزیکی و مکانیکی و اگر نتوانند سطح علمی و تخصصی نیروهای انسانی در سازمان را بالا ببرند، قطعا از رقابت با سایر سازمان­ها عقب خواهند ماند(روس، هانوشک و ووسمن، 2016). محققان برروی سه عنصر سرمایهفکری اتفاق نظر دارند: سرمایه انسانی^[4]، سرمایه ساختاری^[5] و سرمایه رابطه ای^[6](وانگ، 2017). سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است. روس و همکارانش^[7](1997)، نیز بحث می­کنند که کارکنان، سرمایه فکری را از طریق شایستگی، نگرش و چالاکی فکری­شان ایجاد می­کنند. هم­چنین، بروکینگ^[8](1996)، معتقد است دارائی انسانی یک سازمان شامل مهارت­ها، تخصص، توانایی حل مسأله و سبک­های رهبری است(به نقل از لورنز، لی­باس، لولری و اسچون، 2017). سرمایه انسانی سبب شده است که سازمان­ها تا حد زیادی به دانش و مهارت­های کارکنان­شان برای ایجاد درآمد، رشد و هم­چنین، بهبود کارآیی و بهره­وری متکی شوند. سرمایه ساختاری شامل همه ذخایر غیرانسانی دانش در سازمان می­شودکه در برگیرنده پایگاه­های داده، نمودارهای سازمانی، دستورالعمل­های اجرایی فرایندها، استراتژی­ها، برنامه­های اجرایی، و به طورکلی هر آن چه که ارزش آن برای سازمان بالاتر از ارزش مادی­اش باشد است(وجرون، مادسن و دامبراسیو، 2015). چن وهمکارانش^[9](2004)، معتقدند سرمایه ساختاری می­تواند به کارکنان پشتیبانی برای تحقق عملکرد فکری بهینه و هم­چنین عملکرد کسب و کار سازمان کمک کند. سرمایه ساختاری تابعی از سرمایه انسانی نیز می­باشد. بنابراین، سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی در تعامل بایکدیگر به سازمان­ها کمک می­کنند که به طور هماهنگ سرمایه مشتریان را شکل و توسعه داده و به کارگیرند. سرمایه ارتباطی هم نشان دهنده توانایی بالقوه یک سازمان به خاطر عوامل نامشهود بیرونی­اش است. هم­چنین، چن و همکارانش سرمایه ارتباطی را در قالب قابلیت بازاریابی، شدت بازار و وفاداری مشتری طبقه­بندی می­کنند. رشد سرمایه ارتباطی به حمایت از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بستگی دارد. به طور کلی، سرمایه ارتباطی، که به عنوان یک پل و واسطه در فرایند سرمایه دانشی عمل می کند. صابر(2015)، تحقیقی با عنوان اخلاق حرفه­ای، سرمایه فکری و کارآمدی آموزش تربیت بدنی انجام دادند. نتایج نشان داد بین اخلاق حرفه­ای با سرمایه فکری و کارآمدی آموزش تربیت بدنی دبیران رابطه وجود دارد. قاسم­زاده علیشاهی، کاظم­زاده بیطالی و شریفی(1397)، نشان داد که ضریب مسیر مستقیم سرمایه فکری بر اخلاق حرفه‌ای با مقدار ضریب 42/0 معنی­دار دیده می‌شود. هم­چنین نتایج تحقیق آنان نشان داد توجه به اصول اخلاق حرفه‌ای و مدیریت و توسعۀ سرمایه فکری به ‌عنوان کانون خلق دانش، از اهمیت قابل ‌توجهی برخوردار می­باشد.

تحقیق حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا بین رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر رابطه وجود دارد؟

 

اهداف تحقیق

هدف کلی

- تعیین رابطه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر.

 

اهداف جزئی

1. تعیین رابطه رهبری معنوی با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر

2. تعیین رابطه سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر

3. تعیین سهم چندگانه رهبری معنوی و سرمایه فکری با اخلاق حرفه­ای مدیران مدارس منطقه آذرشهر.

 

مبانی نظری

سرمایه فکری

سرمایه فکری مجموعه‌ای از دانش، اطلاعات، دارایی­های فکری، تجربه، رقابت و یادگیری سازمانی است­ که می‌تواند برای ایجاد ثروت به کار گرفته شود. در واقع سرمایه فکری تمامی کارکنان، دانش سازمانی و توانایی­های آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بر می‌گیرد و باعث منافع رقابتی مستمر می‌شود(مادیسون، چاتزودس، تسیریدی و تریو، 2011). تحقیقات در زمینه سرمایه فکری در سال ۱۹۹۰ آغاز گردید و به طور عمده به افزایش آگاهی در مورد وجود و ارزش دارایی­های ناملموس در سازمان و گسترش مدل­های طبقه­بندی سرمایه فکری مربو�