تحلیل محتوای دیدگاه مقام معظم رهبری (آیت‌الله خامنه‌ای) پیرامون «ارتباط با آمریکا» در بازه‌ زمانی 1395-

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 8، دوره 12، شماره 43، شهریور 1398، صفحه 147-160   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2019.667963

نویسندگان

ثریا ودادی¹؛ محمّدرضا رسولی²

¹کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد علوم و تحقیقات آذربایجان‌شرقی، تبریز- ایران.

²دانشیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد تهران مرکز، تهران- ایران.

چکیده

«نرمش قهرمانانه»، اصطلاحی بود که توسط مقام معظم رهبری در سال 1392، پیرامون تعاملات سیاسی مطرح شده بود. نظر بر این که هر دو کشور ایران اسلامی و آمریکا به عنوان دو قدرت و گفتمان مؤثر در عرصه­ بین­المللی شناخته می­شوند و هر نوع تقابل و تعامل بین دو کشور، بسیاری از معادلات منطقه­ای و جهانی را دچار تغییر می­سازد. بنابراین، اهمیت شناخت راهبردها و تاکتیک­ها و گفتمان سیاسی حاکم بر این دو کشور، ضروری و مهم است. در این تحقیق، تحلیل محتوای دیدگاه مقام معظم رهبری- پیرامون آمریکا با تأکید بر چیستی و چگونگی «مذاکره و ارتباط با آمریکا» در بازه­ زمانی 1368 تا 1395 را دنبال کردیم تا به شناختی علمی و دقیق از دیدیگاه ایشان نسبت به آمریکا برسیم؛ طبق نمونه­گیری هدف­مند از بین کل بیانات ایشان، تعداد 209 سخنرانی مرتبط با مفهوم «آمریکا» به دست آمد و آن­ها را در پنج محور موضوعی: «اسلام و آمریکا»، «آسیب­شناسی­آمریکا»، «انزوای­آمریکا»، «سیاست خاورمیانه­ای آمریکا» و «مذاکره و رابطه با آمریکا» طبقه­بندی و مقوله­بندی کردیم که بیشترین فراوانی و تأکید در موضوعات فوق به ترتیب عبارتند از: در «کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ی «اسلام و آمریکا»، مربوط به اسلام آمریکایی است؛ در «کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ «آسیب­شناسی آمریکا»، مربوط به ضعف و افول قدرت در آمریکاست؛ در کلید واژه­های مرتبط با مقوله «انزوای آمریکا»، مربوط به انزوای آمریکا نزد ملّت­های جهان است؛ در کلیدواژه­های مرتبط با مقوله­ «سیاست خاورمیانه­ای آمریکا»، مربوط به شکست سیاست­های خاورمیانه­ای آمریکا است و بیشترین فراوانی در کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ «مذاکره و رابطه با آمریکا»، مربوط به ویژگی و خصوصیات آمریکاست که عبارتند از: سلطه­طلبی، زورگویی، دیکتاتوری، تجاوزگری، جنگ­افروزی و ظالم­ بودن؛ در کنار این ویژگی­ها، دشمنی و دشمن ­بودن آمریکا و روحیه­ استکباری و غرور آن نیز مورد تأکید بود. بنا بر یافته­های تحقیق، آمریکا به دنبال مذاکره غیر مشروط با جمهوری اسلامی ایران برای تحمیل خواسته­هایش است و در زمینه­ روابط هم به رابطه­ مشروط (تسلیم­ شدن جمهوری اسلامی) می­اندیشد که در شرایط فعلی، نه مذاکره و نه رابطه با آمریکا، ضررش بیشتر از سودش است.

کلیدواژه‌ها

اسلام و آمریکا؛ آسیب‌شناسی آمریکا؛ انزوای آمریکا؛ سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا؛ مذاکره و رابطه با آمریکا

اصل مقاله

 

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال یازدهم، شماره چهل و سوم، تابستان 1398

ص ص 160-147

 

 

 

                                          

 

تحلیل محتوای دیدگاه مقام معظم رهبری (آیت­الله خامنه­ای)
پیرامون «ارتباط با آمریکا» در بازه­ زمانی 1395-1368

ثریا ودادی^[1]

دکتر محمّدرضا رسولی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:11/8/1397

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:13/3/1398

چکیده

«نرمش قهرمانانه»، اصطلاحی بود که توسط مقام معظم رهبری در سال 1392، پیرامون تعاملات سیاسی مطرح شده بود. نظر بر این که هر دو کشور ایران اسلامی و آمریکا به عنوان دو قدرت و گفتمان مؤثر در عرصه­ بین­المللی شناخته می­شوند و هر نوع تقابل و تعامل بین دو کشور، بسیاری از معادلات منطقه­ای و جهانی را دچار تغییر می­سازد. بنابراین، اهمیت شناخت راهبردها و تاکتیک­ها و گفتمان سیاسی حاکم بر این دو کشور، ضروری و مهم است. در این تحقیق، تحلیل محتوای دیدگاه مقام معظم رهبری- پیرامون آمریکا با تأکید بر چیستی و چگونگی «مذاکره و ارتباط با آمریکا» در بازه­ زمانی 1368 تا 1395 را دنبال کردیم تا به شناختی علمی و دقیق از دیدیگاه ایشان نسبت به آمریکا برسیم؛ طبق نمونه­گیری هدف­مند از بین کل بیانات ایشان، تعداد 209 سخنرانی مرتبط با مفهوم «آمریکا» به دست آمد و آن­ها را در پنج محور موضوعی: «اسلام و آمریکا»، «آسیب­شناسی­آمریکا»، «انزوای­آمریکا»، «سیاست خاورمیانه­ای آمریکا» و «مذاکره و رابطه با آمریکا» طبقه­بندی و مقوله­بندی کردیم که بیشترین فراوانی و تأکید در موضوعات فوق به ترتیب عبارتند از: در «کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ی «اسلام و آمریکا»، مربوط به اسلام آمریکایی است؛ در «کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ «آسیب­شناسی آمریکا»، مربوط به ضعف و افول قدرت در آمریکاست؛ در کلید واژه­های مرتبط با مقوله «انزوای آمریکا»، مربوط به انزوای آمریکا نزد ملّت­های جهان است؛ در کلیدواژه­های مرتبط با مقوله­ «سیاست خاورمیانه­ای آمریکا»، مربوط به شکست سیاست­های خاورمیانه­ای آمریکا است و بیشترین فراوانی در کلید واژه­های مرتبط با مقوله­ «مذاکره و رابطه با آمریکا»، مربوط به ویژگی و خصوصیات آمریکاست که عبارتند از: سلطه­طلبی، زورگویی، دیکتاتوری، تجاوزگری، جنگ­افروزی و ظالم­ بودن؛ در کنار این ویژگی­ها، دشمنی و دشمن ­بودن آمریکا و روحیه­ استکباری و غرور آن نیز مورد تأکید بود. بنا بر یافته­های تحقیق، آمریکا به دنبال مذاکره غیر مشروط با جمهوری اسلامی ایران برای تحمیل خواسته­هایش است و در زمینه­ روابط هم به رابطه­ مشروط (تسلیم­ شدن جمهوری اسلامی) می­اندیشد که در شرایط فعلی، نه مذاکره و نه رابطه با آمریکا، ضررش بیشتر از سودش است.

­واژگان کلیدی: اسلام و آمریکا، آسیب­شناسی آمریکا، انزوای آمریکا، سیاست خاورمیانه­ای آمریکا، مذاکره و رابطه با آمریکا.

 

مقدمه

 «مذاکره و رابطه با آمریکا» بعد از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در ایران به دنبال شعار تدبیر و امید و اعتدال­گرایی و مطرح­ شدن «نرمش قهرمانانه» توسط مقام معظم رهبری (آیت­ا... خامنه­ای) بحث­هایی را در بین نخبگان و افکارعمومی جامعه برانگیخت و گفتگوی تلفنی روحانی / اوباما در حاشیه شصت­ و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد- موافقان و مخالفان را در فضای عمومی جامعه در هر دو کشور به واکنش وا داشت. موافقان مذاکره در ایران، عبارت «نرمش قهرمانانه» را، اعلان موافقت با مذاکره می­دانستند و مخالفان، با تفسیر و معنی­کردن آن، تأمل در مذاکرات و رعایت احتیاط بیشتر را مطرح می­کردند. «نرمش قهرمانانه»، اصطلاحی بود که توسط مقام معظم رهبری (آیت­ا... خامنه­ای) در سال 1392، پیرامون تعاملات سیاسی مطرح شده بود. نظر بر این که هر دو کشور ایران اسلامی و آمریکا به عنوان دو قدرت و گفتمان مؤثر در عرصه­ بین­المللی شناخته می­شوند و هر نوع تقابل و تعامل بین دو کشور، بسیاری از معادلات منطقه­ای و جهانی را دچار تغییر خواهدکرد. ارتباط بین ایران و آمریکا به دنبال اشغال سفارت آمریکا که به لانه­ جاسوسی شهرت یافته بود، در اقدامی یک ­سویه، توسط آمریکا، قطع شده و تاکنون ادامه داشته است. بنابراین، اهمیت شناخت راهبردها و تاکتیک­ها و گفتمان سیاسی حاکم بر این دو کشور پیرامون مفهوم «مذاکره» و «رابطه»، امری ضروری و مهم است؛ تا به دور از فضای تبلیغی موجود در رسانه­ها، به شناختی علمی برسیم. با عنایت به اهمیت فوق، در این تحقیق، تحلیل محتوای دیدگاه مقام معظم رهبری (آیت­ا... خامنه­ای) را، پیرامون آمریکا با تأکید بر چیستی و چگونگی «مذاکره و ارتباط با آمریکا» در بازه­ زمانی 1368 تا 1395 دنبال می­شود تا به شناخت راهبرد اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران پیرامون «مذاکره و ارتباط با آمریکا» دست یافت.

 

هدف اصلی

توصیف و تحلیل دیدگاه­های مقام معظم رهبری (آیت ا... خامنه­ای) پیرامون آمریکا با تأکید بر مفهوم «مذاکره با آمریکا».

 

سؤال اصلی

دیدگاه مقام معظم رهبری (آیت ا... خامنه­ای)، در ارتباط با آمریکا چیست؟

 

مبانی نظری

جریان‌سازی و جریان‌شناسی رسانه

مفهوم جریان را، روند شکل‌گیری یا ایده و نظر و سیر تطوّر تاریخی آن، با در نظر گرفتن فرازها و فرودها و آثار آن در عرصه اجتماعی تعریف می‌کند(شعبانی، 1389: 17).

تئوری برجسته­سازی

«برجسته­سازی فرایندی است که در آن رسانه­های جمعی تعیین می‌کنند که ما درباره چه بیندیشیم و نگران باشیم»(Wilson & Wilson, 2001: 112). برجسته­سازی، نتیجه عملکرد دروازه­بانی، گزینش پیام­ها (تمرکز بر پیامی خاصّ) و اولویت بخشی به پیام مطلوب فرستنده است.

 

نظریه­ چارچوب‌سازی

گافمن، مفهوم عمومی از نظریه­ چارچوب­سازی را در سال 1981 میلادی، پیشنهاد کرد. از دید او، ادراک گیرندگان، تحت تأثیر شیوه­ای است که کنش درون یک چارچوب تصویر شده یا ساخته می‌شود (Goffman, 1981: 22). چارچوب‌سازی، نسخه پالایش ­شده برجسته­سازی و سطح دوّم برجسته­سازی محسوب می­شود؛ چارچوب­سازی، کیفیتی ارتباطی (چارچوب و ساختاربخشی به پیام) است که در آن پیام مطلوب فرستنده به گیرنده، برجسته­سازی می­شود. این که چه چیزی را چه زمانی و چگونه به مخاطب منتقل کنیم، فرایند جریان­سازی را شکل می­دهند.

 

نظریه­­ کاشت

در میان نظریاتی که به آثار درازمدت رسانه‌ها پرداخته‌اند، حق تقدّم با نظریه­ کاشت است. این نظریه عبارتست از این که تلویزیون در میان رسانه­های مدرن چنان جایگاه محوری در زندگی روزمره ما پیدا کرده است که منجر به غلبه­ آن بر «محیط نمادین» شده و پیام‌هایش در مورد واقعیت، جای تجربه­ شخصی و سایر وسایل شناخت جهان را گرفته است. این نظریه یکی از اشکال اثر رسانه‌ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است که قرار ­گرفتن در معرض رسانه­ها، تا چه حد می­تواند به باورها و تلقی عموم از واقعیت خارجی، شکل دهد؟  نظریه­ کاشت یا اشاعه برای ارائه الگویی از تحلیل، تبیین شده است؛ تا نشان‌دهنده­ تأثیر بلندمدت رسانه­هایی باشد، که اساساً در سطح برداشت اجتماعی، عمل می­کنند. گرنبر عقیده دارد که تلویزیون به لحاظ عمق و نفوذ قابل ملاحظه­اش، نیروی فرهنگی قدرت­مندی است. وی تلویزیون را ابزاری در دست نظم تثبیت‌ شده صنعتی اجتماعی می­داند، که به جای تغییر، تهدید یا تضعیف نظام سنتی باورها، ارزش­ها و رفتارها، در خدمت حفظ، تثبیت یا تقویت آن­هاست. او که اثر اصلی تلویزیون را جامعه­پذیری یعنی اشاعه­ ثبات و پذیرش وضعیت موجود می­داند، معتقد است که تلویزیون تغییرات را به تنهایی به حداقل نمی­رساند؛ بلکه این امر با هماهنگی دیگر نهادهای عمده­ فرهنگی محقق می‌شود.

 

پیشینه تحقیق

سیاست خارجی یکی از حوزه­های مهم زندگی سیاسی و اجتماعی کشورهاست و اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به ماهیت این نظام، از دین اسلام و ایدئولوژی اسلامی نشأت می­گیرد. ما در این پژوهش با توجه به جایگاهی که آیت­الله خامنه­ای به عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران دارد با بررسی سخنرانی­های ایشان به این نتیجه رسیده­ایم که مبانی نظری آیت­الله خامنه­ای مطابق با ارزش­ها و آموزه­های دین اسلام است و موضع­گیرهای ایشان در حوزه عمل نیز بر گرفته از تعالیم اسلامی است. مثلاً یکی از اصول اصلی اسلام در حوزه سیاست خارجی نفی سلطه­پذیری است که هیچ گونه سلطه غیر مسلمان بر مسلمان را نمی­پذیرد. مقابله با آمریکا به عنوان نماد کامل سلطه­گری در دنیای کنونی که تفکرات برتری­جویانه دارد مطابق با آموزه­های اسلامی است. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان پرچ­مدار تبلیغ و ترویج دین اسلام با هرگونه سلطه­گری و سلطه­پذیری مخالف است و علم مقابله با قدرت­های استکباری را به دست گرفته است. اسلام براساس اصل دعوت از همه مسلمانان می­خواهد که آموزه­های دین اسلام را در سراسر جهان تبلیغ کنند و مردم سایر کشورها را با تعالیم اسلامی آشنا سازند. جمهوری اسلامی ایران که با داعیه یک کشور اسلامی در عرصه جهان ظهور کرد با تجربه موفق خود در مقابله با استکبار جهانی و با پیشرفت­هایی که در علوم مختلف داشته در آستانه تبدیل شدن به الگوی عملی یک کشور اسلامی موفق قرار دارد. اسلام برای ایجاد ارتباط قلبی و مهر و عطوفت میان مسلمانان اصل تألیف قلوب را مطرح می­کند و از مسلمین می­خواهد که با هم برادرانه رفتار کنند و در صورت بروز مشکل همدیگر را یاری دهند. جمهوری اسلامی ایران در راستای اصل تألیف قلوب با ملت مسلمان فلسطین و لبنان همدردی می­کنند و از آنان در مجامع مختلف بین­المللی حمایت می­کند. تولی و تبری درحوزه سیاست خارجی به معنای اولویت و ارجحیت دادن به ارتباط برادرانه و دوستانه با کشورهای اسلامی اعم از مسلمانان و کفار غیرمتخاصم و تبری و دوری جستن از برقراری ارتباط با کشورهای کافر متخاصم می­باشد. جمهوری اسلامی نیز بر پایه همین اصل برنامه پنج ساله سوم درحوزه سیاست خارجی را به شکل زیر طراحی کردند. وحدت مسلمین یکی دیگر از اصول مهمی است که در قرآن مورد تأکید قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران نیز در راستای همین اصل با همه کشورهای اسلامی روابط دوستانه برقرار می­کند و از نظر رهبر جمهوری اسلامی اتحاد مسلمین به معنای اتحاد میان فرق گوناگون اسلامی است. جمهوری­ اسلامی ایران با توجه به ماهیت انقلاب خود را ملتزم به رعایت دستورات و آموزه­های دین اسلام در همه حوزه­های سیاسی و اجتماعی می­دانند و هر گونه تخطی از اصول اسلام باعث زیر سوال رفتن انقلاب ایران می­شود. بنابراین گمان می­رود تا زمانی که حکومت اسلامی در این کشور برقرار باشد اصول سیاست خارجی ایران مبتنی بر تعالیم اسلام باشد(منصورزاده، 1391).

اصول دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران از منظر مقام معظم رهبری، استمرار سیاست‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی (ره) است. ایشان در بیان دیپلماسی معتقد به ادامه خط امام و اصل تغییرناپذیر «نه شرقی، نه غربی» است و بر این نکته تاکید دارند که مهم‌ترین اصل در دیپلماسی ایران، حمایت از هویت ایرانی و اسلامی و پافشاری بر اصول و ارزش‌هاست. این پژوهش به دنبال بررسی اصول دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران ازمنظر مقام معظم رهبری با رویکرد آرمان‌گرایی– واقع­بینانه در سیاست خارجی می‌باشد. فرضیه تحقیق عبارت از این است­که اصول دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران از منظر آیت‌الله خامنه‌ای درچارچوب آموزه‌های اسلامی حکمت، عزّت و مصلحت تبیین­‌سازی می‌شود. روش‌ تجزیه و تحلیل داده‌ها به صورت توصیفی- تحلیلی خواهد بود و یافته‌های به دست آمده از پژوهش این که، مهم‌ترین اصل در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری، حمایت از هویت نظام اسلامی و پافشاری بر اصول و ارزش‌هاست و سه اصل عزت، حکمت و مصلحت یک مثلث الزامی برای چارچوب ارتباطات بین‌المللی بوده و نباید هیچ خدشه‌ای به آن وارد شود و از طرف دیگر گفتمان آرمان گرایی- واقع‌بینانه به عنوان شاه‌بیت و کلیدواژه آیت‌الله خامنه‌ای در روابط خارجی در چارچوب سه اصل فوق در سیاست خارجی قابل تحلیل و بررسی هستند(امیرپور، 1393).

پیروزی انقلاب اسلامی ایران درسال 1357 یک سلسله ارزش‌ها و اصول نوینی را در سطح منطقه‌ای و جهان به ارمغان آورد و ارزش‌های یاد شده مبنای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. در دوره رهبری امام خمینی (ره) به عنوان ولی فقیه، کارکرد زمان و مکان به عنوان دو رکن اساسی و موثر در روند استنباط و اجتهاد برای پاسخگویی به نیازهای دائماً متحول و دگرگون شونده در عرصه سیاست خارجی، از اهمیت خاصی برخوردار بود. پس از ایشان نیز با توجه به جایگاه رهبری در نظریه ولایت­ فقیه، گستره وظایف و اختیارات رهبری در قانون اساسی و سیر تحولات سیاست خارجی در دوره‌های گوناگون، رهبری در سطح تصمیم­سازی از طریق وضع سیاست‌های کلان و در سطح تصمیم­گیری با اعمال حکم حکومتی، نقشی بی‌بدیل و تعیین کننده در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران ایفاء می‌کند و بدون در نظر گرفتن نقش مقام معظم رهبری، ارائه تحلیلی واقعی و کاربردی از ماهیت، جهت‌گیری و اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران امکان‌پذیر نمی‌باشد. این ایفای نقش زمانی مهم­تر می‌نماید که در نظر بگیریم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی از سال 1360 تا 1368 عهده­دار ریاست جمهوری اسلامی ایران بوده و با داشتن تجربه در نحوه تعامل ریاست جمهوری با مقام رهبری و حضور مستقیم در عرصه‌های بین‌المللی، هم در تدو ین مبانی نظری، هم در راهبری ساختار سیاسی و هم در فرایند رصد و پیگیری تحولات سیاسی از تسلطی چشمگیر و تأثیری عمیق برخوردار بوده و هستند. در این پژوهش تلاش شده تا اصول و قواعد فقهی مورد کاربرد و موثر در تدوین مبانی نظری، تصمیم­سازی و تصمیم­گیری در عرصه سیاست خارجی از دیدگاه مقام رهبری با تأکید بر سه اصل عزت، حکمت و مصلحت مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد و ضمن بررسی و ارزیابی تأثیر متغیرهای ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی ایران در دولت‌های مختلف، بر آیند آن چنین می‌نماید که مبانی و قواعد فقهی چه در تدوین مبانی نظری و چه در حوزه رصد و پیگیری تحولات و چه در عرصه اجرا و موضع­گیری‌های مقام معظم رهبری در سیاست خارجی نظام، به عنوان رکنی رکین، موثر و بی‌بدیل مورد اتکای معظم­له بوده است. واژه‌های کلیدی: مبانی فقهی، قاعده، مقام معظم رهبری، سیاست­ خارجی، جمهوری اسلامی ایران، عزت، حکمت، مصلحت(واعظی دهنوی، 1392). موضوع پژوهش حاضر، شاخص‌های نظام سیاسی پیشرفته از دیدگاه امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای است. برای ارائه بحث از چارچوب نظری طرح پرسش‌های بنیادین گلن تیندر بهره گرفته می‌شود. امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای، نظام سیاسی را به صورت سه ضلعی از حاکم و رهبر، مسئولان و کارگزاران و مردم در نظر می‌گیرند. این دو بزرگوار، نظام سیاسی‌ای را پیشرفته می‌دانندکه اولاً از نوع ولایت فقیهی باشد و ثانیاً سه ضلع آن، یعنی حاکم، مسئولان و کارگزاران و مردم، شاخص‌های برجسته و متعالی با توجه به معیار بودن اسلام (اصل بودن ایمان و تقوا) داشته باشند. این دو اندیشمند بزرگ، شاخص‌های حاکم و رهبر (ولی‌فقیه) در نظام سیاسی پیشرفته را فقاهت، تقوا، عدالت، درایت و مدیریت می‌دانند. هم­چنین ایشان شاخص‌های مسئولان و کارگزاران را داشتن تقوا، ایمان و تزکیه نفس، صبر و استقامت، خودباوری و اعتماد به نفس، خدمتگزار واقعی مردم بودن، ساده ‌زیستی، انتقادپذیری، مبارزه با فساد، پاسخگو بودن، حفظ وحدت، فقرزدایی و رعایت عدالت اجتماعی و نیز شاخص‌های مردم را آگاهی و بصیرت، مشارکت و حضور در صحنه‌ها و انتخابات، نظارت و همگاهی و اتحاد بر می‌شمرند(جاویدی، 1391).

ارتباطات میان ‌فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: با تأکید بر مسئله فلسطین (تحلیل محتوای بیانات و پیام‌های منتشر شده رهبران جمهوری اسلامی ایران در سایت رهبری) می‌باشد که با روش تحلیل محتوای کیفی به بررسی مصادیق مورد نظر در این ارتباط در سخنان رهبران جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق، شامل تمامی بیانات و سخنرانی‌های امام خمینی (ره) و نیز مقام معظم رهبری در دوران رهبری جمهوری اسلامی است که در ارتباط با مسئله فلسطین بوده که در سایت رهبری به آدرس www.khamenei.ir منتشر شده است و روش نمونه‌گیری آن نیز به صورت تمام‌شماری می‌باشد. در این پژوهش، ضمن بیان آن که جمهوری اسلامی که محصول انقلاب دینی و بیداری سیاسی- اسلامی در ایران بوده، باعث پیدایش موجی از بیداری سیاسی- اسلامی در مناطق گوناگون جهان اسلام شده، شناخت مصادیق مورد تأکید این دو بزرگوار در رابطه با موضوع تحقیق، مدنظر قرار گرفته است. این نفوذ، نمونه مهمی از اعمال قدرت نرم بوده و فرصت‌هایی را برای جمهوری اسلامی برای بهره‌گیری از آن به منظور رسیدن به اهداف سیاست خارجی و ارتباطات میان ‌فرهنگی خود فراهم کرده است. هم­چنین رهبران جمهوری اسلامی ایران به عنوان تعیین‌کنندگان اصلی سیاست‌های روابط میان ‌فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در نوع و نحوه ارتباط با دیگر کشورهای جهان به صورت عام و جهان اسلام به صورت خاص شناخته می‌شوند. لذا توجه به موارد تأکید شده توسط آنان در ارتباط با موضوعاتی چون مسئله فلسطین، جهت تعاملات هرچه بهتر در راستای تعالی اسلام و خروج امت اسلامی از وضع موجود که همان نفوذ بیگانگان و غاصبان در مناطق اسلامی است، حائز اهمیت می‌باشد(مقامی، 1392).

 

روش تحقیق

نظر به کیفی بودن تحقیق، تحقیق جنبه­ توصیفی و اکتشافی دارد.  روش تحقیق اسنادی و تکنیک بررسی، تحلیل محتوا هست. بررسی تحقیقات پیشین نشان داد، تحقیقی با این عنوان تاکنون انجام داده نشده است.

 

جامعه­ آماری و حجم نمونه

جامعه آماری شامل متن تمامی سخنرانی های آیت­ا... خامنه­ای در بازه­ زمانی 1368-1395 است که مورد تحلیل محتوا قرار گرفته است. شیوه نمونه­گیری هدف­مند بود.

 

ابزار جمع­آوری اطلاعات

با توجه به روش کتابخانه­ای و اسنادی، ابزار جمع­آوری اطلاعات، فیش بود و از طریق فیش­برداری به جمع­آوری داده­ها پرداخته شد.

 

اعتبار و پایایی

یکی از چالش­های عمده  پژوهشگران کیفی، توافق بر سر ملاک­هایی است که باید در داوری یک پژوهش کیفی به­ کار برده شوند. پژوهشگران، عموماً برای این­ که کیفیت مطالعه خود را نشان دهند، به مفاهیمی مانند اعتبار و پایایی اشاره می­کنند. اما به نظر می­رسد که این دو معیار برای ارزیابی پژوهش­های کیفی، چندان مناسب نباشند. در پارادایم قیاسی- فرضیه­ای، پایایی، اشاره به این نکته دارد که آیا یک سنجه­ خاص که به طور مکرّر برای سنجش یک مفهوم به ­کارمی­رود، می­تواند منجر به نتایج مشابهی در هر زمان شود یا خیر؟ و اعتبار، نشان می­دهد که تا چه حدی یک سنجه­ تجربی به طور مکفی، معنای واقعی مفهوم تحت بررسی را انعکاس می­دهد(دانایی­فرد و مظفری، 1387: 148). «میکوت و موهاوس» (1994)، «قابلیت اعتماد»^[3] طرح­های پ‍ژوهش کیفی را مطرح می­کنند. آنان چهار عامل را که به مدد آن­ها اعتمادسازی می­شود چنین خلاصه می­کنند:

 1. استفاده از چند روش برای گردآوری داده­ها،  2. بازرسی مسیر کسب اطّلاعات،  3. وارسی از سوی افراد تحت بررسی،  4. گروه ­پژوهشی.

 درتحقیق حاضر، علاوه بر لزوم رعایت مراحل فوق، اعضای گروه­ پژوهشی (پژوهشگر، اساتید راهنما و مشاور) هنگام تفسیر داده­ها بر صداقت و دقت یکدیگر نظارت داشتند.  پایایی میان کدگذاری را می­توان از چند طریق محاسبه کرد. هولستی(1969)، برای تعیین پایایی داده­های اسمی بر حسب درصد توافق فرمول زیر را ارائه کرده است:

 

در این جا M تعداد تصمیم­های کدگذاری مورد توافق میان دو کدگذار، N₁ و N₂ کل تعداد تصمیم­های کدگذاری اتخاذ شده به ترتیب از سوی کدگذار اوّل و دوّم است(ویمر، دومینیک، 1384). در این تحقیق، کدگذاری توسط دو نفر انجام داده شد که طبق فرمول فوق، تعداد تصمیم­های کدگذاری مورد توافق، 4 مورد بوده است و تعداد کل تصمیم­های کدگذاری هم، به ترتیبت 5 و 5 مورد بوده است:

 

اعتبار ابزار، مبتنی بر اعتبار صوری بود که توسط اساتید فن مورد قضاوت و ارزیابی قرار گرفت.

 

روش تجزیه و تحلیل اطّلاعات

روش تجزیه و تحلیل، کیفی بود و از فن مقایسة دایمی (Constant comparative technique) استفاده شد؛ فن مذکور، شامل چهار مرحله یا گام است که به ترتیب، عبارتند از: 1) مقایسه و قرار ­دادن وقایع [داده­ها] در دسته­های معیّن؛ 2) تدقیق و پالایش دسته­ها؛ 3) جستجو، برای یافتن انواع روابط و مضمون­های مشترک میان دسته­ها؛ 4) ساده ­کردن و ترکیب داده­ها در یک ساختار نظری منسجم(ویمر، دومینیک، 1384: 166).

 

یافته­ها

در این تحقیق کل بیانات مقام معظم رهبری (آیت­الله خامنه­ای) پیرامون مفهوم آمریکا بین سال­های 1368تا 1395 به تعداد 209 سخنرانی، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل محتوا شد که تفکیک موضوعی آن­ها طبق نمودار زیر است:

 

 

نمودار شماره (1): کل بیانات مقام معظم رهبری به تفکیک موضوعات مرتبط با آمریکا

-         در ارتباط با مفاهیم اسلام و آمریکا، 16 سخنرانی مورد بررسی قرار گرفت که یافته­های زیر به دست آمده است:

 

 

نمودار شماره (2): کلید واژه­های مرتبط با دو مفهوم اسلام-آمریکا

 

بیشترین فراوانی در «کلید واژه­های مرتبط با دو مفهوم اسلام و آمریکا» مربوط به اسلام آمریکایی است که در برابر اسلام ناب محمدّی صلوات­الله علیه و آله قرار دارد و در تعارض و دشمنی با آن به وجود آمده و مورد حمایت آمریکاست و اسلامی است که با معیارهای غربی و آمریکایی همخوانی دارد؛ نه اسلام حقیقی.

-         در ارتباط با مفهوم آسیب­شناسی آمریکا، 31 سخنرانی مورد بررسی قرار گرفت که یافته­های زیر به دست آمده است:

 

 

            نمودار شماره (3): کلید واژه­های مرتبط با مفهوم آسیب­شناسی آمریکا

 

­بیشترین فراوانی در «کلید واژه­های مرتبط با مفهوم آسیب­شناسی آمریکا» مربوط به ضعف و افول قدرت در آمریکاست که نسبت به گذشته­ قدرت­مند آمریکا، روز به روز بر ضعف­هایش افزوده می­شود و نمودهای داخلی (افزایش تهدیدات داخلی و نارضایتی­های عمومی) و خارجی (نفرت افکارجهانی و منزوی ­شدن آمریکا) آن را می­بینیم. وجهه و هیمنه­ آمریکا، مثل سابق نیست و آمریکا در سیاست­های مختلف منطقه­ای و جهانی شکست خورده و در حال سر درگمی و گرفتاری است و در مواردی هم، از مواضع و اهداف خود عقب­نشینی کرده است که بیانگر ضعف و افول قدرت اوست. سیاست خارجی و دیپلماسی آمریکا هم دچار ضعف است و همین ضعف از نفوذ و قدرت بین­المللی و منطقه­ایش کاسته است. تناقض کرداری و گفتاری آمریکا با رفتارهای شیطنت­آمیز و استکباریش درجهان، آن را در مسیر سقوط و فروپاشی قرار داده است؛ چون، قدرتی که دچار تناقض و بی­ثباتی در گفتمان­هایش شود و نتواند گفتمان باثباتی را ارائه دهد، دچار ضعف و فروپاشی خواهد شد و ضعف حقیقی و افول‏ قدرت وقتی شروع می‏شود که یک نظامی مثل آمریکا، استدلال سیاسی و قانع‏کننده‏ برای کار خود، و حقانیت سیاسی خود را از دست بدهد که از دست داده است و از لحاظ منطق، در چشم مردم خودش و جهان ساقط شده باشد که دیگر امیدی به بقای آن نخواهد بود.  

-         در ارتباط با مفهوم انزوای آمریکا، 10 سخنرانی مورد بررسی قرار گرفت که یافته­های زیر به دست آمده است:

 

 

            نمودار شماره (4): کلید واژه­های مرتبط با مفهوم انزوای آمریکا

 

بیشترین فراوانی در «کلید واژه­های مرتبط با مفهوم انزوای آمریکا» مربوط به انزوای آمریکا نزد ملّت­های جهان است که به دلیل افزایش نفرت از آن درحال وقوع است. انزوا به معنای دیپلماتیک و رایج آن در دنیا، آن ‌چنان مضر نیست که انزوای از ملّت­ها مضرّ است. هر چند که امروز آمریکا به حسب ظاهر منزوی نیست و حضور سیاسی و حتّی حضور نظامی او در همه جای دنیا محسوس است، امّا در حقیقت منزوی است؛ چرا؟ چون ملّت­ها که تعیین ­کننده و تصمیم ‌گیرنده‌اند، همه از حضور آمریکا و سیاست­های آمریکا متنفّر و بیزارند؛ این انزوا مضرّ است.

 

 

-         در ارتباط با مفهوم سیاست خاورمیانه­ای آمریکا، 50 سخنرانی مورد بررسی قرار گرفت که یافته­های زیر به دست آمده است:

 

 

            نمودار شماره (5): کلید واژه­های مرتبط با مفهوم سیاست خاورمیانه­ای آمریکا

 

بیشترین فراوانی در «کلید واژه­های مرتبط با مفهوم سیاست خاورمیانه­ای آمریکا»، مربوط به شکست سیاست­های خاورمیانه­ای آمریکا است که آمریکا به دنبال ایجاد خاورمیانه­ جدید با محوریت و سلطه­گری صهیونیسم و اسرائیل بود تا بر منابع خاورمیانه مدیریت کند و در پیاده­سازی این سیاست­ها در کشورهای مختلف خاورمیانه مثل عراق، لبنان، مصر، ایران و ... شکست خورده است. بیداری ملّت­ها و غلط ­بودن این سیاست­ها به دلیل منطبق ­نبودن با واقعیت­های منطقه، مانعی جدّی برای روی کارآمدن حکومت­های دست­ ­نشانده­ آمریکاست. استکبار و آمریکا به عنوان شیطان بزرگ درصدد اختلاف­افکنی و ایجاد جنگ­های نیابتی درخاورمیانه هستند و این­ها تهدیداتی جدّی است­که باید ملّت­های منطقه با بیداری و وحدت، مانع تحقّق آن­ها شوند. شکست­های پی در پی سلطه­گری آمریکا در سیاست­های خاورمیانه­ای، بیانگر ضعف، تزلزل و در فروپاشی قرار گرفتن آمریکاست و باید ملّت­ها و دولت­های خاورمیانه از این فرصت برای رشد و توسعه و بازیابی تمدن اسلامی بهره ببرند.

 

 

 

 

 

 

 

-         در ارتباط با مفهوم مذاکره و رابطه با آمریکا هم، 102 سخنرانی مورد بررسی قرار گرفت که یافته­های زیر به دست آمده است:

 

 

            نمودار شماره (6): کلید واژه­های مرتبط با مفهوم مذاکره و رابطه با آمریکا

 

بیشترین فراوانی در «کلید واژه­های مرتبط با مفهوم مذاکره و رابطه با آمریکا»، مربوط به ویژگی و خصوصیات آمریکاست که عبارتند از: سلطه­طلبی، زورگویی، دیکتاتوری، تجاوزگری، جنگ­افروزی و ظالم ­بودن؛ در کنار این ویژگی­ها، نباید در دشمنی و دشمن­ بودن او شک کرد. ویژگی دیگر آمریکا، روحیه­ استکباری و غرور است که هر نوع مذاکره و رابطه­ای را به صورت یک­ طرفه می­خواهد و درصدد تحمیل خواسته­های خود به طرف مقابل است نه رسیدن به تفاهم و منافع مشترک. نسبت به آمریکا، بی­اعتمادی وجود دارد چون بدعهد است و بین گفتار و رفتارش تتاقض وجود دارد. اظهار تمایل آمریکا، فریبکاری و دروغ است چون تحریم­ها و تهدیدهای آمریکا، هم­چنان وجود دارد و کم نشده است. شعار مرگ برآمریکا،‌ ناشی از خیانت و ظلم خود آمریکا به ملّت­هاست که باعث افزایش نفرت جهانی و کاهش هیبت آن در میان ملّت­ها شده است.

 

نتیجه­گیری و بحث

هدف اصلی تحقیق، توصیف و تحلیل دیدگاه­های مقام معظم رهبری (آیت­ا... خامنه­ای)، پیرامون آمریکا با تأکید بر مفهوم «مذاکره با آمریکا» بود. سؤال اصلی این بود کهدیدگاه مقام معظم رهبری (آیت­ا... خامنه­ای)، در ارتباط با آمریکا چیست؟ نتایج به دست آمده به اختصار عبارتند از:

- آمریکا، دشمن اصلی اسلام است و فقط با اسلامی­که مطابق معیارهای خودش باشد، کاری ندارد؛ بنابراین، در دشمنی آمریکا، نباید شکی داشت؛ چهره­ به ظاهر مثبت آمریکا در صلح­طلبی، فقط جریان­سازی رسانه­ای است.

- قدرت آمریکا رو به افول است؛ نباید آمریکا را ابرقدرت مطلق بدانیم و از او بترسیم (بزرگ­نمایی قدرت آمریکا، غیر واقع­بینانه و برجسته­سازی شده است و باید راهبردهای ما در برابر آمریکا بر اساس، آسیب­شناسی واقعی­بینانه­ آمریکا، استوار باشد که تضعیف قدرت آمریکا را نسبت به سابق نشان می­دهد).

- به دلیل انزوای آمریکا نزد ملّت­های جهان، می­توان از این فرصت در راستای دیپلماسی عمومی نهایت استفاده را کرد؛ چون ملّت­ها، تعیین­ کننده و تصمیم‌ گیرنده‌اند و این بهترین فرصت برای تنویر افکار عمومی نسبت به اهداف استکباری و لیبرال دموکراسی آمریکایی است.

- سیاست خاورمیانه­ای آمریکا برای ایجاد خاورمیانه­ جدید با محوریت و سلطه­گری صهیونیسم و اسرائیل به منظور مدیریت منابع خاورمیانه به دلیل بیداری ملّت­های منطقه شکست خورده است و این فرصت بزرگی برای ایجاد وحدت و همگرایی بیشتر در خاورمیانه با محوریت ایران اسلامی می­تواند باشد.

- آمریکا به مذاکره با ایران، تمایل دارد و با این­ کار می­خواهد خواسته­های خود را تحمیل ­کند؛ مذاکره با آمریکا، وسیله­ای برای تحمیل و پذیرش خواسته­های او خواهد بود نه پذیرش خواسته­های هر دو طرف؛ که تعبیر برد- برد از آن شود و مذاکره با آمریکا، هیچ سودی برای ایران ندارد. در مورد رابطه هم، آمریکا بر عکس مذاکره که تمایل جدّی به آن دارد، به رابطه­ مشروط می­اندیشد و شرطش هم، تسلیم شدن نظام جمهوری اسلامی از اهداف و آرمان­های انقلاب است؛ پس برقراری رابطه با آمریکا هم به معنای تسلیم در برابر باطل و نابودی جمهوری اسلامی است و هیچ فایده­ای برای ما ندارد. بهترین راه در برابر آمریکا در شرایط فعلی، ایستادگی و مقاومت و تکیه بر توان داخلی است و این سخن به معنای قطع ارتباط همیشگی با آمریکا نیست؛ اگر آمریکا به اصلاح رفتارهای زیاده­خواهانه و مستکبرانه­ خود بپردازد، جمهوری اسلامی ایران می­تواند با او تعامل می­کند؛ شرایطی که هنوز فراهم نیست؛ بنابراین، مذاکره و رابطه را باید بر اساس شرایط واقعی موجود تعریف کنیم.

 

 

 

 

منابع

آشنا، حسام­الدین. (1382). الگویهنجاریمطلوببرایرسانه­هایجدیداسلامی. مجموعه مقالات جهانشمولی اسلامی و جهانی­سازی، (2). تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.

اداره کل پژوهش و آموزش سیما. (1386). صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. تجلی پیام در افق رسانه ملی (جلد 5-1)، (نشر داخل سازمانی).

امیرپور، محمّدتقی. (1393). اصول دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه بین­المللی امام خمینی (ره) قزوین، دانشکده علوم اجتماعی.

ببی، ارل. (1384). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی. (جلدهای 1 و 2)، مترجم: رضا، فاضل. تهران: سمت.

جاویدی، رقیه. (1391). شاخص­هاص نظام سیاسی پیشرفته در اندیشه امام خمینی (ره) و آیت­الله خامنه­ای. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه­السّلام، دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی، 1391.

خسروپناه، عبدالحسین. (1388). جریان‌شناسی فکری ایران معاصر. قم: مؤسسة فرهنگی حکمت نوین.

دانایی­فرد، حسن؛ و مظفری، زینب. (1387). ارتقا روایی و پایایی در پژوهش­های کیفی مدیریتی: تاملی بر استراتژی­های ممیزی پژوهشی، پژوهش­های مدیریت. شماره 1، صص 162-131.

دهقان، علیرضا؛ با همکاری حمید، عبداللهیان؛ و نورالدین، رضوی­زاده. (1387). بررسی رابطه میان افکار عمومی و رسانه. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت­ا... العظمی خامنه­ای، بازیابی سال 1390، از  WWW.KHAMENEI.IR

شعبانی ساروئی، رمضان. (1389). جریان‌شناسی سیاسی فرهنگی ایران. قم: اعتدال.

مقامی، عبّاس. (1392). ارتباطات میان ‌فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: با تأکید بر مسئله فلسطین (تحلیل محتوای بیانات و پیام‌های منتشر شده رهبران جمهوری اسلامی ایران در سایت رهبری). پایان­نامه ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.

منصورزاده، زهرا. (1391). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مبانی، مواضع و چگونگی آن از دیدگاه آیت­الله خامنه­ای. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، پردیس آموزش­های نیمه حضوری.

مهدی‌زاده، سید­محمد. (1391). نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.

نبوی، بهروز. (1380). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: فروردین.

واعظی دهنوی، عبّاس. (1392). مبانی فقهی سیاست خارجی در اندیشه مقام معظم رهبری. پایان‌نامه ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی.

ویمر، راجر؛ و دومینیک، جوزف آر. (1384). تحقیق در رسانه­های جمعی. مترجم: کاووس، سیدامامی. تهران: سروش. (نشر اثر اصلی بی­تا).

هومن، حیدرعلی. (1389). راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت). چاپ دوم.

Wilson, Jamses R., and Rosy, Wilson., Mass. (2001). Media, Mass culture (fifth Edition). Boston, Mc Graw Hil.

Goffman, E. (1981). Forms of talk, Blackwell publication.

Scheufel, D., and Tewksbury, D. (2007). Framing, Agenda setting, and priming, Journal of communication. Vol (57), No (l).

---

[1]. کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی ­واحد علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی، تبریز- ایران.

2. دانشیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی ­واحد تهران مرکز، تهران- ایران.

 

 

 

^[3]. Trustworthiness

مراجع

آشنا، حسام­الدین. (1382). الگویهنجاریمطلوببرایرسانه­هایجدیداسلامی. مجموعه مقالات جهانشمولی اسلامی و جهانی­سازی، (2). تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.

اداره کل پژوهش و آموزش سیما. (1386). صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. تجلی پیام در افق رسانه ملی (جلد 5-1)، (نشر داخل سازمانی).

امیرپور، محمّدتقی. (1393). اصول دیپلماسی در جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه بین­المللی امام خمینی (ره) قزوین، دانشکده علوم اجتماعی.

ببی، ارل. (1384). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی. (جلدهای 1 و 2)، مترجم: رضا، فاضل. تهران: سمت.

جاویدی، رقیه. (1391). شاخص­هاص نظام سیاسی پیشرفته در اندیشه امام خمینی (ره) و آیت­الله خامنه­ای. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه­السّلام، دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی، 1391.

خسروپناه، عبدالحسین. (1388). جریان‌شناسی فکری ایران معاصر. قم: مؤسسة فرهنگی حکمت نوین.

دانایی­فرد، حسن؛ و مظفری، زینب. (1387). ارتقا روایی و پایایی در پژوهش­های کیفی مدیریتی: تاملی بر استراتژی­های ممیزی پژوهشی، پژوهش­های مدیریت. شماره 1، صص 162-131.

دهقان، علیرضا؛ با همکاری حمید، عبداللهیان؛ و نورالدین، رضوی­زاده. (1387). بررسی رابطه میان افکار عمومی و رسانه. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه.

سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت­ا... العظمی خامنه­ای، بازیابی سال 1390، از  WWW.KHAMENEI.IR

شعبانی ساروئی، رمضان. (1389). جریان‌شناسی سیاسی فرهنگی ایران. قم: اعتدال.

مقامی، عبّاس. (1392). ارتباطات میان ‌فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: با تأکید بر مسئله فلسطین (تحلیل محتوای بیانات و پیام‌های منتشر شده رهبران جمهوری اسلامی ایران در سایت رهبری). پایان­نامه ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.

منصورزاده، زهرا. (1391). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مبانی، مواضع و چگونگی آن از دیدگاه آیت­الله خامنه­ای. پایان‌نامه ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، پردیس آموزش­های نیمه حضوری.

مهدی‌زاده، سید­محمد. (1391). نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.

نبوی، بهروز. (1380). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: فروردین.

واعظی دهنوی، عبّاس. (1392). مبانی فقهی سیاست خارجی در اندیشه مقام معظم رهبری. پایان‌نامه ارشد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی.

ویمر، راجر؛ و دومینیک، جوزف آر. (1384). تحقیق در رسانه­های جمعی. مترجم: کاووس، سیدامامی. تهران: سروش. (نشر اثر اصلی بی­تا).

هومن، حیدرعلی. (1389). راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت). چاپ دوم.

Wilson, Jamses R., and Rosy, Wilson., Mass. (2001). Media, Mass culture (fifth Edition). Boston, Mc Graw Hil.

Goffman, E. (1981). Forms of talk, Blackwell publication.

Scheufel, D., and Tewksbury, D. (2007). Framing, Agenda setting, and priming, Journal of communication. Vol (57), No (l).