سنجش کیفیت فضاهای عمومی شهری با تأکید بر خیابان رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه ۱۰ تهران

آمایش محیط

مقاله 4، دوره 12، شماره 45، شهریور 1398، صفحه 71-94   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی موحد^{* 1}؛ علی شماعی¹؛ امیر اسدی کلمتی²

¹(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران)

²(کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران)

چکیده

هدف از این پژوهش سنجش کیفیت فضاهای عمومی از لحاظ کارکرد، دسترسی و ارتباطات، اجتماع‌پذیری، آسایش و کیفیت محیطی در رابطه خیابان‌های رودکی و آذربایجان در محله سلسبیل شمالی منطقه ۱۰ تهران است. یکی معیارهای ارزیابی شهرها و محیط‌های شهری کیفیت فضای عمومی شهری است. کیفیت این فضاها معیار سنجشی برای میزان مطلوبیت شهرها محسوب می‌شود. فضای عمومی ماهیتی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد و ارتقاء هرکدام، با بهبود شاخص‌های زیبایی‌شناسی و سلامت و احساس رضایت شهروندان همراه است. روش پژوهش اکتشافی-تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت پیمایشی است. داده‌های این پژوهش با استفاده از پرسشنامه و به روش نمونه‌گیری تصادفی به‌دست‌آمده است. جامعه آماری شامل شهروندان محله سلسبیل شمالی بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۱ نفر است. متغیرهای پژوهش بر مبنای PPS مطلوبیت این مکان‌ها را در چهار کیفیت کلیدی دسترسی و ارتباطات، کاربری و فعالیت‌ها، اجتماع‌پذیری، آسایش و تصویر ذهنی می‌داند؛ و جهت ارزیابی کیفیت از آزمون t، پیوستگی معیارها از آزمون پیرسون و برای اولویت‌بندی از آزمون فریدمن استفاده‌شده است. یافته‌ها مشخص می‌سازد با توجه به اجتماع‌پذیری زیاد خیابان رودکی و آذربایجان، این دو خیابان با توجه به چهار کیفیت کلیدی از مطلوبیت پایینی برخوردار هستند. بنابراین برای ارتقای کیفیت فضاهای عمومی در محله ارتقاء دسترسی‌ها و پیوستگی و سازگاری کاربری‌ها با فعالیت‌ها و همچنین ارتقای پیاده مداری، خوانایی، کارایی و اختلاط کاربری‌ها در سرزندگی فضاهای عمومی محله مؤثر است.
 

کلیدواژه‌ها

کیفیت فضاهای عمومی شهری؛ PPS؛ خیابان رودکی و آذربایجان؛ محله سلسبیل شمالی؛ منطقه ۱۰ شهرداری تهران

مراجع

1-        و نابرابری اجتماعی: ارائه الگویی برای جدایی گزینی فضایی و پیامدهای آن. چاپ یک. تهران. انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.۳۶۸.

2-       بنتلی، ا.، الکک، آ. مورین، پ.، گلین، س.، اسمیت، گ.1382. محیط‌های پاسخده، ترجمه: مصطفی بهزادفر، تهران، چاپ اول، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت.439

3-       پاکزاد، ج. ۱۳۸۵. مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران. چاپ سه. وزارت مسکن و شهرسازی. ۴۴۸.

4-       جیکوبز، ج. 1388. مرگ و زندگی شهرهای آمریکایی، ترجمه مصطفی بهزادفر، تهران، چاپ اول، نشر دانشگاه تهران،556

5-       حبیبی، م. ۱۳۷۸. فضای شهری حیات واقع‌های و خاطره‌های جمعی. مجله علمی پژوهشی صفه دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.  شماره ۲۸ .21-16.

6-        حبیبی، م. ۱۳۷۸. جامعه مدنی و حیات شهر. نشریه هنرهای زیبا. شماره 7. 33 - 21.

7-       دانش پور، ع،. چرخچیان، م.۱۳۸۶. فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. نشریه باغ نظر. شماره ۷. 28-19.

8-       رفیعیان، م.، تقوایی، ع.، خادمی، م.، علی پور، ر. ۱۳۹۱. بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاها.

9-       رفیعیان، م.، رضوی، ح. ۱۳89. ارتقای کیفیت محیط شهری با استفاده از رویکرد برنامه‌ریزی طراحی محور. تئاتر شهر و پهنه پیرامون. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. شماره ۲. 287-269.

10-    سجادزاده، ح.، یزدان پناه شاه آبادی، م.ر. 1394. ارتباط بین مفاهیم سرمایه اجتماعی و کیفیت ذهنی و عینی محیط شهری (نمونه موردی: محله پنبه ریسه قزوین). فصلنامه آمایش محیط، دوره هشتم، شماره 30: 109-87.

11-   عبداله زاده فرد ع. 1396. نقش فضای عمومی شهری در شکل‌گیری اعتماد اجتماعی نمونه‌موردی: پارک حاشیه چمران. کلان شهر شیراز، فصل نامه آمایش محیط. دوره 10. شماره 39. 157-182.

12-   عمومی شهری. نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. شماره 43. 4-35.

    

13-   کربلایی حسینی غیاثوند. ا؛ بهزادپور م. 1398. ارائه مدل ساختاری به‌منظور بررسی روابط بین مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در خیابان‌های پیاده مدار (مطالعه موردی: خیابان خیام و خیابان سپه قزوین). فصل نامه آمایش محیط. دوره 12، شماره 44. بهار. 105-126.

14-   گلکار، ک.۱۳۷۸. تئوری‌های طراحی‌شهری: تحلیل گونه‌شناختی تئوری‌ها. نشریه علمی­­ـ پژوهشی صفه. شماره ۲۹.33-17.

15-   گلکار، ک.۱۳۸۴. سنجش مکان در طراحی شهری. نشریه صفه. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. شماره ۴۰. 49-28.

16-    لینچ، ک. 1381. تئوری شکل خوب شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران. ۶۹۸.

17-    محمدپور، ن.عبدی دانش پور، ز.1393. برنامه‌ریزی ارتقای کیفیت در فضاهای عمومی با تأکید بر بوستان‌های شهر تهران. چاپ اول، تهران. نشر آذرخش. ص ۲۱۴.

18-   محیط آرا، م، ملک حسینی.ع، شمس،م.196. کیفیت زندگی در محله‌های شهراسلامی-ایرانی با نگرش پایداری فضایی– اجتماعی(نمونه موردی: شهر قم). فصل نامه آمایش محیط. شماره 38: 118-95.

19-    مدنی پور، ع.۱۳۸۴. طراحی فضاهای شهری نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی. ترجمه فرهاد مرتضایی. چاپ دوم. تهران. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. ۳۳۰.

20-    مدنی پور، ع.۱۳۸۹. فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، انتشارات شرکت، چاپ دوم، تهران، پردازش و برنامه‌ریزی شهری، ص ۲۸۸.

21-   مصطفویی س، ساسان پور. ف، موحد. ع، شماعی. ع.1394. کیفیت سنجی محیط در محله‌های شهری و برنامه‌ریزی برای محیط پایدار مطالعه موردی سقز، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، شماره 24، ص 1-24.

22- موحد ع، آهنگری.ن، حسینی. ف.1394. بررسی کارکرد فضاهای عمومی شهری و نقش آن در توسعه پایدار اجتماعی مورد مطالعه: شهر بوکان. مجله توسعه محله‌ای. دوره 7 شماره 1. ص 79-102.

 

23-  PPS. 2012.. "What Makes a Successful Place?” New York (www.PPS.org).

24-  Madanipour, A..2010"Whose Public Space": International Case Studies in Urban Design and Development. Oxford: Routledge. Issue 3. PP 495-497.

25-www.pps.org