مطالعه شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر آسایش انسان (مطالعه موردی: شهرستان بهبهان)

آمایش محیط

مقاله 5، دوره 12، شماره 45، شهریور 1398، صفحه 95-118   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

رضا برنا^*

(دانشیار گروه جغرافیا، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

چکیده

 
  شناخت پتانسیل‌های طبیعی به عنوان بستر فعالیت‌های انسان، پایه و اساس بیشتر برنامه‌ریزی‌های محیطی و آمایش سرزمین را تشکیل می‌دهد. در این راستا ویژگی‌های اقلیمی و عناصر آن در پراکندگی فضایی و شکل گیری رفتار محیطی جوامع انسانی نقش تعیین کننده‌ای ایفا می‌کنند، تا آنجا که امروزه مطالعات و بررسی‌های بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه‌ریزی‌های شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره است. در این پژوهش، آسایش یا عدم آسایش انسان در شهرستان بهبهان بر اساس مدل‌ها و شاخص‌های زیست اقلیمی بیکر، ترجونگ، فشار عصبی و TCI با استفاده از داده‌های آماری 20 ساله (2013-1994) مورد بررسی قرار گرفت و بهترین زمان برای انجام فعالیتهای محیطی و گردشگری در این شهر تعیین شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که شاخص سوزباد مطابق با فعالیتهای اقلیمی منطقه عمل ننموده است و سایر شاخص‌های بیوکلیمایی مورد استفاده، توانایی آشکارسازی دوره‌های آسایشی و عدم آسایشی بهبهان را دارند و با وجود برخی تفاوت‌های جزئی، نمود‌های نسبتاً همگونی از اقلیم آسایشی شهر ارائه می‌دهند. بررسی‌ها نشان داد که بهبهان در طول سال با داشتن تنوع بیوکلیمایی، از شرایط بسیار گرم تا بسیار خنک برخوردار است، طی اواخر بهار و تا طول تابستان از محدوده آسایش زیست اقلیمی خارج است و با پایان فصل پاییز و زمستان در ماه‌های گذار از گرما به سرما (آبان و آذر ماه) و سرما به گرما (اسفند ماه) اقلیم بهبهان به شرایط آسایش انسانی نزدیک می‌شود. در مجموع پاییز و زمستان برای انجام فعالیت‌های محیطی و گردشگری در بهبهان مناسب و ایده‌آل است.

کلیدواژه‌ها

آسایش بیوکلیمایی؛ ترجونگ؛ بیکر؛ فشار عصبی؛ شهرستان بهبهان

مراجع

 

1.  بذرپاش، ر.، ملکی، ح.، حسینی، ع. 1387. بررسی آسایش حرارتی در فضای آزاد جهت اکوتوریسم در شهرستان بابلسر، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 90: 108-93.
2.  پاینده، ن.، زکی، غ. 1384. محاسبه دمای مؤثر استاندارد با طراحی نرم افزار سلامت، مطالعه موردی: محاسبه دمای مؤثر 130 ایستگاه سینوپتیکی کشور، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، 57: 92-73 .
3. ترکاشوند،م. 1395. آشکارسازی جزایر حرارتی شهر اراک مبنی بر تحلیل‌های خود همبستگی فضایی. مجله آمایش محیط، 35: 148-123.
4.  ذولفقاری، ح. 1386. تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردش در تبریز با استفاده از شاخص‌های دمای معادل فیزیولوژی(PET) متوسط نظر سنجی پیش‌بینی شده (PMV)، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، 62: 141- 129.
5.  ساری صراف، ب.، جلالی، ط. 1389. پهنه بندی کلیماتوریسم منطقه ارسباران با استفاده از شاخص (TCI)، مجله فضای جغرافیایی، 30: 88-63.
6.  محمدی، ح.، سعیدی، ع. 1387. شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان مطالعه موردی شهر قم، مجله محیط شناسی، 34(47):86-73.
7. محمدی دوست، س.،خانی زاده، م. 1397. ارزیابی کاربری اراضی شهری زرقان با رویکرد کیفیت محیط. مجله آمایش محیط. 43: 46-21.
8.  محمودی، پ.1387. گردشگری و تعیین محدوده ی آسایش اقلیمی آن در شهرستان مریوان با استفاده از شاخص‌های دمای مؤثر و تنش تجمعی، مجله رشد آموزش جغرافیا، 22: 49-44.
9.  صفایی پور، م.، شبانکاری، م.، تقوی، ط. 1392. شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان مطالعه موردی شهر شیراز، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 24 (2): 210-193.
10.  حسنوند، ع.، سلیمانی تبار، م.، یزدان پناه، ح. 1390. تبیین فضایی میزان آسایش اقلیمی استان لرستان بر اساس شاخصTCI ، مجله برنامه‌ریزی فضایی، 1(1): 144-121.
11. رازجویان، م.1375. آسایش به وسیله معماری همساز با اقلیم، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
12. رمضانی پور،م. 1397. شناسایی پتانسیل‌های بوم گردشگری پایدار شهری – منطقه‌ای شهرستان نوشهر بر اساس عوامل طبیعی – اقلیمی، مجله آمایش محیط، 40: 160-143.
13.  شاه بختی، م.، شفیعی، ز.1389. تحلیل شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان در شهر بابلسر، دومین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا: 63-59.
14. عزتیان، و.، میرعنایت، ن.، حاجیان، م. 1391. بررسی زیست اقلیم گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری، فصلنامه فضای گردشگری، 1(3): 139- 161.
15. فتوحی، ص.، زهرایی، ا.، ابراهیمی تبار، ا. 1392. ارزیابی شرایط اقلیم گردشگری  استان‌های شمالی حاشیه دریای خزر، مجله فضای جغرافیایی، 13(42): 169- 189.
16. فرج زاده، م و احمد آبادی، ع. 1388. ارزیابی و پهنه بندی اقلیم گردشگری ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (TCI)، مجله پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 71: 31-42.
17. عمرانی، ز.، یزدان پناه، ح. 1392. تعیین تقویم آسایش اقلیم گردشگری مناطق توریستی استان اصفهان، مجله فضای جغرافیایی، 3(41): 113- 130.
18. کاویانی، م.، 1372. بررسی و تهیه نقشه زیست اقلیم انسانی ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 28: 77- 108.
19.  کسمایی، م. 1372. پهنه بندی اقلیمی ایران- مسکن و محیطهای مسکونی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
    1.  Fanger, P O. 1970. Thermal Comfort. Danish Technical Press,Copenhagen, Denmark.
    2.  Morillon-Galvez, D,Saldana-Flores, R. 2004. AHuman bioclimatic atlas for Mexico; Solar Energy ,Vol.76.
    3.  Emmanuel, R. 2005. Thermal comfort implication of urbanization in awarm humid city the Colombo metropolitan region (C M R)Srilanka, Building and environment, 40:1591-1601.
    4.  Olgyay, V. 1953. Application of Climatic Data to house Desingn, U.S.Hosing and home Finance Agenc.Washington, D, C. 2 vol.
    5.  Mieczkowski, Z .1985. The tourism climatic index a methods of evaluation of world climate for tourism, Canadian Geoghrapher, 29(3)wan. International Journal of Biometeorology 52: 281-290.
    6.  Terjung, W.H.1968.Word Patterns of the Monthly Comfort index. International Journal of biometeorology.Vol, 12, n, 2: 119-141.