تعیین اثربخشی آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی دانش‌آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 2، دوره 12، شماره 46، شهریور 1398، صفحه 29-45   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2019.668227

نویسندگان

غلامرضا نیکراهان¹؛ طاهره قاسمی^{* 2}

¹استادیار، گروه روان‌شناسی، دانشگاه فرهنگیان تهران، تهران، ایران

²کارشناس‌ارشد روان‌شناسی عمومی، واحد بروجن، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجن، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر اثربخشی آموزش برنامه شادی لیومیرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه شهر شهرضا می‌باشد. تعداد 30 نفر از کلیه دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک متوسطه دوم مشغول به تحصیل در دبیرستان‌های واقع در شهر شهرضا به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. گروه مداخله به مدت شش هفته آموزش شادی لیبومیرسکی را دریافت نمودند و اندازه گیری در مرحله پیش­آزمون، پس آزمون و پیگیری به انجام رسید. ایزار جمع آوری داده­ها شامل پرسشنامه­های امید اسنایدر، پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ)، پرسشنامه احساس شادکامی آکسفورد و رضایت از زندگی داینر و همکاران بود. داده­ها با استفاده از روش­های آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس چندمتغیره) تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش برنامه شادی لیوبومیرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در دانش‌آموزان در مرحله پس آزمون و پیگیری تاثیر معناداری داشت. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که آموزش شادی به دانش­آموزان منجر به افزایش امید، شادکامی، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در دانش­آموزان می­شود. از این‌رو به مدارس پیشنهاد می­شود که توجه به آموزش این نوع شادکامی را جزء الویت‌های آموزشی خود قرار دهند

کلیدواژه‌ها

شادکامی؛ امید؛ رضایت از زندگی؛ سلامت عمومی

اصل مقاله

دانش­آموزان به عنوان سرمایه­های ملی و نیروی سازنده فردا همواره مورد توجه خاص برنامه ریزان و سیاست گذاران جامعه بوده­اند . اکثر دانش­آموزانی که در سنین نوجوانی قرار دارند مشکلات زیادی را در حوزه سلامت تجربه می­کنند(شمسائی و همکاران، 2014). یکی از شاخص­های بهداشت روانی میزان رضایت از زندگی در افراد است. منظور از رضایت از زندگی، نگرش فرد و ارزیابی عمومی نسبت به کلیت زندگی خود و یا برخی از جنبه­های زندگی، همچون زندگی خانوادگی و تجربه آموزشی است (ای دی[1] و همکاران، 1999). تجربه شادکامی و رضایت از زندگی هدف برتر زندگی به شمار می­رود. رضایت از زندگی بازتاب میان آرزوهای شخص و وضعیت فعلی او می­باشد. به بیان دیگر هرچه شکاف میان آرزوهای فرد و وضعیت عینی فرد بیشتر گردد، رضایت­مندی او کاهش می­یابد (حاتمی و همکاران، 2010). پژوهش­های انجام شده در ارتباط با رضایت­مندی از زندگی در بین نوجوانان نشان داده­است که رضایت­مندی و تلقی مثبت از زندگی در گروه سنی نوجوان کاملا متفاوت با گروه های سنی دیگر است. ناامیدی، اضطراب و افسردگی از جمله آثار منفی نارضایتی از زندگی است که پیامدهایی همچون کاهش مشارکت جویی اجتماعی، تعاون و اعتماد اجتماعی خواهد داشت.

   نارضایتی از زندگی به مرور زمینه را برای کاهش احساس سلامت عمومی در دانش­آموزان به وجود می­آورد. سلامت که به طور کلی در تعریف سازمان بهداشت جهانی " حالت خوب بودن کامل از نظر جسمی، روانی و اجتماعی"را شامل می­شود، مسئله­ای است که امروزه پژوهش­های زیادی را به خود اختصاص داده است؛ به طوری که مطالعات انجام شده در سال­های اخیر، به وضوح رابطه تنگاتنگی بین سلامت عمومی و عوامل روان­شناختی نشان می دهد(شوارتز[2] و همکاران، 2006). با توجه به تعریف ارائه شده از سلامت عمومی در سازمان بهداشت جهانی از سلامت عمومی می­توان گفت که سلامت عمومی یک مسئله چند بعدی است و باید توجه داشت که ابعاد مختلف سلامت و یا بیماری بر یکدیگر اثر می­گذارند و تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند . اقدامات انجام شده برای ارتقای سلامت و یا بیماری بر یکدیگر اثر می­گذارند و تحت تاثیر یکدیگر قرار دارند و باید به تمام جوانب سلامت فردی (جسمی، روانی و اجتماعی) توجه داشته باشند. معمول­ترین بعد سلامت، سلامت جسمی است که در مقایسه با دیگر ابعاد می­توان آن را به سادگی ارزیابی کرد. از نظر بیولوژی عمل مناسب سلول­ها و اعضای بدن، و هماهنگی آ­ن­ها با یکدیگر نشان دهنده سلامت جسمی است (بیگلار[3] و همکاران، 2014). سلامت روانی به عنوان حالتی از زندگی سالم تعریف می­شود که در آن فرد توانمندی خود را می­شناسد و از آن به نحو مؤثر و مولد استفاده می­کند (روبینت،[4] 1999). در این بین سلامت اجتماعی آن بعد از رفتار هر فرد است که مربوط به چگونگی برقراری ارتباط او با سایر افراد جامعه می­باشد و اینکه دیگران چگونه با او برخورد می­کنند را شامل می­شود (شوارتز و همکاران، 2006).

امید یک ساختار شناختی- انگیزشی است که از تعامل بین دو مؤلفه کارگزارموفق[5] (تصمیم­گیری هدفدار) و گذرگاه­ها[6] (قدرت برنامه ریزی راه­های گوناگون برای رسیدن به هدف خویش) به وجود می­آید. مؤلفه اول، این باور فرد را می­سازد که شخص می­تواند حرکت در طول مسیر محتمل را برای رسیدن به اهداف خود شروع و تحمل کند. این بعد جزء بعد انگیزشی نظریه­ اسنایدر است که انرژی روانی برای استفاده از گذرگاه­ها از آن به کار گرفته می­شود. تفکر گذرگاهی مربوط به توانایی فرد برای غلبه بر موانع و شناخت راه­های مختلف برای رسیدن به هدف می­باشد، یعنی فرد راههای معتبر و موجه رسیدن به اهداف مورد نظر را می­داند (اسنایدر،[7]2005).در سال­های اخیر با کارهای مارتین سلیگمن و همکارانش در روانشناسی، جنبشی به عنوان روا­شناسی مثبت ایجاد شده­است. در این حیطه مباحثی مانند شادکامی، امید ، سرزندگی، خوش­بینی، سلامت عمومی و ... مورد بحث قرار می­گیرد (بالو، 2002).

   لیوبومیرسکی و همکاران (2005) شادی را تعادل بین تجربه­های هیجانی مثبت و منفی در طول یک دوره زمانی می­دانند. و شادی را تجربه احساس نشاط خوش­بینی و خوشی و نیز دارا بودن این احساس که فرد زندگی خود را خوب، با ارزش و بامعنا بداند در نظر گرفته اند. طبق این تعریف مشخص می­شود که شادی یک پدیده ذهنی و درونی است. عاطفه مثبت که اجزای اصلی شادکامی هستند باعث افزایش خزانه رفتاری- شناختی و توجه فرد می شود و برعکس افسردگی باعث محدودیت خزانه رفتاری و کاهش توجه فرد می­شود (لیوبومیراسکی و همکاران، 2005). با توجه به تفاوت­های نظری و کاربردی موجود در بین نظریه­های شادکامی، ارجحیت نوع مداخلات شادکامی موجود در حیطه­های متفاوت زندگی مورد بحث است. حالت­های مختلف زندگی شادمانه از دیر باز موضوع بحث فلاسفه، روان­شناسان و صاحب­نظران علوم انسانی بوده­است (گومز[8] ، 2009). در سال­های اخیر تاثیر مهارت مثبت نگری طی پژوهش­هایی تایید شده است. پژوهش­ها نشان دادند که آموزش مثبت­نگری باعث افزایش سلامت روانی، امیدواری، خود کارآمدی، عزت­نفس و کاهش افسردگی می­شود (لی^[9] و همکاران، 2010) . همچنین نتایج پژوهش­های وندرلن و همکاران^[10] ( 2007) نشان داد که بین امیدواری، مثبت نگری و سلامت روان نیز رابطه­ی مثبت و معناداری وجود دارد. بلک و ریتولز^[11] (2013) به برسی رابطه­ی کمال­گرایی، افسردگی و خوش بینی پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که خوش­بینی، عواقب منفی از کمال را کاهش می­دهد پس افراد خوش­بین، کمال گرایی بیشتر و افسردگی کمتری دارند و همچنین آنها در برخورد با مشکلات به خود اطمینان دارند (بویرازو لایتسی^[12] ،2012).

  با توجه به تفاوت­های نظری موجود در بین نظریه های شادی، ارجحیت نوع مداخلات شادی موجود، در حیطه های مختلف از جمله در حیطه سلامت است. حالت­های مختلف زندگی شادمانه از دیرباز موضوع بحث فلاسفه، روانشناسان و صاحب نظران علوم انسانی بوده است.  با توجه به تاثیر مثبت و مؤثر آموزش برنامه شادی و تاثیر مثبت و مؤثر آن بر احساس شادکامی، موجب امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در افراد می­شود. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش شادکامی لیوبو میرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه می باشد. در راستای هدف تحقیق، در تحقیق حاضر فرضیه های زیر مورد آزمون قرار گرفتند:

ü      آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر شادکامی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

ü      آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر رضایت از زندگی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

ü      آموزش برنامه شادکامی لیوبو میرسکی بر امید به زندگی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

ü      آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر سلامت عمومی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

 

روش پژوهش

پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح پژوهش پیش­آزمون- پس­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش­آموزان دختر مشغول به تحصیل در رشته تربیت کودک سال سوم مقطع متوسطه دوم شهرضا در سال تحصیلی 96-1395 است. با توجه به اینکه طرح پژوهش حاضر نیمه آزمایشی است و با عنایت به این­که حجم نمونه در طرح­های نیمه آزمایشی حداقل 30 نفر در دو گروه آزمایش و گواه توصیه می­شود (دلاور، 1386)، حجم نمونه برابر با 30 نفر انتخاب شد که از نمونه مذکور، 15 نفر در قالب گروه آزمایش و 15 نفر در قالب گروه گواه به صورت تصادفی انتخاب شدند. روش نمونه­گیری در پژوهش حاضر به این صورت بود که با استفاده ازروش تصادفی خوشه­ای چند مرحله­ای، ابتدا از میان دو ناحیه شهرضا ناحیه یک به صورت تصادفی انتخاب شد و از بین مدارس متوسطه دوم، یک مدرسه انتخاب شد، همچنین از بین کلاس­های پایه سوم مدرسه مذکور یک کلاس به طور تصادفی به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به عنوان گروه گواه انتخاب شد. سپس گروه آزمایش به مدت شش جلسه تحت بسته آموزشی هنون شادی لیبومریسکی (2005) قرار گرفت. تعداد جلسات آموزشی شش جلسه بود و به طور هفتگی برگزار شد و هرجلسه 75 دقیقه به طول انجامید. در این مدت گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. اندازه­گیری­ها یک هفته قبل از شروع جلسات در مرحله پیش‌آزمون و یک هفته پس از پایان دوره در مرحله پس آزمون به انجام رسید. همچنین ابزار گرداوری داده ها شامل ابزار زیر می باشد. برای جمع­آوری داده های پژوهش از ابزار زیر استفاده گردید:

 

مقیاس رضایت از زندگی: این مقیاس توسط دینر و همکاران در سال 1985 برای گروه­های سنی مختلف تهیه و مشتمل بر 5 گزاره است و هر گزاره مشتمل بر پنج گزینه است از 1( کاملا مخالفم ) تا 5 (کاملا موافقم) و دامنه نمره­گذاری آن از 5 تا 25 می­باشد که به عنوان نمونه آزمودنی ها پاسخ خود را در ارتباط با سؤال" چقدر از زندگی خود راضی اند ویا چقدر زندگی به زندگی آرمانی آن­ها نزدیک است" را بر روی این طیف نمره گذاری اظهار می دارند. دینر و همکاران (1985) ضریب آلفای کرنباخ 78/0 و ضریب بازآزمایی را پس از دو ماه 82/0 گزارش کرده­اند. این مقیاس در داخل کشور در پژوهش های بسیاری استفاده شده است. به عنوان نمونه بیانی و همکاران (1386) جهت تعیین همسانی درونی از ضریب آلفای کرنباخ استفاده کرد و ضریب آن را 82/0 گزارش کردند. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 84/0 به دست آمد.

 

مقیاس سلامت عمومی: پرسسشنامه سلامت عمومی[13] گلدبرگ و هیلر (1979)، وضعیت سلامت افراد را در سه سطح، جسمانی، سلامت روانی، و کارکردهای اجتماعی اندازه­گیری می­کند . فرم اصلی این پرسشنامه دارای 60 سؤال است. اگر چه به صورت فرم های 30 سؤالی و 28 سؤالی در مطالعات مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در این مطالعه از فرم 28 سؤالی استفاده شد که در آن هر مؤلفه دارای هفت سؤال است. زیر مؤلفه­ها جنبه­های علامت شناسی بیماری را نشان می­دهند و لزوما برابر با تشخیص قطعی بیماری نیستند (رادفر، 2005). هر سؤال بر روی مقیاس های درجه­ای لیکرت از (3-0) نمره­گذاری شد. یعنی پاسخ به هر سؤال، گزینه الف نمره صفر، گزینه ب نمره یک، گزینه ج نمره دو و گزینه د نمره سه را نشان می­دهد و از مجموع چهار مؤلفه یک نمره کلی به دست می­آید. به طور کلی نمره آزمون برای هر فرد از (84-0) متغییر است و نقطه برش این آزمون 18 در نظر گرفته شد (گلدبرگ و همکاران، 2004). این پرسشنامه در پژوهش­های مختلف به عنوان یک ابزار استاندارد مورد استفاده قرار گرفته است. مسعود زاده و همکاران (1383) اعتبار این پرسشنامه را 91/0 گزارش کرده­اند. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 78/0 به دست آمد.

مقیاس شادکامی: این پرسشنامه توسط آرگیل و لو [14] (1985)تهیه شده است. از آن­جایی که آزمون افسردگی بک[15] یکی از موفق­ترین مقیاس­های سنجش افسردگی است، آرگیل با استفاده از این مقیاس توانست پرسشنامه شادکامی را طی چند مرحله با 29 کویه آماده کند. این پرسشنامه شامل پنج مؤلفه می­باشد که عبارتنداز رضایت از زندگی، حرمت خود، بهزیستی فاعلی، رضایت خاطر و خلق مثبت. روش نمره­گذاری این مقیاس به صورت صفر تا سه می­باشد که در این صورت دامنه نمرات بین صفر تا 87 می­باشد. جهت بررسی پایایی این ابزار، آرگیل و همکاران ضریب آلفای 90/0 را گزارش کردند. در ایران مقیاس شادکامی توسط علی­پور و نور بالا (1378) به فارسی ترجمه شد و درستی برگردان آن به فارسی توسط هشت متخصص تایید شده­است. در این مطالعه آلفای کرنباخ 95/0 و پایایی تصنیفی 92/0 بدست آمد، همچنین پایایی به روش بازآزمایی پس از سه هفته، 79/0 گزارش شد. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه 89/0 به دست آمد.

مقیاس امید: مقیاس امید اسنایدر جهت تعیین میزان امید بزرگسالان توسط اسنایدر در سال 1991 ساخته شده­است. این مقیاس دارای 12 آیتم می­باشد که 6 آیتم آن مربوط به مؤلفه­ی کارگزار و 6 آیتم دیگر مربوط به مؤلفه گذرگاه می­باشد. نمره گذاری پرسشنامه به صورت هفت درجه ای(1 تا 7) می­باشد. پایایی این قیاس توسط شیرین زاده و میر جعفری (1385) بر روی 100 نفر از دانشجویان محاسبه گردید. در این پژوهش میزان آلفای کرنباخ برای مؤلفه کارگزار 71/0 و برای مؤلفه گذرگاه 67/0و پایایی کل آن 78/0 گزارش شد. در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 81/0 به دست آمد.

 

 یافته­ها

به ‌منظور بررسی وضعیت افراد نمونه به لحاظ میزان شادکامی، رضایت از زندگی، امید به زندگی و سلامت عمومی به‌ترتیب با توجه به نمرات حاصل از مقیاس‌های شادکامی اکسفورد، رضایت از زندگی SWOT، امید به زندگی اسنایدر، سلامت عمومی GHQ، میانگین و انحراف معیار در گروه‌های کنترل و آزمایش و وضعیت‌های پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، در جدول 1 آورده شده است. نتایج نشان ‌دهنده‌ی اختلاف بین نمرات میزان شادکامی، رضایت از زندگی، امید به زندگی، سلامت عمومی، در گروه‌های کنترل و آزمایش در پس‌آزمون و پیگیری می‌باشد. همچنین نتایج نشان دهنده‌ی عدم اختلاف بین نمرات میزان شادکامی، رضایت از زندگی، امید به زندگی، سلامت عمومی، در گروه‌های کنترل و آزمایش در پیش‌آزمون می‌باشد

 

جدول 1: میانگین و انحراف معیار مقیاس های تحقیق در مراحل پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری

Table 1

Mean and standard deviation of research scales in pre-test, post-test and follow-up stages

مقیاس	گروه‌ها group
		تعداد Number	میانگین Average	انحراف معیار Standard deviation	تعداد Number	میانگین Average	انحراف معیار Standard deviation	تعداد Number	میانگین Average	انحراف معیار Standard deviation
شادکامی Happiness	کنترل	15	36.96	5.46	15	37.73	5.55	15	37.8	5.72
	آزمایش	15	39.2	4.39	15	51.93	3.69	15	51.93	5.24
رضایت از زندگی Life satisfaction	کنترل	15	10.47	1.88	15	11	1.25	15	10.67	1.4
	آزمایش	15	10.33	1.76	15	17.07	1.39	15	17	1.65
امید به زندگی Hope life	کنترل	15	47.87	4.55	15	48	4.09	15	48.27	3.84
	آزمایش	15	48.13	5.46	15	58.53	5.11	15	58.33	5.16
سلامت عمومی general health	کنترل	15	42.27	5.4	15	41.07	3.53	15	40.07	4.71
	آزمایش	15	41.67	6.37	15	29.27	5.48	15	28.33	5.78

 

استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس به عنوان یک آزمون پارامتریک، مستلزم رعایت برخی پیش‌فرض‌های آماری است. این پیش‌فرض‌ها شامل: 1. فاصله­ای یا نسبی بودن مقیاس اندازه­گیری متغیرهای وابسته 2. نمونه­گیری یا گمارش تصادفی آزمودنی­ها 3. توزیع نرمال نمرات متغیرهای وابسته 4. همسانی واریانس­های متغیر وابسته 5. تساوی یا تناسب حجم نمونه‌ها 6. همگنی شیب رگرسیون می­باشد (مولوی، 1386) که این پیش‌فرض‌ها در پژوهش حاضر اعمال گردیده است. همچنین قبل از اجرای تحلیل کوواریانس برای مقایسه پش­آزمون­ها استفاده شد که نتایج نشان داد بین پش­آزمون­ها تفاوت معناداری وجود دارد (01.0P<).

 

 

 

1. آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر شادکامی دانش آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

تحلیل کوواریانس برای مقایسه‌ی نمرات مقیاس شادکامی با توجه به دو گروه کنترل و آزمایش در وضعیت پس‌آزمون پس از کنترل اثر پیش‌آزمون اجرا و نتایج در جداول 2 ارائه شده است. از جدول 2 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس شادکامی ، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان شادکامی در مرحله پس‌آزمون، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 921/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد.

جدول 2: نتایج تحلیل کواریانس آزمون فرضیه ی اول در پس آزمون و پیگیری

Table 2

Results of covariance analysis of the first hypothesis test in post-test and follow-up

شاخص آماری Statistical index	مجموع مجذورات Sum of Squares	درجه آزادی df	میانگین مجذورات Mean Square	آماره آزمون F	sig	اندازه اثر (مجذور اتا) Eta	توان آماری Statistical power
عرض از مبدأ Width from origin	60.531	1	60.53	17.91	0.001	0.39	0.98
پیش آزمون شادکامی Happiness pretest	530.653	1	530.65	157.07	0.001	0.85	1
اثر گروه Group effect	1058.49	1	1058.49	313.32	0.001	0.92	1
پیگیری شادکامی Follow up haappiness	647.28	1	647.26	89.13	0.001	0.76	1
اثر گروه Group effect	1011.4	1	1011.4	27.139	0.001	0.83	1
خطا Erorr	91.21	27	37.3

 

از جدول 2 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس شادکامی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان شادکامی در مرحله پیگیری، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 838/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد. بنابرین فرضیه اول تایید شده و می توان گفت، آموزش پکیج شادکامی بر افزایش شادکامی مؤثر است.

 

1. آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر رضایت از زندگی دانش آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

تحلیل کوواریانس برای مقایسه‌ی نمرات مقیاس رضایت از زندگی با توجه به دو گروه کنترل و آزمایش در وضعیت پس‌آزمون و وضعیت پیگیری پس از کنترل اثر پیش‌آزمون اجرا و نتایج در جداول 3 ارائه شده است. از جدول 3 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس رضایت از زندگی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان رضایت از زندگی در مرحله پس‌آزمون، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 874/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد.

جدول 3: نتایج تحلیلی کواریانس آزمون فرضیه ی دوم در پس آزمون و پیگیری

Table 3

Results of covariance analysis of the second hypothesis test in post-test and follow-up

شاخص آماری Statistical index	مجموع مجذورات Sum of Squares	درجه آزادی df	میانگین مجذورات Mean Square	آماره آزمون F	sig	اندازه اثر (مجذور اتا) Eta	توان آماری Statistical power
عرض از مبدأ Width from origin	98.1	1	98.1	66.05	0.001	0.71	1
پیش آزمون رضایت از زندگی Life satisfaction pretest	8.83	1	8.83	5.94	0.02	0.18	0.65
اثر گروه Group effect	279.38	1	38.279	188.09	0.001	0.87	1
پیگیری رضایت از زندگی Follow up Life satisfaction	10.54	1	10.54	5.1	0.03	0.16	0.59
اثر گروه Group effect	304.67	1	304.67	150.15	0.001	0.84	1
خطا Erorr	40.1	27	1.48

 

از جدول 3 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس رضایت از زندگی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان رضایت از زندگی در مرحله پیگیری، معنادار است (01.0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 848/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد. بنابرین فرضیه دوم تایید شده و می توان گفت، آموزش پکیج شادی بر افزایش رضایت از زندگی مؤثر است.

 

 

1. آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر امید به زندگی دانش آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

تحلیل کوواریانس برای مقایسه‌ی نمرات مقیاس امید به زندگی با توجه به دو گروه کنترل و آزمایش در وضعیت پس‌آزمون و وضعیت پیگیری پس از کنترل اثر پیش‌آزمون اجرا و نتایج در جداول 4 ارائه شده است. از جدول 4 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس امید به زندگی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان امید به زندگی در مرحله پس‌آزمون، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 876/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد.

جدول 4: نتایج تحلیلی کواریانس آزمون فرضیه ی سوم در پس آزمون و پیگیری

Table 4

Results of covariance analysis of the forth hypothesis test in post-test and follow-up

شاخص آماری Statistical index	مجموع مجذورات Sum of Squares	درجه آزادی df	میانگین مجذورات Mean Square	آماره آزمون F	sig	اندازه اثر (مجذور اتا) Eta	توان آماری Statistical power
عرض از مبدأ Width from origin	54.94	1	54.94	13.15	0.001	0/32	0.91
پیش آزمون امید به زندگی Life expectancy pretest	486.93	1	486.93	116.55	0.001	0.81	1
اثر گروه Group effect	796.94	1	796.94	190.76	0.001	0.87	1
پیگیری امید به زندگی Follow up Life expectancy	510.32	1	510.32	197.01	0.001	0.87	1
اثر گروه Group effect	725.67	1	725.67	280.15	0.001	0.91	1
خطا Erorr	112.79	27	4.17

از جدول 4 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس امید به زندگی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان امید به زندگی در مرحله پیگیری، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 91/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد. بنابرین فرضیه سوم تایید شده و می توان گفت، آموزش پکیج شادی بر افزایش امید به زندگی مؤثر است.

 

1. آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر سلامت عمومی دانش آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه تاثیر دارد.

تحلیل کوواریانس برای مقایسه‌ی نمرات مقیاس سلامت عمومی با توجه به دو گروه کنترل و آزمایش در وضعیت پس‌آزمون و وضعیت پیگیری پس از کنترل اثر پیش‌آزمون اجرا و نتایج در جداول 5 ارائه شده است. از جدول 5 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس سلامت عمومی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان سلامت عمومی در مرحله پس‌آزمون، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 924/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد.

 

جدول 5: نتایج تحلیلی کواریانس آزمون فرضیه ی چهارم در پس‌آزمون و پیگیری

Table 5

Results of covariance analysis of the fifth hypothesis test in post-test and follow-up

شاخص آماری Statistical index	مجموع مجذورات Sum of Squares	درجه آزادی df	میانگین مجذورات Mean Square	آماره آزمون F	sig	اندازه اثر (مجذور اتا) Eta	توان آماری Statistical power
عرض از مبدأ Width from origin	11.73	1	11.73	3.98	0.056	0.12	0.48
پیش آزمون سلامت عمومی general health pretest	516.45	1	516.45	175.58	0.001	0.86	1
اثر گروه Group effect	965.81	1	965.81	328.36	0.001	0.92	1
پیگیری سلامت عمومی Follow up general health	627.03	1	627.03	111.94	0.001	0.8	1
اثر گروه Group effect	947.01	1	947.01	169.07	0.001	0.862	1
خطا Erorr	41.79	27	2.94

 

از جدول 5 مشاهده می‌شود، با توجه به مقیاس سلامت عمومی، تفاوت دو گروه کنترل و آزمایش در میزان سلامت عمومی در مرحله پس آزمون و پیگیری، معنادار است (01/0P<). به‌علاوه اندازه اثر (مجذور اتا سهمی) 92/0 و توان آماری 000/1 می‌باشد. بنابرین فرضیه چهارم تایید شده و می توان گفت، آموزش پکیج شادی بر افزایش سلامت عمومی مؤثر است.

 

بحث و نتیجه­گیری

   هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش برنامه شادی لیوبو میرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک مقطع متوسطه بود نتایج پژوهش نشان داد که آموزش برنامه شادی لیوبومیرسکی بر شادکامی، امید، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در دانش آموزان در مرحله پس آزمون و پیگیری تاثیر معناداری داشت. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که آموزش شادکامی به دانش­آموزان منجر به افزایش امید، شادکامی، سلامت عمومی و رضایت از زندگی در دانش­آموزان می­شود(01/0P<). این یافته با نتایج پژوهش قنبریان، پرموز و رجب زاده (1395)، آقایی و نیکراهان (1394) و عناصری (1386) هماهنگ و همسو است.

 همان­گونه که گفته شد روان­شناسی مثبت مبحثی از روان­شناسی است که در آن مباحثی مانند؛ شادی، امید ، سر زندگی، خوش­بینی، سلامت عمومی و ... را مورد بحث قرار می­دهد (بارلو، 2002).در میان روان­شناسان مثبت نگر، لیوبومیراسکی و همکاران (2005) شادکامی را تعادل بین تحربه­های هیجانی مثبت و منفی در طول یک دوره زمانی می­دانند. به این صورت که آنان شادکامی را تجربه احساس نشاط خوش­بینی و خوشی و نیز دارا بودن این احساس که فرد زندگی خود را خوب، با نشاط و با ارزش می دانند در نظر گرفته­اند. بنابراین می­توان گفت که شادی یک پدیده ذهنی و درونی است. عاطفه مثبت که اجزای اصلی شادی هستند باعث افزایش خزانه رفتاری- شناختی و توجه فرد می شود و فرد احساس شادکامی و نشاط بیشتری را تجربه خواهد کرد .برعکس در صورتی که فرد به جای تلاش برای مثبت اندیشی به افکار منفی روی بیاورد در صورت تداوم این حالات دچار افسردگی می­شود؛ که این در نهایت منجر به محدود شدن خزانه رفتاری و کاهش توجه و در نتیجه عدم پیشرفت او می­شود (لیوبومیراسکی و همکاران، 2005). احساسا نشاط و شادکامی و سرزندگی در برخورد با رویدادهای مختلف در بسیاری از موارد به نوع نگرش و احساس فرد برمی­گردد که این افراد چقدر بتوانند در مسیر زندگی لذت و شادی، قدرت تصمیم گیری، علاقه­مندی به دیگران، احساس دلگرمی و توانایی برقراری ارتباط با دنیای اطراف را داشته باشند. آنچه که می­تواند در ایجاد روحیه­ی شادی و نشاط و بالا بردن امید به زندگی در زندگی افراد نقش فعالی را ایفا نماید. به عقیده پژوهشگر مثبت نگری و توانایی مقابله با شرایطی است که همواره ممکن است تحت عنوان مشکلات، روحیه شادکامی و امید به زندگی را به مخاطره بیاندازد. افراد مثبت‌نگر یا امیدوار به زندگی، سالمتر، و شادتر هستند و دستگاههای ایمنی آنان بهترکار می­کنند. آنها با بهره گیری از راهبردهای کنار آمدن مؤثرتر مانند ارزیابی مجدد و مسئله گشایی، با تنیدگی­های روانی بهتر کنار میآیند. همچنین بر نحوه فعال از رویدادهای تنیدگی زدایی زندگی پرهیز کنند و شبکه­های حمایت اجتماعی بهتری را پیرامون خود می­سازد. سبکهای زیستی سالمتری دارند که آنها را از ابتلا به بیماری حفظ می­کنند. همچنین نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که دانش­آموزانی که دارای تجربه احساس شادکامی و هیجان مثبت بیشتری هستند، احساس امید بیشتری را تجربه می­کنند. افرادی که امید بیشتری دارندتلاش­شان را صرف کسب اهداف بیشتر می­کنند. اهدافشان را با اطمینان بیشتری به دست می­آورند و آن­ها را با اهداف سخت­تر دیگری مقایسه می­کنند؛ اما افرادی که امید کمتری دارند این­گونه نیستند. امید باعث می­شود که افراد احساس کنند که با تلاش و کوشش بیشتر به نتیجه می­­رسند و همین منجر به افزایش تلاش آنان در دستیابی به اهدافشان می­شود (ریس،[16] 2006). همچنین نتایج پژوهش نشان داد که مداخلات روان­شناسی مثبت­نگر منجر به افزایش سطح سلامت عمومی در دانش آموزان می­شود. به نظر محققان احساس شادکامی منجر به افزایش سطح خودمراقبتی، کیفیت زندگی و ارتقای سلامت عمومی می­شود. به این صورت که احساس شادکامی در افراد باعث می­شود که فرد بر موقعیت­های استرس­زا غلبه داشته باشد و او را قادر می­سازد تا به تلاش خود برای رسیدن به اهداف خود ادامه دهد. شادکامی عاملی است که باعث غنای زندگی می­شود و افراد را قادر می­­سازد که دردی فراتر از وضعیت کنونی و نابسامانی و درد و رنج خود داشته باشند.

   از نتایج مثبت روان­شناسی مثبت می­توان به معنادار شدن زندگی، انرژی برای کار، حفظ شادکامی و حفظ زندگی، اعتماد به نفس، آرامش و سازگاری با شرایط و برتری و تفوق در زندگی اشاره کرد ( اسنایدر و همکاران، 1991). تجربه شادکامی و رضایت از زندگی هدف برتر زندگی به شمار می­رود. رضایت از زندگی بازتاب میان آرزوهای شخص و وضعیت فعلی او می­باشد. به بیان دیگر هرچه شکاف میان آرزوهای فرد و وضعبت عینی فرد بیشتر گردد، رضایت­مندی او کاهش می­یابد . پژوهش­های انجام شده در ارتباط با رضایت­مندی از زندگی در بین نوجوانان نشان داده­است که رضایت­مندی و تلقی مثبت از زندگی در گروه سنی نوجوان کاملا متفاوت با گروه های سنی دیگر است. ناامیدی، اضطراب و افسردگی از جمله آثار منفی نارضایتی از زندگی است که پیامدهایی همچون کاهش مشارکت جویی اجتماعی، تعاون و اعتماد اجتماعی خواهد داشت. درصورتی که فرد دارای خلق مثبت و مناسبی باشد در زمان برخورد با مسائل به طور مثبت و منطقی­تری به آن­ها می­اندیشد و سعی در رفع آن­ها دارد؛ درصورتی که اگر فرد به شکل مثبت و سازنده به مسائل نگاه نکند همین امر منجر به عدم موفقیت او به توجه به امور و دستیابی به راه­حل مناسب برای آن­ها می­شود و همین امر زمینه را یرای نارضایتی بیشتر از زندگی در فرد ایجاد می­کند.

انجام هر پژوهشی بدون محدودیت نمی باشد. یکی از محدودیت های پژوهش حاضر ، محدود بودن جامعه آماری به دانش­آموزان دختر رشته تربیت کودک در شهرضا بود. همچنین به دلیل اتمام سال تحصیلی جلسات آموزشی در 6 جلسه انجام شد که این یکی از محدودیت های پژوهش فوق بود. همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که آموزش شادکامی منجر به افزایش امید، شادکامی، رضایت از زندگی و سلامت روان دانش ­آموزان می­شود. در این راستا پیشنهاد می­شود مسئولین آموزش و پرورش، دوره­های ضمن خدمت و کارگاه­های آموزشی شادکامی به منظور آگاهی بیشتر معلمان از این راهبردها را برگزار کنند.. آموزش شادکامی لیبومریسکی در مدارس اجرا گردد تا دانش­آموزانی که از لحاظ شادکامی عملکرد پایین­تری دارند شناسایی‌شده و دوره­های آموزشی متناسب، توسط متخصصان تربیتی برای آنان در نظر گرفته شود. این پژوهش فقط بر روی دانش­آموزان دختر انجام شد و برای تعمیم نتایج لازم است پژوهش­های دیگری در مورد دانش­آموزان پسر صورت گیرد. و همچنین در مناطق و رشته های دیگر نیز صورت بپذیرد.

---

1. E D

2. Schwartz

3. Biglar

4. Robinette,

1. Agency                                                                                                                                                      

2. Pathways

3. Snyder

4. Gómez &Rahona

5. Lee

6. Vandervelden, Grievink&dijkand

7. Belack&Reynols

1. Boyraz & Lightsey                                                                                                                              

1. General Health Questionnaire

1. Argyle & Lu

2. Beck

1. Ries

مراجع

آقایی، مریم؛ نیکراهان؛ غلامرضا (1394). اثربخشی شادی لیبومریسکی بر رضایت زناشویی و شادمانی زنان شهر اصفهان. همایش بین المللی روان شناسی و فرهنگ زندگی.

بیانی، علی اصغر، گودرزی حسین و محمد کوچکی عاشور (1386). اعتبار و روایی سازی مقیاس رضایت از زندگی. روانشناسی تحولی. 3 (11).

دلاور، علی (1386). روش تحقیق در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.4.

شیرین­زاده؛ صمد و میرجعفری، سیداحمد (1385). بررسی رابطه بین امیدواری با راهبردهای مقابله با استرس در بین دانشجویان دانشگاه شیراز، سومین سمینار بهداشت روانی دانشجویان، 110-112.

علی­پور، احمد؛ نوربالا، احمدعلی (1378). بررسی مقدماتی پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفورد در دانشجویان دانشگاه­های تهران، فصلنامه اندیشه و رفتار، 5، 1 و 2، 550-630.

عناصری، مهریار. (1386). رابطه بین سلامت روان و شادکامی دانشجویان و دختر و پسر. اندیشه و رفتار، 6، 2، 75-84.

قنبریان، مینا؛ پرموز، مهناز؛ رجب زاده، زینب (1395). رابطه بین شادکامی و امید به زندگی در دانشجویان دانشکده علوم پزشکی. ویِژه نامه سومین کنفرانس بین المللی روان شناسی و علوم تربیتی. 553-556.

مسعودزاده، عباس؛ خلیلان، علیرضا؛ اشرفی، مهسا؛ کیمیابیگی، کامران (1383). بررسی وضعیت سلامت روانی دانش­آموزان دبیرستان­های شهر سازی در سال 82-1381. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 14، 45، 74-83.

Aghaei, M., & Nikraan Gh. (2016). The Effectiveness of Libomirsky's Happiness on Marital Satisfaction and Women's Happiness in Isfahan. International Conference on Psychology and the Culture of Life, [In Persian].

Alberto, J., & Joyner, B. (2010). Hope, optimism, and self-care among Better Breathers Support Group members with chronic obstructive pulmonary disease. Applied Nursing Research, 21(4), 212-217.

AliPour, A., & Noorbala, AA. (1999). Preliminary Study of Reliability and Validity of Oxford Happiness Questionnaire in Tehran University Students, Andisheh and Behavior Quarterly, 5, 1 and 2, 550-630 [In Persian].

Anasori, M. (2007). The Relationship Between Mental Health and Happiness of Students and Girl and Son. Thought and Behavior, 6, 2, 75-84 [In Persian].

Argyle, M., Martin, M., & Lu, L. (1995). Testing for stress and happiness: The role of social and cognitive factors. In C. D. Spielberger, & I. G. Sarason (Eds.), Stress and emotion. Washington, DC: Taylor & Francis, pp: 173–187.

Balow, J. P. (2002). The measurment of optimism and hope in relation tocollege student retention and academic Success.PhD dissertation. IowaState University.

Bayani, A., Goodarzi, H., & Kuchiki Ashkour M. (2007). Validity and validity of the scale of life satisfaction. Developmental Psychology11(3) [In Persian].

Belack, J., & Reynols, W, M. (2013). Examining the relationship of perfectionism, depression, and optimism: Testing for mediation and moderation, personality and individual differences. Personality and Individual Differences, 54 (3), 426-431.

Biglar, M., Hayati, Y., Rahmani, H., Rajabnezhad, Z., & Dargahi, H. (2014). Study of General Health Among Tehran University of Medical Sciences Hospital’s Administrators. Journal of PayavardSalamat, 8(1), 13-24.

Boyraz, G., & Lightsey O. Jr. (2012). Can positive thinking help? Positive automatic thoughts as moderators of the stress-meaning relationship. Tennessee State University USA.Web site: http://www.ncbi.nlm.Gov/pubmed

Delavar, A. (2007). Research methodology in psychology and education. Tehran: Edit .4 [In Persian].

Diener, E., & et al. (1985). The Satisfaction with Life Scale, Journal of Personality Assessment, v. 49, p. 71–75.

Ed, D., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276-302.

Ghanbari, M., Permanous, M., & Rajab Zadeh, Z. (2017). The Relationship Between Happiness and Life Expectancy in Students at the Faculty of Medical Sciences. Special Issue of the 3rd International Conference on Psychology and Educational Sciences.553-556 [In Persian].

Goldberg, D. P., & Hillier, V. F. (1979). A scaled version of the General Health Questionnaire. Psychological medicine, 9(1), 139-145.‏

Gómez, D. (2009). Psychological well-being and health. Contributions of positive psychology. Annuary of Clinical and Health Psychology, 5, 15-27 .

Hatami, G., Motamed, N., & Ashrafzadeh, M. (2010). Confirmatory factor analysis of Persian adaptation of multidimensional students’ life satisfaction scale (MSLSS). Social Indicators Research, 98(2), 265-271.

Hoseyni, S. H., & Mosavi, M. H. (2004). Comparison of mental health among medical students with allied medicine students. Gorgan University of Medical Sciences, 6(13), 101-7.‏

Lazarus, R. (1991). Cognition and motivation in emotion. American Psychologist, 46, 352–67.

Lee, V. Cohen, S. R. eta. (2010). Meaning-makingintervention during breast or colorectal cancer treatment improves self-esteem, optimism, and self-efficacy. Social Science & Medicine, V.62, Is12, P.3.1-314.

Lyubomirsky, S. Sheldon, K. M., & Schkad, D. (2005) pursuing happiness: TheGeneral Psychology, 9, 111-131.

Lyubomirsky, S. (2001). Why are some people happier than others? American psychologist. 5(2) 6,239-249.

Masoudzadeh, A., Khalilan, A., Ashrafi, M., & Kamyabighi, K. (2004). Mental Health Status of High School Students in Urban Development in 2002-2003. ournal of Mazandaran University of Medical Sciences, 14, 45, 74-83 [In Persian].

Radfar, S. H., Haghani, H., Tulayi, S. A., Modirian, E., & Falahati, M. (2005). Review of general health among 15-18 years old children of veterans. Military Medicine, 7(3), 203-9.‏

Robinette, M. (1992). Resource Handbook for Teachers and Counselors... A Collection of Ideas, Facts, Resources, and Project Summaries from the PACE Summer Institute (6th, Pendleton, South Carolina, June 15-26, 1992).

Schwartz, C. E., Bode, R., Repucci, N., Becker, J., Sprangers, M. A., &Fayers, P. M. (2006). The clinical significance of adaptation to changing health: a meta-analysis of response shift. Quality of life research, 15(9), 1533-1550.

Shamsaei, F., Ashtarani, F., & Ashtarani, E. (2014). Comparison of life satisfaction in blind and deaf students with normal students of Hamadan schools in 2014. Pajouhan Scientific Journal, 13(1), 52-60.

Shirin Zadeh, S., & Mirjafari A. (2006). Study of the relationship between hope and coping strategies with stress among students of Shiraz University, third seminar on student mental health, 110-112 [In Persian].

Snyder, C. R., Irving, L. M., & Anderson, J. R. (1991). Hope and health. Handbook of social and clinical psychology: The health perspective, 162, 285-305

Snyder, C. R., Irving, L., & Anderson, J.R., (1991). Hope and Health: Measuring the will and the Ways, in C.R. Snyder & D.R. Forsyth (Eds) Handbook of Social and Clinical Psychology: The Health Perspective, pp 285-305., Elmsford: Pergamum.

Snyder, C. R., & Tsukasa, K. (2005). The Relationship between Hope and Subjective Well-being: Reliability and Validity of the Dispositional Hope Scale, Japanese Version, Japanese Journal of Psychology, Vol. 76, No.3, pp.227-23.

Vandervelden, R. J. Grievink, K, L., & dijkand, D. (2007). The association between dispositional optimism and mental health problems among disaster victims and comparison group: A prospective study. Journal of affective disorders, 54, 105-124.