بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی شهروندان (مورد مطالعه: شهروندان شهر آمل)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 7، دوره 13، شماره 37، اسفند 1397، صفحه 165-185   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

نینا باطبی¹؛ سروش فتحی^{* 2}

¹کارشناس ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²دانشیار جامعه‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

فاجعه زیست‌محیطی نه تنها آرامش و امنیت جوامع انسانی، بلکه اصل بقا و هستی را نیز تهدید می‌کند. از همین رو می­توان گفت که برای تعدیل فجایع زیست‌محیطی، باید اصلاح و تغییر رفتار شهروندان در مواجهه با محیط‌زیست اطرافشان است. که در این بین مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی در این خصوص اهمیت و ضرورت انکارناپذیری دارند. از همین روی هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت تأثیر عناصر و مؤلفه‌های فرهنگی بر رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان است. روش تحقیق پیمایش و ابزار گردآوری داده‌ها و اطلاعات لازم پرسشنامه محقق ساخته است که از بین شهروندان شهر آمل به عنوان جامعه آماری، تعداد 384 نفر به‌عنوان نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که رابطه معنی‌داری بین عملکرد نهادهای دولتی، مشارکت فرهنگی و عنصر فرهنگی و رفتار زیست‌محیطی شهروندان شهر آمل وجود دارد و در مقابل رابطه معنی‌داری بین وجود تشکل‌های غیر دولتی و رفتار زیست محیطی شهروندان مورد تأیید قرار نگرفت. نتیجه­ کلی تحقیق حاکی از تأثیر عملکرد نهادهای دولتی در رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان در نحوه مواجهه درست و مناسب آنان دارد که در این بین عناصر و مؤلفه‌های فرهنگی(آگاهی فرهنگی و مشارکت فرهنگی) نقش پر رنگ و تعیین کننده‌ای در رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان شهر آمل دارد.

کلیدواژه‌ها

عناصر فرهنگی؛ محیط زیست؛ رفتار‌ زیست‌محیطی؛ شهر آمل

مراجع

 

 

اباذری، یوسف و حسن، چاوشیان (1381). «از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی، رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، سال پنجم، شماره 20، صص 27-3 ا.

ادهمی، عبدالرضا و اکبرزاده، الهام (1393). «بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط‌ زیست شهر تهران (مطالعه موردی مناطق 5 و 18 تهران)»، مجله مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال دوم، شماره 1.

اژدری، افسون (1382). «توسعه فرهنگی و محیط زیست»، فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست، شماره 39.

احمدیان، داریوش و حقیقتیان، منصور (1395). «تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست محیطی شهری مورد مطالعه (شهروندان شهر کرمانشاه)،» مجله مطالعات جامعه شناسی شهری، سال 6، شماره 18، صص 51-76.

بهرام پور، مرضیه (1390). دین، طبیعت و بحران محیط زیست، تهران: نقش مانا.

پورجعفر، محمدرضا و محمود نژاد، هادی (1388). طراحی شهری و سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری، تهران، انتشارات هله/طحان

حقیقتیان، منصور؛ پور افکاری، نصرالله و جعفری نیا، غلامرضا (1391). «تأثیر رفتارهای اجتماعی زیست‌محیطی بر توسعه اجتماعی مورد مطالعه کارکنان پارس جنوبی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال پنجم، شماره اول، زمستان.

روحانی، حسن (1388). اندیشه‌های سیاسی اسلام (جلد سوم: مسائل فرهنگی و اجتماعی)، تهران: کمیل، چاپ سوم.

سیف، علی‌اکبر (1380). روانشناسی پرورشی، تهران، نشر آگاه.

شریعتمداری، داود و بنیانی، مسعود (1393). «اهداف توسعه پایدار در ساخت و ساز»، ششمین کنفرانس مقررات ملی ساختمان، اسفند 1393، شیراز.

صالحی، صادق و پازوکی، زهرا (1393). «تحلیل اجتماعی نقش شهروندی محیط زیستی در مقابله با پیامدهای تغییر آب و هوا»، دوره 4، شماره 11.

صالحی، صادق و امام قلی، لقمان (1391). «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست محیطی(مطالعه موردی: استان کردستان)»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 13، شماره 4، صص 115-90.

عقیلی، سید محمود؛ خوش­فر، غلامرضا و صالحی، صادق (1388). «سرمایه اجتماعی و رفتارهای زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران (مطالعه موردی: استان‌های گیلان، مازندران و گلستان)»، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد شانزدهم، ویژه نامه 1.

فتحی، سروش (1391). «تحلیلی بر روابط اجتماعی در فضای شهری پایدار»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره چهارم، صص 47-64.

فرهمند، مهناز و همکاران (1393). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، بهار، دوره 4، شماره 10.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358).

گیدنز، آنتونی (1385). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، مترجم: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

مختاری ملک‌آبادی رضا و همکاران (1393). «تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست‌محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، دوره 5، شماره 18.

مهدوی، سید محمدصادق و رؤیا، وزیری (1389). «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر نگرش محیط‌زیستی دانشجویان علوم و تحقیقات در سال 1388»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی، سال سوم، شماره 7، صص 48-19.

ناصح قادری و همکاران (1394). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی در شهرستان مریوان در سال 1392»، مجله علوم پزشکی زانکو، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، بهار 1394، صص 18 –10.

نبوی، سید عبدالحسین و شهریاری، مرضیه (1393). «دین اخلاق و محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، تابستان، شماره 29.

Anantharaman (2014). Networked ecological citizenship، the new middle classes and the provisioning of sustainable waste management in Bangalore, India, Journal of Cleaner Production, 63، p.p 173-183.

Bs Ba، D W (2007). Earth tones: How environmental journalism and environmental ethics influence environmental citizenship. Thesis prepared for the degree of Master of Arts، University of North Texas.

Corraliza, J. A., & Bereguer, J (2002). Environment value, belief and actions: Asituational. Journal of Environmental Education, 23, 65-7.

Dono، J.، Webb، J.، Richardson، B (2010). The relationship between environmental activism، pro-environmental behaviour and social identity. Journal of Environmental Psychology، Vol. 30، Pages 178-186.

Jacob، Merle and Hellstr m، Tomas (2010). "Public-space planning in four Nordic cities: Symbolic values in tension" Lund University، Sweden، Blindern، Oslo، Norway.

Mehmetoglu، Mehmet (2010). Factors Influencing the Willingness to Behave Environmentally Friendly at Home and Holiday Settings، Scandinavian, Journal of Hospitality and Tourism، Vol. 10، No.4، 2010، PP: 430-447.

Metcalf،،Y (2012). Green culture: The impact of employee environmental culture. Southeast Decision Sciences Institute Conferen Center Columbia.Hilton Columbia، February29، March.

Molina، M. A.، Fernández-Sáinz، A.، Izagirre-Olaizola، J (2013). Environmental knowledge and other variables affecting pro-environmental behaviour: omparison of university students from emerging and advanced countries. Journal of Cleaner Production، Vol. 61، Pages 130-138.

Mueller، H (2011). Sustainable citizenship as a key to sustainability: Establishing a of Philosophy، University of Tasmania.

Robert Gifford1 and Andreas Nilsson (2014). Personal and social factors that influence pro-environmental concern and behavior, International Journal of Psychology, 2014 DOI: 10.1002/ ijop.12034.

Shahkouhi A Najafikani A.Vesal.Z (2015). Factors Affecting Environmental Awareness of Rural People (Case Study: Jaghargh Dehestan in Binalud County), Journal of Research and Rural Planning, Vol.4، No.1 (2015) – S.N.9.