فاصله نسلی در ایران: فراتحلیل و نقد تحقیقات پیشین

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 6، دوره 13، شماره 36، آذر 1397، صفحه 147-171   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محمدحسین پناهی¹؛ سید هادی علویون^{* 2}

¹استاد جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی ، دانشگاه علامه طباطبایی

²دانشجوی دکتری جامعه شناسی ، دانشکده علوم اجتماعی ، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

 
بررسی و نقد پژوهش‌های انجام شده در زمینه فاصله نسلی هدف اصلی این پژوهش است. در این پژوهش، پس از پالایش اولیه مقالات،40 مقاله علمی ـ پژوهشی مرتبط با موضوع فاصله و شکاف نسلی از طریق پایگاه اطلاعات علمی مگیران و پایگاه اطلاعاتی نورمگز، انتخاب و در زمینه­های چارچوب نظری، روش تحقیق و یافته­ها بررسی و مقایسه شدند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که دراین پژوهشها، فقر نظریه پردازی بومی، غلبه روش‌های پیمایشی و غیبت روش‌های ترکیبی، پراکندگی و عدم انسجام در شاخص‌سازی انواع فاصله نسلی، تلقی متفاوت از مفاهیم فاصله، شکاف و انقطاع نسلی کاملاً مشهود است. بعلاوه، عدم ارائه تعاریف عملیاتی دقیق برای این مفاهیم، و عدم سنجش درست متغیرها، و عدم تفکیک بعد ارزشی و بعد هنجاری فاصله نسلی از هم، یافته­های آنها را دچار آشفتگی کرده است. همچنین این تحقیقات از تعمیم نتایج بدست آمده بدون قید ابعاد و حوزه‌های مورد بررسی، از نداشتن معیار مشترک سنی در تفکیک نسلهای نسل اول، دوم و سوم، و از کم توجهی به اعتبار ابزار مورد استفاده رنج می‌برند. در نگاه کلی، تفاوتها و تناقض‌های قابل توجه  در نتایج بدست آمده می‌تواند سبب سردرگمی پژوهشگران بعدی و برداشت‌های نادرست و سلیقه ای از نتایج توسط سیاستگذاران شود.
 

کلیدواژه‌ها

نسل؛ فاصله نسلی؛ شکاف نسلی؛ گسست نسلی؛ فراتحلیل

مراجع

 

آزاد ارمکی، تقی و غلامرضا غفاری(1386). جامعه‌شناسی نسلی در ایران، چاپ دوم، تهران: فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.

آزاد ارمکی، تقی(1386)، فرآیند تغییر نسلی: بررسی فرا تحلیلی در ایران، مجله جوانان و مناسبات نسلی شماره اول، بهار وتابستان،68-41.

احمدی، آرمان و پویان احیایی(1390). بررسی شکاف نسلی و عوامل مرتبط با آن: دانش‌آموزان دوره متوسطه شهرستان سراب جامعه پژوهی فرهنگی، سال چهارم، شماره چهارم، صص27-1 .

احمدی، یعقوب، وبیتاحامد(1390). سنجش وضعیت تفاوت نسلها در ابژه‌های فرهنگی اجتماعی، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و دوم، پیاپی42، شماره دوم، صص208-185.

احمدی،یعقوب، و آزادنمکی(1392). فرهنگ سیاسی دموکراتیک در میان نسلهای ایرانی: تحلیل ثانویه داده­های پیمایش ارزشهای جهانی برای ایران، اقوام و استان­های آن، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و دوم، پیاپی 51، شماره سوم،154-131.

احمدی، یعقوب(1388). وضعیت دین داری و نگرش به آینده دین در میان نسل‌ها: مطالعه موردی شهر سنندج، مجله معرفت فرهنگی- اجتماعی، سال اول،شماره اول، زمستان ،44-17.

ارجمندی،حسن، ومحسن حسن پور(1392). شکاف نسلی و عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر آن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اندیمشک، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال چهارم، شماره یازدهم، پاییز،48-29.

 اینگلهارت، رونالد(1373). تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنفی،ترجمه مریم وتر، تهران:انتشارات کویر.

بابائی فرد، اسدالله ومریم روحی(1395). بررسی تاثیر سبک زندگی بر شکاف بین نسلی بین جوانان،فصلنامه مطالعات  میان فرهنگی، سال یازدهم ، شماره 20،61-35.

بختیاری، آمنه و بهاره نصیری(1397) تاثیر آموزش‌های نرم افزارهای هوشمند موبایلی 0تلگرام واینستا گرام)در ایجاد شکاف نسلی دختران بامادرانشان در نظام اموزش، فصلنامه  پزوهش در نظام‌های آموزشی،ویزه نامه  بهارَ 967-951.

 بوستانی، داریوش، و مسعودچاری(1392). بررسی ساختار و محتوای ارزش نسل‌ها: مطالعه روی شهروندان بالای 18 سال شهر کرمان، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال دوم، شماره ششم،41-7.

بهار، مهری، و سحررحمانی(1391). بررسی شکاف نسلی به لحاظ دینداری دو نسل دهه 50 و 70 با تأکید بر بعد مناسکی، فصلنامه جامعه شناسی مطالعه جوانان، سال دوم، شماره ششم، تابستان ،40-9.

پورحسینی، صمد، ربابه عابدینی(1390). بررسی عوامل جامعه شناختی موثر بر پدیده انسجام بین نسلی در میان جوانان و مقایسه آن با والدین، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 14.

پناهی، محمدحسین(1383). شکاف نسلی موجود در ایران و اثر تحصیلات بر آن، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 27 .

پناهی، محمدحسین(1380). فاصله نسلی و اختلافات خانوادگی و چگونگی برخورد با آن، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال یازدهم،شماره 37 و 38،77-113 .

تاجیک، محمدرضا(1381). جامعه ایرانی و شکاف نسلها، نشریه راهبرد، شماره 26 مرکز تحقیقات استراتژیک.

توکلی،مهناز، ارزش‌های مذهبی دونسل دختران ومادران، شکاف یاپیوستگی. نامه پژوهش، شماره20و21،بهاروتابستان ،1380،97-121.

جاراللهی، عذرا و مینوصدیقی کسمایی(1390). تفاوت نسلی میان مادران و دختران: بررسی عوامل موثر بر تفاوت نگرش آنها به ارزشهای مربوط به خانواده، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 14، 69-105.

جانعلیزاده چوب بستی، حیدرو محمدرضا سلیمانی.(1387). شکاف نسلی :توهم یاواقعیت؟ مجله تخصصی جامعه  شناسی،سال اول ،شماره اول،63-99.

جهانبخش، اسماعیل، (1395)عوامل شکاف نسلی  در ارزش‌های اجتماعی وفرهنگی والدین وفرزندان در استان اصفهان، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال ششم، شماره 21، 66-45.

چیت سازقمی، محمدجواد، (1386). بازشناسی مفاهیم نسلی وشکاف نسلی، جوانان و مناسبات نسلی شماره اول، بهاروتابستان 1386،صص85-112.

حضرتی  صومعه، زهرا و محمد رحیمی(1394)، بررسی جامعه شناختی رابطه رسانه‌های جدید و شکاف  بین نسلی  در بین جوانان 28-20ساله ووالدینشان،فصلنامه  مطالعات راهبردی جوانان،شماره 30 ، صص144-123.

دانش،پروانه و زهراذاکری نصرآبادی(1393). تحلیل جامعه شناختی شکاف نسلی در ایران، جامعه پژوهی فرهنگی،سال پنجم، شماره سوم ،1-30.

ربانی، رسول ، و فتحیان صفایی نژاد(1384). فاصله نسلی با تاکید بر وضعیت دین داری و ارزشهای اجتماعی: مطالعه موردی شهر دهدشت، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد نوزدهم، شماره 2، 40-21.

ربانی، علی، وعاطفه محمدزاده(1391). بررسی کیفی شکاف نسلی ارزشی بین مادران و دختران در مشهد با تأکید بر ارزشهای دینی، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره پیاپی 46، شماره دوم،، 88-65.

رحیمی، محمد،  امیرآشفته تهرانی، وزهرا حضرتی(1390). عوامل اجتماعی موثر بر شکاف بین نسلی، مطالعه موردی شهر خلخال در سال 1390، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی ایران، شماره سوم، ، 98-79.

زتومکا، پیوتر(1384). اعتماد، یک نظریه جامعه شناختی، ترجمه فاطمه گلابی، تبریز: نشر ستوده.

سراجی، فرهاد و سمیه خاوری، سواد فن آورانه دانش آموزان ودبیران، تحلیلی بر تفاوت دونسل،پژوهش‌های جامعه شناسی معاصر، شماره 9،پائیز وزمستان1395،صص52-31

سهراب زاده، مهران(1388). مقایسه ذهنیت نسلی و بین نسلی در نسلهای دانشگاهی پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 8، ، صص 294-263.

شرفی، محمدرضا(1382). مؤلفه ­ها و عوامل گسست نسل ها،تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.

شفرز، برنهارد(1383). مبانی جامعه شناسی جوانان، ترجمه کرامت الله راسخ، تهران: نشر نی.

شیخی، محمدتقی(1381). عوامل موثر بر ایجاد فاصله نسل­ها و دوری از وفاق اجتماعی،جامعه و فرهنگ(مجموعه مقالات)،جلد سوم،تدوین فردرو، حمیدی و یعقوبی.

طالبان، محمدرضا،مهدی رفیعی بهابادی(1389). تحولات دینداری بر اساس تفاوت‌های نسلی در ایران (1353- 1388)، مجله مسائل اجتماعی ایران، سال اول- شماره 2.

طالبان، محمدرضا و احسان عسگری،(1396)، نگرش به ارزش‌های سیاسی انقلاب اسلامی:شکاف یا تفاوت نسلی؟،اندیشه سیاسی در اسلام،شماره 12 ،137-113.

طولابی، زینب ، وخلیل کمربیگی(1392). تفاوت ارزشی در روابط والدین و فرزندان: بررسی و تبیین مسئله تفاوت ارزشی در ایلام، فصلنامه خانواده پژوهی، سال نهم، شماره 34، ، 219-205.

عباسی شوازی، محمد جلال، وفاطمه ترابی(1385). تفاوتهای بین نسلی ازدواج خویشاوندی در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 46،146-119.

عسگری ندوشن، عباس، و محمد جلال عباسی شوازی(1388). تفاوتهای نسلی در ایده‌ها و نگرشهای ازدواج درشهریزد،نشریه مطالعات راهبردی زنان،شماره 42، 31-7.

عیوضی،غلامحسین، (1394) بررسی جامعه شناختی شکاف نسلی درایران پس از انقلاب اسلامی باتاکید بر  عناصر فرهنگ هویت ایرانی ،فصلنامه مطالعات اجتماعی ، سال سوم ،شماره سوم ، 120-90.

غفاری، غلامرضا، وریحانه تمیزی فر(1390). تبیین نسلی تغییرات ارزشی شهروندان تهرانی،پژوهشنامه جامعه شناسی جوانان، سال اول شماره دوم، نیمه دوم ،صص130-105.

فاضلی، محمد، و میتراکلانتری( 1391). ارزش های دموکراتیک نسلها: مطالعه موردی در شهر ساری مجله جامعه شناسی ایران ،سال  سیزدهم، شماره 1و 2 صص 108-84.

فرزانه، سیف اله، و عیسی چراتی(1390). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر تفاوت ارزشی: مطالعه موردی والدین و جوانان شهر ساری، فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال دوم، شماره دوم، 140-119.

فیرحی، داود(1382).در آمدی نظری بر سیلان یا انقطاع نسلها در ایران، به اهتمام علی اکبر علیخانی،تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.

فتحی، سروش، و نیره پیراهری(1390). بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر شکاف نسلی: خانوادههای شهرستان گرمسار، فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان، سال دوم، شماره چهارم، 164-141.

قائمی زاده، محمد سلمان و شکیبا کولیوند(1393).  شکاف نسلی در بین دانش آموزان شهر اسدآباد، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد واحد شوشتر، سال هشتم، شماره سوم پیاپی 26، 200-173.

قدرتی، حسین، حسین افراسیابی و احمد محمد پور(1392). جهتگیری عاطفی افراد دونسل نسبت به والدین وتعیینکننده­های آندر شهرسبزوار، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست وچهارم، شماره پیاپی (51) شماره سوم، پاییز 1392، 114- 97.

کریمیان، حبیب الله و مهرداد نوابخش، (1396)، تحلیل جامعه شناختی شکاف نسلی فرزندان  و والدین در انتظار از نقش یکدیگر  در خانواده شهری در ایران (مطالعه موردی شهر تهران) ،مطالعات توسعه اجتماعی ایران ، سال نهم ،شماره3،43-21.

کفاشی، مجید(1394). عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر شکاف نسلی جوانان شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه، سال ششم، شماره اول، بهار 1394، 67-86

کلاکی، حسن(1385). «مقایسه ارزشهای مذهبی دو نسل جدید و پیشین درایران»، نامه پژوهش فرهنگی، سال نهم، شماره دوم، 171-197.

کلدی،علیرضا، و مرتضی جمشیدی(1388).«تعارض ارزشی بین والدین و فرزندان از دیدگاه دانش آموزان شهرستان آمل و عوامل مرتبط با آن»، فصلنامه رفاه اجتماعی ،سال پنجم، شماره نوزده، 141-153.

کوزر، لوئیس، زندگی واندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، علمی،1368.

معید فر، سعید(1388). «شکاف نسلی یا گسست فرهنگی، بررسی شکاف نسلی در ایران»،نامه علوم اجتماعی، شماره 24، زمستان 1383،  80-55.

مقدس،علی اصغر و فاطمه نوروزی.(1390).مقایسه ارزش‌های مذهبی بین  دو نسل دختران ومادران ،شهرهای لار وجهرم،مجله مطالعات زنان،سال9-شماره3 7-36.

نیازی،محسن،ومحمد گنجی (1395)،"بررسی عوامل اجتماعی وفرهنگی موثر بر هویت فرهنگی با تاکید بر شکاف نسلی در بین دانش  آموزان دختر دبیرستانی شهر کاشان،مطالعات میان فرهنگی ، شماره 30، 118-93.

یوسفی، نریمان (1382). شکاف بین نسلها، بررسی نظری و تجربی، تهران: پژوهشکده علوم اجتماعی و انسانی جهاد دانشگاهی.

 

Bacher, H.A. (2000).Discontinuous Change and Generational Contracts, InS. Arber and C. Attias-Donfut (Eds.),The Myth of Generational Conflict,114–132. England: Routledge & Keegan Paul.

Bourdieu,Pierre(1984/2002). Questions de Sociologie, Lut Editions Demeniut7 , Rue Bernard Palissy , Paris.

Dassbach, CHA (1995). Long Waves and Historical Generation:A World System Approach, Michigan technological university Departmant of social Sciences.

Eisenestadt. S. N. (1959).From Generation to Generation; Age Groups and Social Structure. London: Gelenco.

Jacobsen, R. Brooke, Kenneth J. Berry and Keith F. Olson (1975). An Empirical Test of the Generation Gap: A Comparative Intrafamily Study.  Journal of Marriage and the Family, Vol. 37, No. 4, 841-852.

Mannheim, Karl (1952). The Problem of Generations in Karl Mannheim Essays on the Sociology of Knowledge, RKP (first published in 1923).

Mead, Margaret (1970). Culture and Commitment. National History Press.

Oxford, Advanced Learner’s Dictionary.(2000) .Oxford University press.

Pilcher, Jane (1994). Mannheim's Sociology of Generations: An Undervalued Legacy The British Journal of Sociology, Vol. 45, No. 3, 481-495.

Reinhold, Meyer (1970). The Generation Gap in Antiquity, Proceedings of the American Philosophical Society, Vol. 114, No. 5, 347-365.

International Enclyclopedia of Social sciences,vol6/16, Macmillan Inc ,1968. Sills,David L.