رابطه هوش هیجانی کلاس و جو روانی ـ اجتماعی کلاس با بهزیستی مدرسه: نقش واسطه‌ای ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 1، دوره 16، شماره 61، مهر 1398، صفحه 3-22   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

نجمه هاتف¹؛ فریده یوسفی^{* 2}

¹کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی دانشگاه شیراز

²دانشیار دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این پژوهش تعیین نقش واسطه‌ای ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در مدرسه در رابطه بین ابعاد جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس و هوش هیجانی کلاس با بهزیستی مدرسه بود. شرکت‌کنندگان در پژوهش، 384 نفر(183 دختر و 201 پسر) از دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم شهرستان شیراز بودند که با روش نمونه‌برداری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. به منظور بررسی متغیرهای پژوهش، شرکت‌کنندگان فرم کوتاه مقیاس بهزیستی ذهنی نوجوانان در مدرسه (تیان، وانگ و هوبنر، 2015)، مقیاس نیاز‌های اساسی روان‌شناختی دانش‌آموزان نوجوان در مدرسه (تیان، هان و هوبنر، 2014)، مقیاس فراخلق رگه گروه باسک (آریتزتا و دیگران، 2016) و سیاهه کلاس من (فریزر، گیدینگز و مک‌رابی، 1995) را در محل کلاس‌های عادی خود تکمیل کردند. نتایج مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان داد که بر اساس ابعاد جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس و هوش هیجانی کلاس، می‌توان ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در مدرسه را پیش‌بینی کرد و ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در مدرسه نیز متغیر پیش‌بین معنا‌دار بهزیستی مدرسه بود. همچنین نقش واسطه‌ای ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در مدرسه در رابطه بین ابعاد جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس و هوش هیجانی کلاس با بهزیستی مدرسه، مورد تأیید قرار گرفت. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که بهبود هوش هیجانی کلاس، جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس و ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در مدرسه، می‌تواند در ارتقای بهزیستی مدرسه دانش‌آموزان مؤثر باشد.
 

کلیدواژه‌ها

بهزیستی مدرسه؛ جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس؛ نیاز‌های اساسی روان‌شناختی؛ هوش هیجانی کلاس

مراجع

احمدیان، ن. (1395). نقش واسطه‌ای همدلی در رابطه بین جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس و رضایت از زندگی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

امانی‌ساری‌بگلو، ج.، جهادی، ن.، هاشمی‌نصرت‌آباد، ت. و واحدی، ش. (1393). فرهنگ مدرسه و عملکرد تحصیلی: نقش واسطه‌ای بر‌آورده ‌شدن نیاز‌های اساسی روان‌شناختی. پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی، 1(2)،22 -11.

بشارت، م. ع. (1384). بررسیتأثیرهوشعاطفیبرکیفیتروابطاجتماعی. فصلنامه مطالعات روان‌شناختی، 1(2)،38 -25.

جواد‌پور، م.(1391). بررسی رابطه بین هوش هیجانی و ارضای نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در دانش‌آموزان دبیرستانی شیراز.پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکدهعلومتربیتیوروان‌شناسی، دانشگاه شیراز. 

حسین‌چاری، م. و خیر، م. (1382). بررسیجو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس به عنوان یکی از مؤلفه‌های فرهنگ مدرسه. مجله علوم‌تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز،3(9)، 42 -25.

خواجه، ل. (1389). پیش‌بینی خود‌کار‌آمدی تحصیلی دانش‌آموزان دوره راهنمایی بر اساس اضطراب اجتماعی و جو روانی‎ـ‌اجتماعی کلاس.پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

غلامی، م. ت.، قلاوندی، ح.، اکبری‌سوره، پ. و امانی‌ساری‌بگلو، ج. (1392). فرهنگ مدرسه و ازخودبیگانگی تحصیلی: نقش واسطه نیاز‌های اساسی روان‌شناختی.راهبرد فرهنگ،24،116 -100.

قاسمی، ک. (1392). بررسی رابطه کانونی بین مؤلفه‌های هوش هیجانی با نیاز‌های اساسی روان‌شناختی معلمان شهر ارومیه در سال تحصیلی 1392-1391. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه ارومیه.

قلاوندی، ح.، امانی‌ساری‌بگلو، ج. و بابایی‌سنگلجی، م. (1391). تحلیل کانونی رابطه فرهنگ مدرسه با نیاز‌های اساسی روان‌شناختی در میان دانش‌آموزان.اندیشه‌های نوین تربیتی، 8(4)،27 -10.

مرادی، م.، شیخ‌الاسلامی، ر.، احمد‌زاده، م. و چراغی، ا. (1392). حمایت اجتماعی، نیاز‌های اساسی روان‌شناختی و بهزیتی روان‌شناختی: وارسی یک مدل علی در زنان شاغل. روان‌شناسی تحولی، 10(39)،309 -297.

یوسفی، ف. (1385). رابطه هوش هیجانی و مهارت‌های ارتباطی در دانشجویان. فصلنامهروان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 3(9)، 13 -5.

 

Adie, J. W., Duda, J. L., & Ntoumanis, N. (2008). Autonomy support, basic need satisfaction and the optimal functioning of adult male and female sport participants: A test of basic needs theory. Motivation and Emotion,32(3), 189-199. 

Adie, J. W., Duda, J. L., & Ntoumanis, N. (2012). Perceived coach-autonomy support, basic need satisfactionand the well-and ill-being of elite youth soccer players: A longitudinal investigation. Psychologyof Sport and Exercise, 13(1), 51-59. 

Allardt, E. (1989). An updated indicator system: Having, loving, being. Working Paper 48. Department of Sociology, University of Helsinki, Helsinki.

Aritzeta, A., Balluerka, B., Gorostiaga, A., Alonso-Arbiol, I., Haranburu, M., & Gartzia, L. (2016). Classroom emotional intelligence and its relationship with school performanc. European Journal of Education and Psychology, 9, 1-8.

Assor, A., Roth, G., & Deci, E. L. (2004). The emotional costs of parents’ conditional regard: A self-determination theory analysis. Journal of Personality, 72(1), 47-88.

Balluerka, N., Aritzeta, A., Gorostiaga, A., Gartzia, L., & Soroa, G. (2013). Emotional intelligence and depressed mood in adolescence: A multilevel approach.International Journal of Clinical and Health Psychology, 13,110-117. 

Balluerka, N., Gorostiaga, A., Alonso-Arbiol, I., & Aritzeta, A. (2016). Peer attachment and class emotional intelligence as predictors of adolescents' psychological well-being: A multilevel approach. Journal of Adolescence, 53, 1-9.

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.

Bar-On, R. (2010). Emotional intelligence: An integral part of positive psychology. South African Journal of Psychology, 40(1), 54-62.

Bar-On, R. (2012). The impact of emotional intelli­gence on health and wellbeing, emotional intelli­gence-new perspectives and applications, An­namaria Di Fabio, IntechOpen.Retrieved May 20, 2018 from: https://www.intechopen.com/books/emotional-intelligence-new-perspectives-and-applications/the-impact-of-emotional-intelli­gence-on-health-and-wellbeing

Barr, J. J. (2016). Developing a positive classroom climate, IDEA Paper, 61, 1-9.

Belfi, B.,Goos, M., Fraine, B. D., & Van Damme, J. (2012). The effect of class composition by gender and ability on secondary school students’ school well-being and academic self-concept: A literature review. Educational Research Review 7,62-74.

Chen, K. C., & Jang, S. J. (2010). Motivation in online learning: Testing a model of self-determination theory. Computers in Human Behavior, 26, 741-752.

Craven, R. G., Ryan, R. M., Mooney, J., Vallrand, R. J., Dhllon, A., Blacklock, F., & Magson, N. (2016). Toward a positive psychology of indigenous thriving and reciprocal research partnership model. Contemporary Educational Psychology,47,32-43.

Danielsen, A. G., Samdal, O., Hetland, J., & Wold, B(2009). School-related social support and students’ perceived life satisfaction. The Journal of Educational Research,102(4), 303-320.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivationand self-determination in human behavior. New York: Plenum Press.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11,227-268.

Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2014). Autonomy and need satisfaction in close relationships: Relationships motivation theory. In N. Weinstein (Ed.), Human motivation and interpersonal relationships: Theory, research, and applications(pp. 53-73). New York, NY, US: Springer Science + Business Media. 

Deci, E. L., Vallerand, R. J., Pelletier, L. G., & Ryan, R. M. (1991), Motivation and

education: The self-determination perspective. Education Psychology, 26(3 & 4), 325-346.

DeHaan, C. R., & Ryan, R. M. (2014). Symptoms of wellness: Happiness and eudaimonia from a self-determination perspective. In K. M. Sheldon & R. E. Lucas (Eds.), Stability of happiness: Theories and evidence on whether happiness can change(pp. 37-55). San Diego, CA, US: Elsevier Academic Press.

DeHaan, C. R.,& Ryan, R. M. (2014). Symptoms of wellness: Happiness and eudaimonia from a self-determination perspective. In K. Sheldon & R. E. Lucas (Eds.), Stability of Happiness: Theories and evidence on whether happiness can change(pp. 37-55). San Diego, CA, US: Elsevier Academic Press.

Epstein, J. L., & McPartland, J. M. (1976). The concept and measurement of the quality of school life. American Educational Research Journal, 13, 15-30.

Fraser, B. J., & Fisher, D. L. (1982). Predicting students’ outcomes from their perceptions of classroom psychosocial environment. American Educational Research Journal, 19,498-518.

Fraser, B. J., Giddings, G. J., & Mcrobbie, C. R. (1995). Evolution and validation of personal form of an instrument for assessing science laboratory classroom environment. Journal of Research inScience Teaching, 32,399-422.

Fraser, B. J., Malone, J. A., & Neale, J. M. (1989). Assessing and improving the psychosocial environment of mathematics classrooms. Journal for Research in Mathematics Education, 20, 191-201.

Fraser, B. J., & Treagust, D. F. (1986). Validity and use of an instrument for assessing classroom psychological environment in higher education. Higher Education, 15, 37-57.

Goh, S. C., Young, D. J., & Fraser, B. J. (1995). Psychosocial climate and student outcomes in elementary mathematics classrooms: A multilevel analysis. Journal of Experimental Education, 64(1), 29-40.

Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. New York: Bantam Books.

Gomez-Baya, D., Mendoza, R., Paino, S., & Matos, M, G. (2017). Perceived emotional intelligence as a predictor of depressive symptoms during mid-adolescence: A two-year longitudinal study on gender differences. Personality and Individual Differences, 104,303-312.

Jiang, X., Huebner, E. S., & Siddall, J. (2012). A short-term longitudinal study of differential sources of school-related social support and adolescents’ school satisfaction. Social Indicators Research, 114,1073-1086. 

Kaplan, A., & Maehr, M. L. (1999). Achievement goals and student well-being. Contemporary Educational Psychology, 24, 330-358.

Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4rd Ed.).New York: The Guilford Press.

Konu, A, I., Lintonen, T, P., & Autio, V, J. (2002). Evaluation of well-being in schools: A multilevel of general subjective well-being. School Effectiveness and School Improvement, 2, 187-200.

Konu, A., & Rimpela, M. (2002). Well-being in schools: A conceptual model. Health Education Research Theory & Practice, 17(1), 79-87.

Leon, J., & Liew, J. (2017). Profiles of adolescents' peer and teacher relatedness: Differences in well-being and academic achievement across latent groups. Learning and Individual Differences,54, 41-50.

Lopes, P. N., Brackett, M. A., Nezlek, J. B., Schutz, A., Sellin, I., & Salovey, P. (2004). Emotional intelligence and social interaction. Personality and Social Psychology Bulletin, 30,1018-1034.

Luyckx, K., Vansteenkiste, M., Goossens, L., & Duriez, B. (2009). Basic need satisfaction and identity formation: Bridging self-determination theory and process-oriented identity research. Journal of Counseling Psychology, 56,276-288.

Lynch, M. F., La Guardia, J. G., & Ryan, R. M. (2009). On being yourself in different cultures: Ideal and actual self-concept, autonomy support and well-being in China, Russia and the United States. Journal of Positively Psychology, 4,290-304.

Martins, A., Ramalho, N., & Morin, E. (2010). A comprehensive meta-analysis of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and Individual Differences, 49, 554-564.

Moos, R. H. (1979). Evaluating educational environments. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Noddings, N. (2003). Happiness and Education. Cambridge: Cambridge University Press. 

Opdenakker, M. C., & Van Damme, J. (2000). Effects of schools, teaching staff and classes on achieve­ment and well-being in secondary education: Sim­ilarities and differences between school outcomes. School Effectiveness and School Improvement, 11, 165-196.

Orkibi, H., & Ronen, T. (2017).Basic psychological needs satisfaction mediates the association between self-control skills and subjective well-being. Frontiers in Psychology, 8(936), 1-10.

Patrick, H., Ryan, A. M., & Kaplan, A. (2007). Early adolescents’ perceptions of the classroom social environment, motivational beliefs, and engagement. Journal of Educational Psychology, 99(1), 83-98.

Pekrun, R., & Schutz, P. A. (2007). Where do we go from here? Implications and future directions for inquiry on emotions in education. In Schutz, P. A & Pekrun, R. (Eds.), Emotion in education(pp. 313-331). Amsterdam: The Netherlands: Elsevier.

Rafeal, J. (2017). Explaining the relation between basic psychological need satisfaction and emotional intelligence. Guru Journal of Behavioral and Social Sciences, 2(5), 662-671.

Rowe, E, W., Row, S., Baker, J, A., Kamphaus, R, W., & Horne, A, M. (2010). Student personal perception of classroom climate exploratory and confirmatory factor analyses. Educational and Psychological Measurement,70(5), 858-879.

Ryan, R. M. (2009).Self‐determination theory and well-being. Well-being in Developing Countries (WeD) Research Review, 1, 1-2.

Ryan, R. M., Bernstein, J. H., & Brown, K. W. (2010). Weekends, work, and well-being:Psychological need satisfactions and day of the week effects on mood, vitality, and physicalsymptoms. Journal of Social and Clinical Psychology, 29(1), 95-122.

Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition, and Personality,9,185-211.

Samdal, O. (1998). The school environment as a risk or resource for students’ health-related behaviors and subjective well-being. Research Centre for Health Promotion, University of Bergen, Bergen.

Sarason, S. B. (1997). Foreword. In Weissberg, R., Gullotta, T. P., Hampton, R. L., Ryan, B. A., & Adams, G. R. (Eds.). Enhancing children’s wellness(pp. ix–xi). London: Sage.

Schutte, N. S., Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B., Bhullar, N., & Rooke, S. E. (2007). A metaanalytic investigation of the relationship between emotional intelligence and health. Personality and Individual Differences, 42, 921-933.

Shoshani, A., Steinmetz, S., & Kanat-Maymon, Y. (2016). Effects of the Maytiv positive psychology school program on early adolescents' well-being, engagement, and achievement. Journal of School Pscyhology, 57,73-92.

Simsek, O. F., & Demir, M. (2013). Parental support for basic psychological needs and happiness: The importance of sense of uniqueness. Social IndicatorsResearch,112(3), 661-678. 

Tian, L. (2008). Developing scale for school well-being in adolescents. Psychological Development and Education, 24(3), 100-106.

Tian, L., Chen, H., & Huebner. E. S. (2014).The longitu­dinal relationships between basic psychological needs satisfaction at school and school-related sub­jective well-being in adolescents. Social Indicator Research, 119,353-372.

Tian , L., Han, M., & Huebner, E. S. (2014).Prelimi­nary development of the adolescent students’ basic psychological needs at school scale, Journal of Adolescence, 37(3), 257-267.

Tian, L., Liu, B., Huang, S., & Huebner. E. S. (2013). Perceived social support and school well-being among Chinese early and middle adolescents: The mediational role of self-esteem. Social Indicator Research, 113(3), 991-1008.

Tian, L., Tian, Q., & Huebner, E. S. (2015). School-related social support and adolescents’ school- related subjective well-being: The mediating role of basic psychological needs satisfaction at school.Social Indicator Research, 128(1), 105-129.

Tian, L., Wang, D., & Huebner, E. S. (2015). Development and validation of the brief adolescents' subjective well-being in school scale (BASWBSS). Social Indicator Research,120(2), 615-634.

Tian, L., Yu, T., & Huebner. E. S. (2017). Achievement goal orientations and adolescents' subjective well-being in school: The mediating roles of academic social comparison directions. Frontiers in Psychology, 8,1-11.

Tian, L., Zhao, J., & Huebner, E, S. (2015). School-related social support and subjective well-being in school among adolescents: The role of self-system factors. Journal of Adolescence, 45, 138-148.

Van Petegem, K., Aelterman, A., Vankeer, H., & Rosseel, Y. (2008). The influence of student characteristics and interpersonal teacher behavior in the classroom on student's well-being.Social Indicators Research, 85(2), 279-291.

Wentzel, K. R., Battle, A., Russell, Sh. L., & Looney, L. B. (2010). Social support from teachers and peers as predictors of academic and social motivation. Contemporary Educational Psychology,35,193-202.

Zeidner, M., Matthews, G., & Roberts, R. D. (2012). The emotional intelligence, health, and well-being nexus: What have we learned and what have we missed?. Applied Psychology: Health and Well-Being, 4(1), 1-30.