تمثیل در شعر میرزا حبیب خراسانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 11، شماره 40، شهریور 1398، صفحه 29-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعیده ساکی انتظامی^{* 1}؛ محمد یوسف وند²؛ سیّد احمد حسینی کازرونی³

¹مربی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد خرم آباد- ایران

²گروه زبان انگلیسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

³استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

چکیده

در این مقاله با محور تمثیل به بررسی اشعار میرزا حبیب خراسانی با مفاهیم مبتنی بر تقابل عقل و عشق و جسم و جان پرداخته شده است. اشعاری که در آنها تشبیه محمل ایجاد تمثیل است. از دیرباز تمثیل یکی از ابزار­های مهم بلاغی مورد توجه شاعران بوده است؛ لذا شاعران سعی در استفاده از آن داشتند. میرزا حبیب خراسانی نیز با استفاده از تمثیل­هایی که دارای بار معنایی تصویری و اندیشه است اول سعی در ایجاد تصاویر و ایماژ در شعر در جهت خیال­انگیز کردن آن و ایجاد لذّت در مخاطب دارد. شاعر با استفاده از ایماژ به بیان ادراکات حسی و عاطفی خود می­پردازد؛ دوم سعی در ابلاغ و انتقال پیام دارد؛ در واقع هر تمثیل با بار معنایی اندیشه، پیامی در خود دارد که آنرا به مخاطب انتقال می­دهد. در این نوع تمثیل در جهت درک مفاهیم انتزاعی از امور حسی برای توضیح آن بهره برده    می­شود. این مقاله به شیوه کتابخانه ای و از طریق فیش برداری به شیوه توصیفی تحلیلی در دیوان اشعار میرزا حبیب خراسانی صورت گرفته است.      

کلیدواژه‌ها

تصویر سازی تمثیل؛ عشق؛ عقل؛ میرزاحبیب خراسانی

مراجع

1. پورنامداریان، تقی. (1376). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. تهران: علمی و فرهنگی.
2. حافظ. (1374). دیوان اشعار. قزوینی –  غنی. به اهتمام : عبدالکریم جربزه دار. تهران: اساطیر. 
3. حسینی، سید جمال، کی منش، عباس و دانشگر، آذر. (1396). تمثیل مثالک و کاربرد آن در کلیدر. فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. ش: 32. ص: 57.
4. حیاتی، غلامرضا و علی دهقان و  سید احمد حسینی کازرونی. (1395).  بررسی نوستالژی عشق، هجران و حرمان در چهارپارۀ "قفل طلا"ی حمیدی شیرازی با تکیه بر عنصر تمثیل و شواهد تمثیلی.  فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی . دوره 8. شماره 30. صفحه 132-113.
5. خراسانی، میرزا حبیب، (1353). دیوارن اشعار، بسعی و اهتمام علی حبیب، تهران : زوار.
6. دهخدا، علی اکبر، (1377). لغت نامه دهخدا، ج پنجم. تهران: موسسه دانشگاه تهران.
7. رزاق پور ، مرتضی و رضا صادقی شهپر و اکرم مصفا.(1393) بررسی و تحلیل تصویر‌پردازی از عقل در اشعار سنایی. نشریه زیبایی شناسی ادبی. دوره 5. شماره 22. صفحه 34-15 .
8. سعدی، مصلح بن عبدالله، (1389). دیوان غزلیات سعدی، ج دوم. تهران: مهتاب.
9. -----------------، (1389). دیوان قصاید سعدی، ج اول. تهران: مهتاب.
10. شمیسا، سیروس، (1369)، بیان. تهران: توس.
11. ----------، (1385). بیان. تهران: میترا.
12. صائب، محمد علی. (1392). دیوان صائب تبریزی. مقدمه فرشید اقبال. تهران: اقبال.  
13. میر صادقی، جمال و میمنت میر صادقی، (1377). واژه نامه هنر داستان نویسی، تهران: کتاب مهناز.