تحلیل جامعه شناختی پیامدهای فرهنگی توسعه‌ی شهرهای متوسط در ایران در سال 1396-1397 (مطالعه ی موردی: مرند)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 2، دوره 9، شماره 31، شهریور 1398، صفحه 33-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حوریه مقصودی¹؛ مهرداد نوابخش^{* 2}؛ سید محمد سیدمیرزایی²؛ صدیقه محمد اسماعیل³

¹دانشجوی دکتری جامعهشناسی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

²استاد جامعه شناسی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

³دانشیار علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

چکیده

در راستای تحقق توسعه­ی پایدار شهری باید شرایطی فراهم شود تا امکان بسترسازی توسعه­ی پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این بستر می‏توان به برقراری عدالت اجتماعی، طراحی اقلیمی هماهنگ با محیط زیست انسانی، تقویت ساختارهای همبستگی اجتماعی همچون تعهد و مسؤولیت‏پذیری، تقویت بنیان‏های اجتماعی و خانوادگی و احیای محیط زیست همگانی و ایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری برای ادراک زیباشناختی و خوانایی شهری و بهبود بهره‏گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی و یکپارچگی بخشی به ساختار بصری محیط و منظر شهری اشاره کرد .هدف این مطالعه، تحلیل جامعه­شناختی پیامدهای فرهنگی توسعه­ی­ شهرهای متوسط در ایران طی ده سال گذشته و مطالعه­ی­ موردی مرند است که طی سالهای 96 و 97 مورد پژوهش واقع شده است. جامعۀ آماری این پژوهش افراد بالای 15 سال ساکن شهر مرند در طی سالهای 96-97  بودند. روش نمونه‎گیری، نمونه­گیری مختلط یعنی طبقاتی و خوشه‌ای چندمرحله‌ای بود. در مجموع، 2600 پرسش‎نامه تکمیل شد که برای تمامی مقاصد آماری کفایت می‌کرد. در این تحقیق بر روی شاخص‌های نیازهای ساکنان تحلیل عاملی در هشت عامل انجام شد. آزمون بارتلت با معیار کایزر معادل 840/0 و معنادار بود؛ این امر حاکی از اعتبار این آزمون است. تحلیل عاملی انجام‎ شده کاملاً با شاخص‎بندی محقق با توجه به مطالعات اسنادی هماهنگ بود که نتایج آن آورده می‌شود. نتایج آزمون فریدمن نشان می‌دهد در سطح نیازهای کالبدی و اجتماعی در شهر ، در مجموع، نیازهای زیر برای ساکنان دارای اولویت بوده‎اند: نیاز به تعاملات اجتماعی ساکنان با یکدیگر و نیاز به امکانات و تسهیلات رفاهی، به ترتیب با متوسط رتبۀ 34/7 و 18/7 در صدر قرار داشته‎اند و نیاز به امنیت و احساس تعلق به شهر به ترتیب با متوسط رتبۀ 26/4 و 74/2 در رتبه‌های آخر بوده‎اند. بقیۀ نیازها در سطح بینابینی قرار گرفته‎اند.در کل، نتایج نشان می‌دهد ایجاد فضاهای عمومی به عنوان بستری برای تعاملات اجتماعی یک درخواست مبرم است.

کلیدواژه‌ها

توسعه ی شهری؛ مسائل شهری؛ جامعه ی شهری مرند؛ آسیب‎های اجتماعی؛ پیامدهای فرهنگی

اصل مقاله

.

مراجع

- ازکیا. (1381). مصطفی، «جامعه‏شناسی توسعه»، چاپ چهارم، تهران: نشر کلمه.

- بحرینی، سیدحسین؛ مکنون رضا. (1380). توسعه­ی شهری پـایـدار، از فکر تا عمل، «مجله­ی محیط شناسی»، شماره­ی ،27.41-60 صص

- بحرینی.(1378). حسین، «تحلیل فضاهای شهری»، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

- بیگدلی، مهرناز. (1388). نقش مشارکت‏های مردمی در تحقق مدیریت محله‏ای، «مجموعۀ مقالات همایش توسعۀ محله‏ای» ، تهران: طرح نو.

- توسلی.(1379). غلام‏عباس، «جامعه‎شناسی شهری»، انتشارات دانشگاه پیام نور.

-رفیع‏زاده، ندا.(1380). بررسی میزان تعلق اجتماعی در گروه‎های سنی ساکنین محلات در تهران، (مطالعۀ موردی کوی نصرآباد نارمک تهران‎پارس و 3 محله از منطقۀ 34) سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دفتر مطالعات و پژوهش‎های راهبردی.

-ذکایی، محمدسعید؛ روشن فکر پیام .(1383) . رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و کیفیت زندگی در محلات شهری، «مجموعۀ مقالات همایش توسعه محله‏ای»، تهران: طرح نو.

- خاک‏پور، براتعلی، عزت‎الله مافی؛ باوان پوری علیرضا .(1388) . «نقش سرمایۀ اجتماعی در توسعۀ پایدار محله‎ای (نمونه: کوی سجادیه­ی مشهد»، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‏ای، شماره­ی دوازدهم، بهار و تابستان: 55-81.

-شیعه، اسماعیل. (1380). مقایسۀ محله‏های تهران با معیارهای یک محلۀ پایدار از نظریۀ شهرسازی، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران، دفتر مطالعات و پژوهش‏های راهبردی.

- طالقانی و دیگران.( 1369). «مطالعات جامعه‎شناسی شهر تهران».

-فهیمی‎زاده، حسین. (1380). تهیه طرح‏های اجتماعی، فضایی، روشی در بازسازی پایدار محلات شهری، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران، دفتر مطالعات و پژوهش‏های راهبردی.

- فیالکوف.(1383). یانکل، «جامعه‏شناسی شهر»، مترجم عبدالحسین نیک‎گهر، تهران: نشر آگه.

- فکوهی.(1383). ناصر، «انسان‏شناسی شهری»، چاپ سوم، تهران: نشر نی.

-قرایی، فریبا.(1380). نقش خصوصیات کالبدی در افزایش تعاملات اجتماعی و ایجاد حس جامعۀ محلی (مطالعۀ میدانی در دو محلۀ شهر تهران)، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دفتر مطالعات و پژوهش‏های راهبردی.

- کالن، گوردن.(1377). «گزیده منظر شهری»، ترجمه­ی منوچهر طبیبیان، تهران، مؤسسه­ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

- لینچ، کوین.(1376). «تئوری شکل خوب شهر»، ترجمه­ی سیدحسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران.

-مطلبی، قاسم. (1383). رویکردی انسانی به توسعۀ پایدار محله‏ای، «مجموعۀ مقالات همایش توسعۀ محله‏ای پایدار 2»، تهران: طرح نو.

- موسوی. (1389). یعقوب، حقوق اجتماعی شهروندی در کلان‏شهر تهران، 6 اردیبهشت گروه تخصصی شهر، نشست انجمن جامعه‏شناسی ایران. http://isa.org.ir

- موسوی. (1387). یعقوب، حقوق اجتماعی شهروندی، سایت انجمن جامعه­شناسی ایران.

- موسوی. (1386). یعقوب، حقوق اجتماعی شهروندی در کلان‏شهر تهران، 6 اردیبهشت گروه تخصصی شهر، نشست انجمن جامعه‏شناسی ایران.

- هاروی. (1376). دیوید، «عدالت اجتماعی و شهر»، ترجمه­ی فرخ حسامیان، تهران، شرکت پردازش و برنامه‏ریزی شهری.