همسویی ایدئولوژی و منافع ملی و روند قدرت یابی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران (1396-1368)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 1، دوره 11، شماره 40، آبان 1398، صفحه 1-17   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pir.2019.668889

نویسندگان

مهدی پرهان¹؛ غلامرضا کریمی^{* 2}؛ ارسلان قربانی شیخ نشین³؛ سیدعلی منوری⁴

¹دانشجوی رشته روابط بین الملل- دانشگاه خوارزمی تهران

²دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی

³استاد گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی

⁴استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی

چکیده

چکیده
پس از پایان جنگ تحمیلی جمهوری اسلامی علاوه بر پیگیری ایدئولوژی انقلاب اسلامی، الزامات و منافع ژئواستراتژیک ایران را نیز ملحوظ نظر قرار داده است. مقاله حاضر بر آن است تا با تحقیق درباره نحوه عملکرد جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته، تاثیرات همسویی میان ایدئولوژی و منافع ملی را در قدرت یابی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران بررسی کند. بر این اساس سوال اصلی مقاله این است که چگونه همسویی ایدئولوژی و منافع ملی در روند قدرت یابی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران موثر واقع شده است؟ فرضیه مقاله قائل بر این است که تغییر رویکرد نظام و اقدامات آن در انطباق میان ایدئولوژی و منافع ملی کشور موجب افزایش قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه شده است. یافته های این پژوهش که به روش تبیینی– تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است نشان می دهند که پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز سیاستهای عمل گرایانه در کشور، همسویی ایدئولوژی و منافع ملی بر اساس برجسته شدن قدرت ملی و موقعیت ژئوپلتیک و باز تعریف شدن مفاهیم ایدئولوژیک در تصمیم گیری کلان نظام، موجب افزایش قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است.

کلیدواژه‌ها

ایدئولوژی؛ منافع ملی؛ قدرت یابی؛ جمهوری اسلامی ایران؛ سیاست خارجی

مراجع

احتشامی، انوشیروان (1385)، گذار از بحران جانشینی، تهران: قومس. 

احمدی، سیّد عباس (1390)، ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلتیک، شیعه، تهران: اندیشه‌سازان نور. 

ازغندی، علیرضا (1384)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر قومس، چاپ سوم. 

ال. لمی، استیون (1392)، «رویکردهای معاصر جدید: نئورنالیسم و نئولیبرالیسم»، جهانی‌شدن سیاست، جان بیلیس و استیو اسمیت، تهران: ابرار معاصر، 407 446. 

برزگر، کیهان (1397)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ دوم. 

جعفر الظالمی، محمد صالح (1359)، فقه سیاسی در اسلام، ترجمة رضا رجب‌زاده، تهران: پیام آزادی. 

جمال‌زاده، ناصر (1391). «قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و نظریة صدور فرهنگی انقلاب»، فصلنامه پژوهشهای انقلاب اسلامی، سال اول، شمارة 4، 61 86. 

جوادی آملی، عبدالله (1392)، «تبری و تولی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی»، برگرفته از:  www.porseman.com/article/25035 .

حاجی‌یوسفی، امیرمحمد (1388)، «هلال شیعی، فرصت‌ها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران، اعراب و آمریکا»، دانش سیاسی، سال پنجم، شمارة اول، 152 192. 

حافظ‌نیا، محمدرضا (1391)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: سمت، چاپ پنجم.

حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدپور، زهرا؛ بویه، چمران (1391)، «تبیین عوامل مؤثر بر شکل‌گیری قلمروهای ژئوپلتیک جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال اول، شمارة 1، 26 49.

دهقانی فیروزآبادی، سیّد جلال (1391)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت، چاپ چهارم

رسولی ثانی‌آبادی، الهام (1390)، هویت و سیاست هسته‌ای در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات ابرار معاصر تهران.

زارعی، بهادر؛ ذکی، یاشار (1390)، «اصل تمامیت ارضی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارة 78، 221 236. 

سلامتی، اعظم (1393)، سیاست هسته‌ای دولت احمدی‌نژاد و مواضع شخصیت‌ها، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 

سیدنژاد، سیّد باقر (1389)، «مطالعة تحلیلی و تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با نظریة سازه‌انگاری» فصلنامة علوم سیاسی، سال سیزدهم، شمارة 49، 163 186. 

شکوری، ابوالفضل (1361)، فقه سیاسی در اسلام، جلد دوم، تهران: آرین. 

صفوی، سیّد حمزه (1389)، کالبدشکافی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق، چاپ دوم. 

طارمی، کامران (1382)، «تحلیلی بر نقش موشک‌های بالستیک در دکترین دفاعی ایران»، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارة 59، 179 194. 

عباسی سمنانی، علیرضا (1392)، «موقعیت ژئوپلتیکی ایران در مناسبات قدرت منطقه‌ای و جهان»، فصلنامة اطلاعات جغرافیایی، دورة 22، شمارة 86، 96 104. 

عظیمی دولت‌آبادی، امیر (1387)، منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز استاد انقلاب اسلامی. 

فوزی، یحیی (1392)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، جلد دوم، تهران: عروج، چاپ سوم. 

فیرحی، داود (1393)، فقه و سیاست در ایران معاصر، جلد اول، تهران :نشر نی. 

قاسمی، بهزاد (1396)، «ژئوپلتیک محور مقاومت و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی»، فصلنامه آفاق امنیت، سال یازدهم، شماره 38. صص 33-5

کریمی، ابوالفضل (1396)، «نقش جمهوری اسلامی ایران در هویت‌بخشی به مجموعه امنیتی محور مقاومت»، ماهنامة پژوهش ملل، دورة دوم، شمارة 20، 1 14. 

گریفیتس، مارتیس (1394)، دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ سوم. 

لارسون، توماس؛ اسکیدمور، دیوید (1390)، اقتصاد سیاسی بین‌الملل، ترجمة احمد ساعی و مهدی تقوی، تهران: قومس.

متقی، ابراهیم (1389)، «رویکردهای نخبگان در فرایندهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و نگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مجری طرح: نسرین مصفا، تهران: وزارت امور خارجه، چاپ دوم، 65 76.

مشیرزاده، حمیرا (1389)، «تحلیل سیاست خارجی ایران از منظر سازه‌انگاری» در نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مجری طرح: نسرین مصفا، تهران: وزارت امور خارجه، چاپ دوم، 13

منصور، جهانگیر (1382)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ بیست‌وهفتم، تهران: دوران. 

نقیب‌زاده، احمد (1388)، «چالش‌های نظری و عملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول، شمارة دوم، 33 55. 

نوری، وحید؛ ملکوتی، محمد (1391)، «جایگاه عدالت‌طلبی در منابع هویت‌ساز سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 26، شمارة 1، 1 30. 

ولی‌پور زرومی، سیّد حسین (1383)، گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

هنری لطیف‌پور، یدالله (1380)، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی، چاپ دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی 

یعقوبی، سعید (1387)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

Barzegar, K. (2008). Iran and the Shiite crescent: Myths and realities. Brown J. World Aff., 15, 87.

Cantelmo, R. G. (2015). Hegemonic ambition: Offensive Realist Prescriptions for Regional Hegemons in External Regio (Doctoral dissertation, The George Washington University).

Eisenstadt, M. (2016). The Role of Missiles in Iran’s Military Strategy. Washington Institute for Near East Policy, Research Notes, 39(9).

Mohns, E., & Bank, A. (2012). Syrian Revolt Fallout: End of the Resistance Axis. Middle East Policy, 19(3), 25.

Wastnidge, E. (2015). The modalities of Iranian soft power: from cultural diplomacy to soft war. Politics, 35(3-4), 364-377.