بررسی تأثیرپذیری سعدی از قرآن‌کریم و نهج‌البلاغه در تعالیم مربوط به عشق و محبت

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 4، دوره 9، شماره 31، مرداد 1398، صفحه 45-60   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بتول فخراسلام¹؛ رضا موسی آبادی^{* 2}

¹استادیاروعضوهیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور- ایران

²دانشجوی دکترای تخصصی زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحدنیشابور- ایران

چکیده

بی‌تردید عشق و محبّت، چه زمینی و چه آسمانی همواره هستة مرکزی اندیشة شاعران، نویسندگان، عرفا و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است، امّا نوع پرداخت و نحوة بیان در آن‌ها یکسان نیست. سعدی نیز به عنوان خداوندگار مسلّمِ غزل عاشقانه و برجسته‌ترین شاعر در حوزة ادبیّات تعلیمی زبان فارسی، بسیاری از مضامین اخلاقی مربوط به عشق و محبّت را در متعالی‌ترین حالت خویش در کلیّات سعدی با تأثیرپذیری از آموزه‌های دینی معرّفی نموده است.این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تأثیرپذیری سعدی از آموزه‌های قرآن‌کریم و نهج‌البلاغه در تعالیم مربوط به عشق و محبت بپردازد. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش آن است که سعدی عشق زمینی و آسمانی را توأمان دارد و به جایگاهی می‌رسد که این دو به وحدت رسیده و در نهایت راه وصول به حقیقت می‌شوند. عشق در کلام سعدی از عشق به انسان فراتر رفته به تمام کائنات تسرّی پیدا می‌کند و سرانجام به عشق الهی منجر می‌گردد. هم‌چنین سعدی با الهام گرفتن از آموزه‌های دینی، از مفهوم عشق و محبت برای دستیابی به فضایل اخلاقی نیز بسیار بهره برده است.

کلیدواژه‌ها

سعدی؛ عشق؛ محبت؛ قرآن؛ نهج‌البلاغه

مراجع

1. قرآن کریم

2. امام علیَ بن ابیطالب، (1384)، نهج‌البلاغه، محمَد دشتی(مترجم)، تهران: انتشارات الهادی.

3. ابوعلی عثمانی، (1388)، ترجمة رسالة قشیریه، بدیع‌الزمان فروزانفر (مصحح)، تهران: انتشارات علمی.

4. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1380)، دفترعقل و آیت عشق، تهران: طرح نو.

5. انصاری لاری، محمدابراهیم، (1383)، «عشق سعدی»، دفترهفتم، مجموعه مقالات سعدی‌شناسی، گردآوری کوروش کمالی­سروستانی، شیراز: بنیاد فارسی‌شناسی، صص14-9.

6. ترابی، علی اکبر، (1385)، جامعه شناسی و ادبیات، تهران: قطره.

7. حافظ، شمس‌الدین محمّد،(1380)، دیوان حافظ، محمدقزوینی و قاسم غنی(مصحح)، تهران: اقبال.

8. خمینی(ره)، روح‌الله، (1372)، فرهنگ دیوان اشعار امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

9. دامادی، سیَدمحمَد، (1379)، شرح عشق وعاشقی هم عشق گفت، تهران: نشر دانا.

10.. دشتی، علی، (1338)، در قلمرو سعدی، تهران: کیهان.

11. دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

12. رزمجو، حسین، (1382)، نقد و نظری برشعرگذشتة فارسی از دیدگاه اخلاق اسلامی، مشهد: دانشگاه فردوسی.

13. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1379)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

14. ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن، (1368)، انیس‌التائبین، علی فاضل(مصحح)، تهران: چاپخانة طهوری.

15. سجَادی، سیَدجعفر، (1354)، فرهنگ لغات واصطلاحات وتعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانة طهوری.

16. سعدی، مصلح بن عبداللَه، (1369)، کلیَات سعدی، محمَدعلی فروغی (مصحح)، تهران: امیرکبیر.

17. عطارنیشابوری، فریدالدین محمد، (1365)، منطق الطیر، سیدصادق گوهرین(مصحح)، تهران: علمی.

18. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، (1362)، اصول کافی، علی‌اکبرغفاری(محقق)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

19. مرتضوی، منوچهر، (1334)، «عشق از نظر مولانا»، مجلّةدانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز، دوره7، شماره33، صص80-67.

20. معین، محمَد، (1371)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

21. مولوی، جلال‌الدین محمّد، (1387)، مثنوی معنوی،  محمد استعلامی(مصحح)، تهران: سخن.

22. میرقادری، سیدفضل‌الله، (1384)، «بررسی تطبیقی ویژگی‌های عشق در شعر حافظ شیرازی و ابن فارض مصری»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره 44، صص184-165.

23. نجم‌رازی، نجم‌الدین دایه، (1352)، رسالة عشق و عقل، تقی تفضلی(مصحح)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

24. -----------------، (1366)، مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی، چاپ سوم.

25. نسفی، عزیزالدَین، (1341)، انسان کامل، ماژیران موله (مصحح)، تهران: چاپخانة تابان.