گره خوردگی غنایی و اجتماعی در شعر بهار

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 5، دوره 9، شماره 31، مرداد 1398، صفحه 61-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رقیه رجبی قاضی کندی^{* 1}؛ عبدالناصر نظریانی²؛ علیرضا مظفری³

¹دانشجوی دوره دکترای دانشگاه ارومیه

²گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه ایران

چکیده

عصر مشروطه از دوره های متفاوت در تاریخ ایران است که در آن تمام جنبه های زندگی دستخوش تغییر گردید و به تبع آن شعر نیز دگرگون شد و نگاه شاعران این دوره با نگاه شاعران دوره های پیشین تفاوت کلی پیدا کرد. در این عصر همه چیز در خدمت اجتماع قرار گرفت حتی شعر. بزرگترین شاعران این دوره کسانی هستند که در متن اجتماع و حوادث اجتماعی قرار دارند و نسبت به آنها عکس العمل نشان می دهند؛ از این رو شعر این دوره شعری است صریح و شفاف با حاکمیّت اندیشه، امّا رگه هایی از احساس نیز در آنها می توان یافت که هرچند نمی توان شعر غنایی به معنای واقعی کلمه به حساب آورد، امّا نمی توان بار عاطفی و گاه زبان نسبتاً غنایی آنها را نیز نادیده گرفت.
گاه شاعران تلاش می کنند در اثنای انتقال اندیشه، بار عاطفی شعرشان را نیز تقویت کنند؛ بنابراین موضوعات اجتماعی با زبانی تقریبا غنایی مطرح می شود که در چنین حالتی نوعی گره خوردگی غنایی ـ اجتماعی در اشعارشان به وجود می آید؛ هرچند که این گره خوردگی کمرنگ باشد.
این نوع تلفیق شعر غنایی و اجتماعی در شعر عارف، فرّخی، عشقی، بهار و دیگرشاعرانِ این عصر وجود دارد البتّه با شدّت و ضعف نابرابر. شعر محمّد تقی بهار به عنوان یکی از بزرگان ادبیّات فارسی از این نظر قابل بحث و بررسی است؛ چراکه در این دوره ، هیچ شاعری به اندازۀ وی با شعر کلاسیک فارسی آشنا نیست و از سیاسی ترین شاعران این دوره است.

کلیدواژه‌ها

شعر غنایی؛ شعر اجتماعی؛ عصر مشروطه؛ محمد تقی بهار

مراجع

1. آرین پور، یحیی، (1387)، از صبا تا نیما، 2 ج، تهران: زوار.
2. آژند، یعقوب، (1383)، انواع ادبی در ایران امروز، تهران: قطره، چاپ اول.
3. بهار، محمد تقی، (1368)، دیوان (2جلد)، تهران: توس، چاپ پنجم.
4. حائری، سیّدهادی (کوروش)، (1368)، آثار و افکار ایرج میرزا، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ سوّم.
5. جعفری، مسعود، (1386)، سیررمانتیسم در ایران (از مشروطه تا نیما)، تهران: مرکز، چاپ اوّل.
6. دهخدا، علی اکبر، (1361)، دیوان، به کوشش دکتر سیّد محمّد دبیرسیاقی، تهران: تیراژه، چاپ دوّم.
7. رستگارفسایی، منصور، (1380)، انواع شعر فارسی، شیراز: نوید شیراز، چاپ دوّم.
8. زرقانی، سیّدمهدی، (1383)، چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ چهارم.
9. شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1386)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگه، چاپ یازدهم.
10. -----------------، (1390) باچراغ و آینه (در جستجوی ریشه‌های تحوّلِ شعر معاصر ایران)، تهران: سخن، چاپ دوّم.
11. شمیسا، سیروس، (1389)، انواع ادبی، تهران: میترا، چاپ چهاردهم.
12. صبور، داریوش، (1370)، آفاق غزل فارسی (پژوهشی انتقادی در تحوّل غزل و تغزّل از آغاز تا امروز)، تهران: گفتار، چاپ دوّم.
13. طیب، محمود، (1389)، «پست مدرنیسم در ادبیات و غزل فارسی»، کتاب ماه، ش ۱۵۴، ص۲۷.
14. عالی عباس آباد، یوسف، (1391)، جریان‌شناسی شعر معاصر، تهران: سخن، چاپ اوّل.

15- J.A. Guddon, Dictionary of literary terms, revised edition.